Ðột phá điểm nghẽn
Ngày 8/10, NXB Chính trị quốc gia Sự thật phối hợp với Ban Tuyên giáo Trung ương, Bộ Y tế, Trường ĐH Y Hà Nội tổ chức hội thảo khoa học quốc gia “Đột phá chiến lược về nguồn nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng cao trong bối cảnh mới”.
Các chuyên gia chỉ ra hàng loạt khó khăn trong việc thu hút, trọng dụng người tài trong khu vực công.
Ông Nguyễn Bá Chiến, Giám đốc Học viện Hành chính và Quản trị công, nêu 9 điểm nghẽn lớn: tuyển dụng chưa minh bạch; đãi ngộ kém cạnh tranh; chênh lệch lớn giữa khu vực công - tư; chất lượng đào tạo chưa đáp ứng; văn hoá làm việc thiếu đổi mới; ứng dụng công nghệ số còn yếu; thiếu kết nối quốc tế; tư duy quản lý nhân lực lạc hậu; phân bổ nhân lực mất cân đối.
Ông đề xuất cải cách toàn diện từ chiến lược phát triển nhân lực, minh bạch hóa tiêu chí tuyển dụng, xây dựng cơ chế thăng tiến - đãi ngộ hấp dẫn và thúc đẩy đổi mới sáng tạo.
Theo PGS.TS Lê Minh Thông, nguyên Trợ lý Chủ tịch Quốc hội, nhân tài trong nền công vụ hiện đại chính là đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức tinh hoa. Hai năm gần đây, nhiều chính sách mới về tiền lương, dữ liệu nhân sự công quốc gia, cơ chế thu hút người tài đã tạo khung thể chế thuận lợi hơn. Tuy nhiên, “áp lực giữ chân người giỏi vẫn hiện hữu”.
Ông dẫn chứng: năm 2023 có hơn 10.000 cán bộ, công chức, viên chức nghỉ việc; năm 2024, khoảng 39.000 người được tuyển bổ sung nhưng vẫn chưa đủ bù đắp. Việc sắp xếp bộ máy theo Nghị định 178 khiến trên 94.000 người nghỉ việc, đặt ra yêu cầu phải gắn quản trị nhân tài với quản trị chuyển đổi, nếu không sẽ thất thoát chất xám ngay trong quá trình cải cách.
Theo Bộ Nội vụ, cả nước hiện có hơn 254.000 công chức hành chính cấp huyện trở lên, hơn 1,7 triệu viên chức nhưng chuyên viên cao cấp chỉ chiếm 0,1%. Ông Thông cho rằng đây chính là “điểm nghẽn” lớn, đòi hỏi tuyển dụng dựa trên nhu cầu thật của vị trí việc làm, thay vì tư duy “xin - cho biên chế” kém hiệu quả.
Chuyển sang nền công vụ vị trí việc làm
Ông Thông khẳng định, muốn có đội ngũ tinh hoa phải cải cách nền công vụ, chuyển từ nền công vụ chức nghiệp sang nền công vụ vị trí việc làm kết hợp chức nghiệp. Cải cách tiền lương hiện nay gặp khó vì chưa xây dựng được hệ thống vị trí việc làm đúng nghĩa.
“Khu vực công hiện thiếu hấp dẫn so với khu vực tư, biểu hiện rõ nhất là không thu hút được người tinh hoa”, ông nói, đồng thời nhấn mạnh cần nâng cao uy tín khu vực công, tinh giản bộ máy, chấm dứt tình trạng cồng kềnh, kém hiệu quả.
Căn bệnh quan liêu, cửa quyền, tham nhũng, lãng phí… làm giảm lòng tin và khiến nhiều người tài nản lòng. Cơ chế tuyển dụng, đào tạo, đãi ngộ còn cứng nhắc; môi trường làm việc thiếu sáng tạo; thu nhập thấp, chênh lệch lớn so với khu vực tư. Thậm chí, con đường vào khu vực công vẫn bị chi phối bởi “quan hệ”, làm hạn chế cơ hội cho người thật sự có năng lực.
Ông Thông cho rằng, muốn thu hút người ngoài vào phải giải phóng người bên trong. Những vị trí không đáp ứng yêu cầu cần được thay thế để tạo chỗ cho nhân lực mới. “Để giành được trái tim và khối óc của người tài, khu vực công buộc phải thật sự cải cách,” ông nói.
Chấm dứt tư duy bằng cấp
Theo PGS.TS Vũ Văn Phúc, nguyên Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản, cần xây dựng lại tiêu chí bồi dưỡng nhân lực chất lượng cao, chú trọng năng lực thực tiễn hơn là bằng cấp. “Phải ưu tiên nhân lực tinh hoa cho vị trí lãnh đạo, quản lý và những lĩnh vực then chốt,” ông nhấn mạnh.
“Đừng bắt những người làm chuyên môn đi vào con đường quan chức. Một nhà khoa học giỏi phải được đãi ngộ như bộ trưởng, thứ trưởng. Chỉ như vậy mới thu hút được tài năng trẻ cống hiến suốt đời cho chuyên môn” - PGS.TS Vũ Văn Phúc, nguyên Tổng Biên tập Tạp chí cộng sản
Ông Phúc cho rằng cần có hai con đường song song: một cho quan chức, một cho chuyên môn. “Đừng bắt những người làm chuyên môn đi vào con đường quan chức. Một nhà khoa học giỏi phải được đãi ngộ như bộ trưởng, thứ trưởng - có như vậy mới giữ được người tài suốt đời cống hiến cho chuyên môn.”
Sau hơn 10 năm thực hiện Nghị quyết 29 của Bộ Chính trị, ngành giáo dục vẫn loay hoay với thi tốt nghiệp và tuyển sinh đại học. Ông Phúc đề nghị phải gắn đào tạo với thị trường lao động, cải cách thể chế giáo dục, hướng nghiệp, gắn kết nhà trường - doanh nghiệp, trao quyền tự chủ và chuẩn hóa chất lượng đào tạo theo chuẩn quốc tế.
“Khó khăn lớn nhất hiện nay không nằm ở nghiên cứu mà ở thủ tục, hóa đơn, chứng từ,” ông nói, “vì thế, cải cách thể chế phải đi cùng cải cách hành chính để khơi thông sáng tạo.”