Một trong những chính sách nổi bật về dân số trong dự thảo Luật Dân số là ưu tiên thực hiện các biện pháp khuyến khích cặp vợ, chồng sinh đủ hai con ở vùng có mức sinh thấp. Đồng thời, giảm sinh ở tỉnh, thành có mức sinh cao.
Điều 9 dự thảo Luật Dân số quy định: “Nhà nước hỗ trợ một lần bằng tiền ít nhất tương đương một lần mức lương tối thiểu vùng khi phụ nữ sinh con thứ nhất; ít nhất tương đương hai lần mức lương tối thiểu vùng khi phụ nữ sinh con thứ hai”.
Hiện nay, theo Quyết định 2019/QĐ-BYT đã công bố 21 tỉnh, thành phố có mức sinh thấp gồm TPHCM, Đồng Tháp, Hậu Giang, Bà Rịa - Vũng Tàu, Bình Dương, Khánh Hòa, Long An, Bạc Liêu, Tây Ninh, Sóc Trăng, Cà Mau, Đồng Nai, Bình Thuận, Tiền Giang, Cần Thơ, Vĩnh Long, An Giang, Bến Tre, Đà Nẵng, Quảng Ngãi và Kiên Giang.
Mức lương tối thiểu vùng đang được áp dụng theo Nghị định 90/2019 NĐ-CP cụ thể: Mức 4.420.000 đồng/tháng ở vùng I; 3.920.000 đồng/tháng ở vùng II; 3.430.000 đồng/tháng ở vùng III; 3.070.000 đồng/tháng đối với vùng IV.
Trước đây, chính sách thưởng tiền cho phụ nữ sinh đủ 2 con trước 35 tuổi ở tỉnh có mức sinh thấp sẽ được khen thưởng, hỗ trợ tiền hoặc hiện vật được đề cập đến tại Thông tư 01/2021 của Bộ Y tế. Tuy nhiên, mức hỗ trợ lại căn cứ vào thực tiễn và việc quyết định, lựa chọn của địa phương.
Do đó, nếu Dự thảo Luật Dân số được thông qua, khi sinh đủ hai con, phụ nữ tại các tỉnh vùng I mức sinh thấp có thể được thưởng đến 8,84 triệu đồng.
Như vậy, khi sinh đủ 2 con, phụ nữ tại các tỉnh vùng I mà có mức sinh thấp có thể được thưởng đến gần 9 triệu đồng, cùng đó được Nhà nước hỗ trợ nhiều mặt chính sách khác trong đời sống.
Dự thảo còn nêu ra nhiều chính sách để hỗ trợ khác để các tỉnh có mức sinh thấp khuyến khích gia đình sinh đủ hai con như: Cặp vợ chồng cam kết sinh đủ hai con được Nhà nước hỗ trợ cho con của họ học tại cơ sở giáo dục mầm non, giáo dục tiểu học công lập; miễn học phí khi theo học trung học cơ sở công lập; Nhà nước khuyến khích các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp tham gia cung cấp dịch vụ tư vấn, hỗ trợ hôn nhân và gia đình; Xây dựng môi trường, cộng đồng phù hợp tạo điều kiện cho các cặp vợ chồng sinh đủ hai con, chăm sóc và nuôi dạy con tốt, chia sẻ trách nhiệm giữa các thành viên trong gia đình; khuyến khích trách nhiệm xã hội của người sử dụng lao động đối với người lao động nuôi con nhỏ; Các cặp vợ chồng sinh đủ hai con có cam kết không sinh thêm con được hưởng chính sách hỗ trợ về nhà ở xã hội theo quy định của pháp luật về nhà ở.
Dự thảo cũng nêu rõ mỗi cá nhân, cặp vợ chồng chủ động, tự nguyện, bình đẳng quyết định thời gian sinh con, số lượng con, khoảng cách giữa các lần sinh phù hợp với độ tuổi, tình trạng sức khoẻ, điều kiện học tập, lao động, thu nhập, nuôi dạy con…
Như vậy, theo quy định tại dự thảo này, các cặp vợ, chồng không còn bị hạn chế bởi quy định “sinh một hoặc hai con” mà được tự quyết định về thời gian sinh con, số con cũng như khoảng cách giữa các lần sinh, nhưng phải đảm bảo chăm sóc và nuôi dạy con tốt.
Đối có các tỉnh có mức sinh cao, Dự thảo quy định các biện pháp điều chỉnh gồm: Thứ nhất, phụ nữ là người dân tộc thiểu số hoặc phụ nữ là người Kinh có chồng là người dân tộc thiểu số thuộc hộ nghèo, cư trú tại các đơn vị hành chính thuộc vùng khó khăn khi sinh đủ hai con cam kết không sinh thêm con được Nhà nước hỗ trợ một lần bằng tiền ít nhất tương đương một lần mức lương tối thiểu vùng; trừ một số trường hợp liên quan tới người dân tộc thiểu số rất ít người.
Thứ hai, miễn phí sử dụng các biện pháp tránh thai bao gồm cả phương tiện tránh thai cho người có nhu cầu tránh thai.
Thứ ba, hỗ trợ người cung cấp dịch vụ kỹ thuật tránh thai từ tuyến trên xuống tuyến dưới tại vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn và vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn; cộng tác viên dân số, người vận động các cặp vợ chồng trong độ tuổi sinh đẻ thực hiện biện pháp tránh thai lâm sàng; Thứ tư, tổ chức cung cấp dịch vụ kế hoạch hóa gia đình và các gói dịch vụ dân số cơ bản phù hợp với điều kiện địa lý, kinh tế - xã hội và đặc trưng văn hóa.
