Tuyên Quang không chỉ là vùng đất có nhiều cảnh sắc thiên nhiên hùng vĩ mà nơi đây còn là vùng đất văn hóa với nhiều di tích, địa danh lịch sử. Ẩm thực xứ Tuyên phong phú với nhiều nét độc đáo vùng miền, trong đó cơm lam Mỹ Lâm là món ăn được nhiều người săn đón khi đến với nơi đây.
 |
Nghề làm cơm lam ở Mỹ Lâm vẫn được nhiều người gìn giữ và phát triển. |
Ông Nguyễn Minh Hưng người làm cơm lam (phường Mỹ Lâm) cho biết, ngày trước khi còn đói khổ, người dân thường phải đi lên nương, vào rừng từ tờ mờ sáng để kiếm đồ ăn, thậm chí có những hôm đi xa phải ở lại qua đêm trong rừng. Do đó người dân đã sáng tạo ra việc dùng ống tre, ống nứa rồi cho gạo vào đem nấu trên lửa giống như nấu cơm và gọi đó là cơm lam.
Món cơm có nguồn gốc từ những người đồng bào sinh sống ở miền núi như dân tộc Nùng, Dao, Thái...
  |
Cơm lam được làm quanh năm và vẫn đắt khách mua. |
Với kinh nghiệm hơn 30 năm làm cơm lam, anh Nguyễn Văn Hiền (tổ 5, phường Mỹ Lâm) cho biết để làm được món cơm lam ngon thì phải chọn được loại gạo ngon. Người làm cơm lam Mỹ Lâm thường chọn loại gạo nếp nương để món cơm lam làm ra vừa thơm, vừa dẻo.
Gạo được ngâm khoảng 8-12 tiếng để cho hạt gạo nở, mềm, dễ chín. Sau đó cho vào ống tre dài khoảng 30-35 cm, nén thật chặt và nút đầu bằng lá chuối cho kín sau đó xếp lên kiềng để chuẩn bị nướng. Loại tre được chọn phải là loại tre tươi, không được quá già hoặc quá non vì khi nướng trên lửa ống cơm sẽ bị héo, khô hoặc bị cháy.
Cơm lam thơm ngon và chuẩn vị cần dựa trên nhiều yếu tố như chất lượng gạo, loại ống tre. Đối với ống tre thường chọn tre gai bởi loại tre này có lớp màng lụa bên trong, lúc bóc ra lớp màng sẽ dính lại trên cơm, ăn vào rất thơm.
  |
Cơm lam được dựng trên kiềng và nướng đều lửa, xoay đều tay để đảm bảo cơm được chín đều. |
Cơm lam thường được nướng bằng củi và khi nướng cần xoay đều những ống cơm cho đến khi có mùi thơm tỏa ra thì lúc đó cơm đã chín đều. Khi nướng cơm cũng cần lưu ý chỉnh lửa sao cho ở mức độ vừa phải. Lửa quá mạnh thì cơm dễ cháy và nếu lửa nhỏ thì cơm lại bị sượng, chín không đều.
Cơm lam suối khoáng khi chín, bóc ra ăn thường còn dính lớp lụa của tre gai và có mùi thơm của nếp nương. Chấm ăn kèm với muối vừng đen người thưởng thức vừa cảm được mùi thơm của nếp, vị béo, bùi của lạc quyện với chút mặn của muối vừng.
Để phục vụ thị hiếu của người mua, cơm lam không chỉ có màu trắng mà còn có nhiều màu khác như màu tím, màu vàng, màu xanh. Theo người làm cơm lam Mỹ Lâm, màu sắc của cơm lam được tạo hoàn toàn bằng những nguyên liệu thiên nhiên, không hề có chất tạo màu.
 |
Cơm lam Mỹ Lâm góp phần làm phong phú nền ẩm thực của Tuyên Quang. |
Món cơm lam suối khoáng Mỹ Lâm lúc nào cũng hút khách, không chỉ mua về thưởng thức mà còn được mua về để làm quà.
Suốt 30 năm làm nghề, ông Hưng cho biết, cơm lam nhà ông bán được quanh năm, ngày nào cũng có khách mua nhưng khách đông nhất sẽ vào cuối tuần, các dịp lễ, tết hoặc vào mùa du lịch khi người dân đến nghỉ dưỡng tại suối khoáng. Những ngày thường, gia đình ông có thể bán được 200-250 ống cơm với giá 10.000 đồng/ống. Đợt đỉnh điểm, số lượng ống cơm bán được tăng gấp 2-3 lần và giá cũng cao hơn. Không chỉ bán trực tiếp, gia đình ông còn bán cho khách ở xã và vận chuyển bằng cách gửi xe khách để người mua có thể nhận được hàng trong ngày.
Cơm lam không chỉ góp phần làm phong phú nền ẩm thực cho xứ Tuyên mà còn giúp đời sống của người làm cơm lam ở Mỹ Lâm có được cuộc sống ấm no hơn, đủ đầy hơn. Tuy nhiên những năm gần đây, tre trở thành “của hiếm” khiến việc duy trì nghề làm cơm lam nơi đây trở nên khó khăn hơn.
