Tại Diễn đàn “Thị trường tín dụng và những vấn đề kinh tế vĩ mô” ngày 24/12, chuyên gia phân tích về chu kỳ phát triển mới, tín dụng tiếp tục được kỳ vọng là trụ đỡ quan trọng cho tăng trưởng. Tuy nhiên, khác với giai đoạn trước, không gian chính sách tiền tệ ngày càng thu hẹp, thanh khoản hệ thống chịu sức ép lớn hơn, trong khi rủi ro nợ xấu có xu hướng tích tụ khi doanh nghiệp vẫn chưa phục hồi hoàn toàn.
Theo TS. Cấn Văn Lực - thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng, quy mô tín dụng toàn nền kinh tế hiện đã lên tới hơn 17 triệu tỷ đồng, trong khi tốc độ huy động vốn chậm hơn, khiến áp lực cân đối vốn ngày càng rõ. Điều này khiến dư địa giảm lãi suất cho vay ngày càng hạn chế, đặc biệt với các khoản vay trung và dài hạn - nguồn vốn sống còn với doanh nghiệp trong giai đoạn phục hồi.
Thực tế thị trường cho thấy nghịch lý: Tín dụng tăng nhưng doanh nghiệp vẫn khó tiếp cận vốn. Ngân hàng muốn cho vay, nhưng không thể hạ chuẩn tín dụng khi rủi ro đang lớn dần. Dòng vốn chủ yếu chảy vào nhóm doanh nghiệp có tài chính tốt, tài sản bảo đảm cao, trong khi doanh nghiệp nhỏ và vừa, doanh nghiệp đổi mới sáng tạo - khu vực cần vốn nhất - lại gặp nhiều rào cản.
TS. Cấn Văn Lực cho rằng Việt Nam đang đứng trước yêu cầu cấp thiết phải chuyển đổi mô hình tăng trưởng. Mô hình mới cần kết hợp đồng thời đầu tư - bơm vốn - đổi mới sáng tạo, thay vì tiếp cận tuần tự như trước, nhằm đạt tăng trưởng nhanh, bền vững và bao trùm. Ông Lực cũng nhấn mạnh, không có đủ cơ sở khoa học để khẳng định tín dụng phải tăng gấp đôi GDP; quan trọng hơn là chất lượng tăng trưởng, được quyết định bởi cơ cấu tín dụng và cơ cấu đầu tư.
Khoảng 80% vốn đầu tư công hiện nay dành cho hạ tầng giao thông, trong khi y tế - giáo dục chiếm 15% và khoa học - công nghệ chỉ khoảng 0,5%. Điều này cho thấy tăng trưởng vẫn dựa nặng vào mở rộng quy mô, trong khi động lực năng suất và đổi mới sáng tạo còn yếu - điểm nghẽn lớn nhất của tăng trưởng dài hạn.
Ở chiều ngược lại, hệ thống ngân hàng cũng đang chịu sức ép lớn từ cấu trúc thị trường vốn mất cân đối. Hiện hơn 50% vốn của nền kinh tế vẫn phụ thuộc vào tín dụng ngân hàng, trong khi thị trường trái phiếu doanh nghiệp và chứng khoán huy động vốn chưa thực sự phục hồi. Gánh nặng vốn trung - dài hạn tiếp tục dồn lên vai ngân hàng, làm gia tăng rủi ro hệ thống nếu tín dụng bị thúc đẩy quá nhanh.
Một điểm nhấn khác tại diễn đàn là tín dụng xanh - trụ cột của tăng trưởng bền vững trong tương lai. Theo ông Nguyễn Quốc Hùng - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam, dư nợ tín dụng xanh hiện đạt khoảng 750.000 tỷ đến dưới 1 triệu tỷ đồng, tăng trưởng bình quân khoảng 21% mỗi năm nhưng vẫn chiếm tỷ trọng rất nhỏ trong tổng dư nợ toàn nền kinh tế. Trong khi đó, mục tiêu phát thải ròng bằng không vào năm 2050 đòi hỏi nguồn vốn chuyển đổi rất lớn.
Điểm nghẽn lớn nhất của tín dụng xanh hiện nay là khung pháp lý và chính sách chưa ổn định: Tiêu chí ESG chưa thống nhất, cơ chế cho các dự án năng lượng tái tạo, công nghệ sạch còn nhiều bất cập, khiến cả ngân hàng lẫn doanh nghiệp đều dè dặt khi triển khai các khoản đầu tư dài hạn.
Từ thực tiễn đó, các chuyên gia thống nhất rằng giai đoạn tới, điều hành tín dụng phải chuyển trọng tâm từ tốc độ sang chất lượng, từ mở rộng quy mô sang nâng hiệu quả phân bổ vốn, từ chạy theo tăng trưởng ngắn hạn sang xây dựng nền tảng tăng trưởng bền vững.
Tại diễn đàn, các chuyên gia đều đồng tình với quan điểm tín dụng không thể tiếp tục “chạy nước rút”. Ổn định vĩ mô chính là “vốn liếng” lớn nhất của nền kinh tế. Chỉ khi giữ vững ổn định hệ thống tài chính và nâng cao chất lượng tăng trưởng, dòng vốn tín dụng mới thực sự trở thành động lực phát triển dài hạn cho Việt Nam.
