Nhắc đến anh là nhắc đến Đất nước trọn niềm vui, Gặp nhau trên đỉnh Trường Sơn, Việt Nam quê hương tôi, Hà Nội niềm tin và hi vọng… Đã hơn 30 năm anh đồng hành với những bài ca đi cùng năm tháng.
“Ða năng” theo cách bài bản
Nhạc phẩm Tiếng đàn bầu là sự thăng hoa của thơ, nhạc quyện hòa. Dựa trên lời thơ của nhà thơ Lữ Giang, nhạc sĩ, họa sĩ Nguyễn Đình Phúc đã dâng cho đời một ca khúc sống cùng thời gian: “Tiếng đàn bầu Việt Nam/Ngân tiếng vàng trong sáng/Ôi cung thanh, cung trầm/Rung lòng người sâu thẳm/Việt Nam Hồ Chí Minh/Việt Nam Hồ Chí Minh”. Học đàn bầu gần đây thành “mốt” của khán giả trẻ, từ cơn sốt Soobin Hoàng Sơn chơi đàn bầu trên sân khấu Anh trai vượt ngàn chông gai.
Nếu theo xu hướng “đa năng” trên sân khấu ca nhạc hiện nay thì NSƯT Đăng Dương hoàn toàn đáp ứng. Anh chơi đàn bầu một cách chuyên nghiệp. Giọng ca Đất nước trọn niềm vui theo học đàn bầu 10 năm, từ năm 1987 đến năm 1997 tại Nhạc viện Hà Nội (nay là Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam).
Nhưng anh hiếm khi khoe “ngón nghề” này. Một trong những lần hiếm hoi Đăng Dương chơi đàn bầu là trong liveshow Mặt trời của tôi, anh chơi bài dân ca quan họ Bắc Ninh Se chỉ luồn kim. Đàn bầu nuôi dưỡng tình yêu văn hoá dân tộc trong lòng nghệ sĩ gốc Hải Dương (nay là Hải Phòng) nhưng ca hát mới là đam mê, là con đường anh lựa chọn.
Có những ca sĩ bào mòn giọng ca trời phú, không cần mài giũa qua trường lớp nhưng Đăng Dương lại khác. Anh cầu toàn, chỉn chu trong nghệ thuật. Năm 1992 anh học thanh nhạc ở Nhạc viện Hà Nội.
Năm 2000, anh tốt nghiệp hệ đại học, khoa thanh nhạc, Nhạc viện Hà Nội (nay là Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam). Có giọng hát trời cho, được đào tạo bài bản, nổi tiếng chỉ là vấn đề thời gian và cơ hội. Năm 1998, tại Liên hoan tiếng hát sinh viên, lần đầu tiên Đăng Dương - Trọng Tấn - Việt Hoàn ra mắt khán giả với nhạc phẩm của cố nhạc sĩ Huy Du Đường chúng ta đi.
Người thầy của họ, NSND Quang Thọ tự hào về các học trò. Ở live concert Đường chúng ta đi, kỷ niệm 20 năm ca hát của tam ca nhạc đỏ, NSND Quang Thọ tham dự với vai trò khách mời.
Năm xưa, chính ông gợi ý 3 giọng ca cùng hoà giọng trong nhạc phẩm của cố nhạc sĩ Huy Du, để từ đó họ thành tam ca nổi tiếng. Trong đêm nhạc, ông hỏi các học trò: Có tiếc nuối không khi thầy “đẩy” vào con đường hát nhạc đỏ, nhạc thính phòng? Đó cũng là câu hỏi của nhiều khán giả muốn gửi tới những nghệ sĩ đam mê ca khúc vượt thời gian như Đăng Dương.
Nếu có cỗ máy thời gian ngược về điểm xuất phát, Đăng Dương có chọn dòng nhạc khác? Anh nói: “Tôi yêu những bài hát truyền thống, chúng đã ăn vào máu thịt của tôi. Tôi thấy những bài ca ấy rất đẹp, nhân văn và ý nghĩa từ giai điệu đến ca từ. Đó là những bài hát đã gắn với lịch sử dân tộc, bao nhiêu người đã ngã xuống, bao nhiêu “cuộc chia ly màu đỏ” đã diễn ra, để đổi lấy hoà bình, độc lập.
Ca khúc cách mạng không thể mất đi được. Nếu mất đi thì chúng ta có lỗi với âm nhạc chính thống, có lỗi với cả dân tộc. Tôi muốn gìn giữ và bảo tồn dòng nhạc này, muốn truyền lửa cho thế hệ sau, muốn đi theo nó mãi mãi”.
Ca khúc cách mạng, còn được gọi là nhạc đỏ, chưa bao giờ bùng nổ như bây giờ. Không khí của những ngày thu lịch sử đã thắp lửa cho Mười chín tháng tám (Sáng tác: Xuân Oanh), Đoàn vệ quốc quân (Sáng tác: Phan Huỳnh Điểu), Hò kéo pháo (Sáng tác: Hoàng Vân), Đường chúng ta đi (Thơ: Xuân Sách, Nhạc: Huy Du)…
Ca khúc cách mạng là hồn cốt của những “concert quốc gia” lay động tình yêu quê hương, đất nước, tình yêu giống nòi của hàng vạn người xem trực tiếp, hàng triệu người xem gián tiếp. NSƯT Đăng Dương là nghệ sĩ gạo cội duy nhất góp mặt trong concert Tổ quốc trong tim, thu hút 50.000 khán giả xem trực tiếp. Ca khúc Đất nước trọn niềm vui do anh thể hiện là một trong vài điểm nhấn của chương trình.
Biển người hoà giọng cùng Đăng Dương, cờ đỏ sao vàng rực khán đài, khiến câu thơ của cố nhà thơ Chế Lan Viên thức dậy mạnh mẽ: “Tổ quốc bao giờ đẹp thế này chăng?”. Ký ức đêm nhạc sẽ theo khán giả và nghệ sĩ suốt đời.
Ðề cao chuẩn mực
NSND Rơ Chăm Phiang nói: “Nếu được chọn một “sao” nhạc đỏ ở thời điểm hiện tại thì tôi sẽ chọn Đăng Dương”. Bà nói: “Đó là một nghệ sĩ yêu nghề, được đào tạo bài bản và giữ chuẩn mực của các ca khúc cách mạng”.
Những năm gần đây, các nghệ sĩ đua nhau làm mới nhạc đỏ. Có những sự làm mới được công chúng chấp nhận nhưng cũng có những sự làm mới bị coi là “phá” dòng nhạc này. Tìm nghệ sĩ làm mới nhạc đỏ có khi lại dễ hơn tìm những nghệ sĩ hát nhạc đỏ chuẩn mực, tôn trọng tối đa xúc cảm và hoàn cảnh của nhạc sĩ khi sinh nở tác phẩm.
Ở concert Tổ quốc trong tim, giữa các thế hệ ca sĩ “đàn em”, Đăng Dương không thay đổi phong cách để trẻ hoá. Anh vẫn hát như 30 năm nay, cái mới nằm ở bản phối mới, phù hợp với không gian sân vận động và nguồn cảm xúc dâng trào trong không khí kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng tám thành công và Quốc khánh 2/9.
Khán giả có thể thấy một vài “sao” nhạc đỏ lấn sân bolero, khi dòng bolero ăn khách, song NSƯT Đăng Dương chưa từng ngả nghiêng, chưa bao giờ khán giả thấy anh hát nhạc trẻ hay bolero. Anh cũng không thử sức với những ca khúc ngợi ca quê hương, đất nước do các tác giả trẻ viết. NSƯT Đăng Dương tin rằng: “Cứ dâng hiến những gì tốt đẹp nhất cho con đường mình đi, sẽ nhận lại những trái ngọt”. Năm 1995, anh giành giải nhất giọng hát hay Hà Nội với ca khúc nổi tiếng của cố nhạc sĩ Phan Nhân Hà Nội niềm tin và hi vọng. Liveshow đầu tiên trong sự nghiệp của anh Mặt trời của tôi, ẵm giải Cống hiến 2018 ở hạng mục Chương trình của năm. Liveshow kỷ niệm 30 năm ca hát của NSƯT Đăng Dương Tổ quốc gọi tên mình “cháy vé” chỉ sau một thời gian ngắn mở bán. Anh cũng là gương mặt được chọn xuất hiện trong chương trình Con đường âm nhạc số cuối cùng của năm 2021, một năm gian nan bởi tác động từ đại dịch COVID-19. Tại đây, anh đã trình diễn 12 ca khúc cách mạng, như “liều thuốc” tiếp thêm sức mạnh tinh thần cho nhân dân sau những tổn thương về người và của do đại dịch gây ra.
Hơn 30 năm NSƯT Đăng Dương chỉ hát bài ca cách mạng, làm thế nào để mỗi lần cất tiếng ca vẫn dạt dào cảm xúc? Bí quyết của anh là giữ một tâm hồn đẹp, một lối sống đẹp. Anh nói: “Cách sống thế nào cách hát cũng như thế. Nếu sống nghiêm túc, chỉn chu thì hát cũng chỉn chu, nghiêm túc. Một người sống hời hợt không bao giờ hát hay được, không bao giờ thành công được”.
Công chúng nhìn nhận những nghệ sĩ theo đuổi dòng nhạc đỏ, giống như “chấm điểm” người giáo viên đứng trên bục giảng, hình ảnh của họ phải luôn sạch sẽ.
Mấy chục năm làm nghề, không vướng ồn ào, NSƯT Đăng Dương có phải nỗ lực giữ gìn? Anh đáp: “Không phải nỗ lực gì cả. Đó là bản chất con người. Tôi sống giản dị, hoà đồng, đề cao sự chân thành. Cách hát của tôi cũng chân thành, không màu mè. Bởi màu mè không bền vững được, dù đứng trên sân khấu hay giữ lửa hôn nhân”.
Đăng Dương cho biết, anh học được nhiều điều tốt đẹp từ những người thầy nổi tiếng như NSND Trung Kiên, NSND Quang Thọ, NSND Trần Hiếu: “Họ không chỉ truyền thụ cho tôi kiến thức mà còn dạy tôi về cách sống, truyền cho tôi đam mê với ca khúc cách mạng”.
“Dòng nhạc này không có chiêu trò gì, ngoài giọng hát”, NSƯT Đăng Dương khẳng định. Hơn 30 năm ca hát anh vẫn giữ vững phong độ nhờ sự kỷ luật trong rèn luyện và điểm tựa hậu phương vững vàng. Giọng ca Đất nước trọn niềm vui tiết lộ: Anh hạnh phúc vì có người vợ giàu đức hi sinh. Chị sẵn sàng lui về hậu phương để chồng yên tâm theo đuổi sự nghiệp. Vợ anh, Kim Xuyến, vốn là ca sĩ dòng nhạc nhẹ, có gu thời trang sành điệu. Đăng Dương chia sẻ, Kim Xuyến là người “nhìn vậy mà không phải vậy”: “Trong gia đình, cô ấy là người phụ nữ chỉn chu, chu đáo”. Vợ chồng anh có hai con trai. Con trai đầu đang công tác tại TPHCM, con trai út vẫn đang đi học. Hai con của Đăng Dương không nối nghiệp cha.