Đây là hai tấm bia đá thuộc Di tích lịch sử - văn hóa cấp tỉnh Lê Thì Hải tọa lạc tại xã Thọ Phú, Triệu Sơn, Thanh Hóa.
 |
| Một trong hai tấm bia |
Theo hồ sơ, Di tích lịch sử - văn hóa Lê Thì Hải (xã Thọ Phú, Triệu Sơn) được UBND tỉnh Thanh Hóa xếp hạng cấp tỉnh năm 1993. Theo Địa chí huyện Triệu Sơn, Lê Thì Hải được người bác là Lê Thì Hiến (1610-1675) làm quan chức Thái tể, tước Hào Quận công (sau còn được gia phong đến tước Đại vương) nuôi dạy nên người.
Đến tuổi tráng niên, ông được sung vào quân ngũ, đảm nhận chức vụ cầm đầu đội quân tiên phong, đánh đuổi quân giặc, làm chúng kinh hồn bạt vía, đồng thời lại có công thuyết phục tù binh quy hàng rất đông. Do đó, ông đã được triều đình cho kết duyên cùng Quận chúa và ban cho tước Công, rồi lại được ủy nhiệm nắm giữ đội kỵ binh trấn giữ trấn Cao Bằng, chinh chiến đánh đuổi hết nhà Mạc, quản lý một vùng rộng lớn, từ đó đánh xuống Thái Nguyên, dựa vào những nơi trọng yếu tiến lên đánh chiếm “Tuyên - Lạng - Bắc” (tức Tuyên Quang, Lạng Sơn, Bắc Cạn), uy danh lừng lẫy.
 |
| Tấm bia lớn được làm tường rào của nhà dân. |
Trong hơn 50 năm chinh chiến, giúp triều đình đánh Đông, dẹp Bắc, lập nhiều công lao, Lê Thì Hải lúc đương triều đã từng được giữ chức Phụng sai Kinh Bắc xứ Trấn thủ quan, Hữu dực cơ Cai cơ quan, Đặc tiến phụ quốc Thượng tướng quân, Nam quân Đô đốc phủ Tả đô đốc Thiếu bảo, tước Thạc Quận công.
Ông mất vào năm 1710, thọ ngoài 70 tuổi. Sau khi ông mất, triều đình đã cho xây dựng lăng mộ và lập đền thờ tại quê hương (thôn Đông, xã Phú Hào, huyện Lôi Dương, nay thuộc xã Thọ Phú, huyện Triệu Sơn, tỉnh Thanh Hóa).
Đây là khu di tích khá quy mô bề thế, tuy nhiên trải qua bao thăng trầm, biến động của thời gian, sự tàn phá của chiến tranh và thiên nhiên hiện nay Di tích lịch sử - văn hóa cấp tỉnh Lê Thì Hải chỉ còn lại hai tấm bia cổ bằng đá.
 |
| Một bên của tấm bia quay vào khu vườn của nhà dân. |
Theo sách văn bia thời Lê Trung Hưng (tập 3, NXB Thanh Hóa 2016), bia có niên đại Vĩnh Thịnh thứ 6 (1710) ghi lại công trạng của các vị tướng họ Lê, được làm bằng sáu phiến đá ghép lại với nhau tạo nên một tấm bia lớn dài 500cm, rộng 290cm, dày 20cm dựng trên một bệ đá nguyên khối cao 50cm dày 50cm, dài 510cm. Bệ đá giật tam cấp khắc hoa văn hình cánh sen. Phần trên là mái đá úp liền tạo thành mũ liên kết với phần thân bia kiểu nhà bốn mái cong nhô ra che kín hai phần mặt bia trước và sau, trên bờ mái có chạm hoa văn đơn giản. Ở phần giữa thân bia chạm một đường viền hoa văn phân ra hai nội dung bia riêng biệt. Mỗi bên tên bia chạm hai con phượng chầu vào. Diềm bia chạm hoa cúc leo cách điệu xen lẫn rồng, mây...
 |
| Tấm bia thứ hai ở khu vực chăn nuôi gia súc của hộ dân. |
Cách đó không xa là tấm bia thứ hai ghi rõ công lao hiển hách của danh tướng Lê Thì Hải. Bia gồm ba phần: Mũ, thân và đế bia, cao khoảng hơn 2m, rộng 1,95m được chạm khắc tinh xảo, bia hiện đang nằm trong khu vực chăn nuôi gia súc của một hộ dân.
 |
| Trên bề mặt bia đá. |
Bà Dương Thị Thoa, hộ dân đang sở hữu khu đất nơi có hai tấm bia cổ tọa lạc cho biết: Nếu chính quyền địa phương có phương án tái định cư, gia đình tôi sẵn sàng, tự nguyện di dời để Nhà nước thực hiện tu bổ, bảo vệ hai tấm bia cổ này.
Còn ông Nguyễn Xuân Quy, Chủ tịch UBND xã Thọ Phú cho biết, chúng tôi rất cần sự quan tâm của chính quyền các cấp, tạo điều kiện cho địa phương quy hoạch khu đất tái định cư hộ gia đình bà Thoa để xã có cơ sở trong việc đề nghị huyện và UBND tỉnh Thanh Hóa lập quy hoạch tu bổ, bảo quản và phát huy giá trị của di tích.
