Hình ảnh tái hiện hầu đồng truyền thống, không mê tín dị đoan tại Tuyên Quang
TPO - Sáng 12/3, trong khuôn khổ Lễ hội đền Thượng, đền Hạ, đền Ỷ La năm 2025 (lễ hội lớn nhất của tỉnh Tuyên Quang), nghi lễ hầu đồng theo tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ đã được tái hiện tại đền Hạ. Sự kiện kéo dài trong hai ngày 13-14/3, thu hút đông đảo nghệ nhân, thanh đồng và người dân tham dự. Sự kiện nhằm duy trì và phát triển văn hoá đậm đà bản sắc Việt, đồng thời cảnh báo việc biến hoạt động này thành mê tín dị đoan, cầu tài, cầu lộc...
Chương trình có sự góp mặt của 24 nghệ nhân, thủ nhang, thanh đồng đến từ Hà Nội, Hưng Yên, Lạng Sơn… cùng các thành viên câu lạc bộ bảo tồn thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ và Trung tâm nghiên cứu, bảo tồn văn hóa tín ngưỡng Việt Nam.
Nghệ nhân Vũ Anh Tuấn, thành viên câu lạc bộ bảo tồn văn hóa tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt (TP Tuyên Quang), thủ nhang đền Hạ, đền Kiếp Bạc, đã mở đầu buổi trình diễn với giá hầu Chúa Bà Đông Cuông và Quan Lớn Đệ Nhị Thượng Ngàn.
Nghi thức hầu đồng không chỉ là hoạt động tâm linh mà còn là loại hình nghệ thuật diễn xướng dân gian đặc sắc, kết hợp hát văn, vũ đạo, trang phục truyền thống và các nghi lễ dâng hương.
Những người đứng giá hầu đồng gọi chung là thanh đồng - người trực tiếp thực hành nghi lễ hầu đồng.
Hầu đồng có tất cả 36 vở diễn xướng, tục gọi là 36 giá đồng, mỗi giá nói về huyền tích của một vị thánh, làm nghi lễ nhảy, múa, ban lộc, phán truyền...
Tiếp nối, Thanh đồng Kiều Lệ Nga, thủ nhang đền Ỷ La (TP Tuyên Quang) thực hiện giá hầu Chúa Bà Đệ Nhất Tây Thiên, Quan Lớn Đệ Tam và Chầu Đệ Nhị Thượng Ngàn.
Trong hai ngày diễn ra sự kiện, các nghệ nhân sẽ trình diễn nhiều giá đồng đặc sắc, mang đến những tiết mục hát văn ca ngợi quê hương, đất nước, các vị anh hùng dân tộc.
Đội hầu dâng nhanh chóng thay y phục, chỉnh khăn áo, cài trâm ngọc cho Thanh đồng Kiều Lệ Nga. Trang phục rực rỡ, biến hóa theo từng giá hầu, phản ánh thần thái và uy quyền của các vị thánh trong tín ngưỡng thờ Mẫu.
Buổi trình diễn là dịp để tôn vinh, quảng bá giá trị di sản văn hóa phi vật thể đã được UNESCO công nhận, đồng thời khẳng định tiềm năng du lịch của Tuyên Quang.
Trao đổi với PV Tiền Phong, PGS.TS Bùi Hoài Sơn (giữa), Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội cho rằng, giữ gìn hầu đồng đúng bản chất văn hóa, tránh mê tín và phô trương là một việc khó nhưng quan trọng. Hầu đồng không chỉ là nghi lễ tâm linh mà còn là kho tàng nghệ thuật, phản ánh niềm tin của người Việt về thế giới thần linh. Ông nhấn mạnh để bảo tồn hầu đồng đúng tinh thần văn hóa dân tộc, cần đặt nó vào vị trí của một di sản phi vật thể, không biến thành công cụ cầu tài, cầu lộc. Nghi lễ phải giữ sự trang nghiêm, tránh xa lối thực hành xa xỉ, chạy theo vật chất. Những thanh đồng, thủ nhang cần hiểu đúng giá trị của hầu đồng, truyền bá tri thức để nghi lễ không bị biến tướng. Theo ông Sơn, nhiệm vụ quan trọng nhất của việc duy trì và phát triển loại hình này là tình yêu và trách nhiệm với văn hóa. Khi mỗi người thực hành xuất phát từ lòng thành tâm, trân trọng truyền thống, hầu đồng sẽ mãi là nét đẹp trong đời sống văn hóa Việt Nam.
