Trong số 12 di tích quốc gia mới được Bộ VHTTDL xếp hạng, quần thể danh thắng Tam Chúc (thị trấn Ba Sao, Kim Bảng, Hà Nam) gây xôn xao dư luận, nhiều người hiểu rằng Bộ VHTTDL xếp hạng chùa Tam Chúc.
Trao đổi với Tiền Phong, ông Trần Đình Thành, Phó Cục trưởng Cục Di sản Văn hóa cho biết quần thể Tam Chúc được xếp hạng di tích quốc gia thuộc loại hình danh thắng. “Việc xếp hạng đáp ứng đầy đủ tiêu chí theo quy định của Luật Di sản Văn hóa và các quy định liên quan”.
Luật Di sản văn hóa nêu rõ tiêu chí xếp hạng của loại hình danh thắng: Khu vực cảnh quan thiên nhiên đẹp hoặc khu vực thiên nhiên có giá trị khoa học về địa chất, địa mạo, địa lý, đa dạng sinh học, hệ sinh thái đặc thù…
Kết quả khảo cổ học khẳng định Tam Chúc là một trong những địa bàn cư trú của người Việt cổ, chịu ảnh hưởng rất sớm của nền văn hóa Hòa Bình cách ngày nay khoảng 10.000 cho đến 30.000 năm. Khu vực này lưu giữ những di tích, di chỉ khảo cổ học, dấu tích, huyền tích về lịch sử phát triển tín ngưỡng bản địa Việt Nam trải qua các triều đại lịch sử.
 |
| Ranh giới khu bảo tồn di sản gồm các di tích cổ, khu danh thắng hồ Tam Chúc - Quền Vồng và rừng nguyên sinh đặc hữu, nơi bảo tồn voọc mông trắng. Ảnh: CỤC DI SẢN. |
Có thể kể tới một số di tích quan trọng trong quần thể Tam Chúc như đình Tam Chúc, chùa Tam Chúc cổ, đền Mẫu, đền Giếng. Quần thể danh thắng Tam Chúc còn hàm chứa nhiều giá trị văn hóa phi vật thể đặc sắc. Quần thể danh thắng Tam Chúc đã được quy hoạch là khu du lịch trọng điểm quốc gia, với diện tích 5.100 ha.
Danh lam thắng cảnh là cảnh quan thiên nhiên hoặc địa điểm có sự kết hợp giữa cảnh quan thiên nhiên với công trình kiến trúc có giá trị lịch sử thẩm mỹ, khoa học, khu vực thiên nhiên có giá trị khoa học về địa chất, địa mạo, địa lý, đa dạng sinh học, hệ sinh thái đặc thù hoặc khu vực thiên nhiên chứa đựng những dấu tích vật chất về các giai đoạn phát triển của trái đất", ông Trần Đình Thành.
Đối chiếu với quy định và tài liệu nghiên cứu nêu trên, Cục Di sản Văn hóa hướng dẫn cơ quan chức năng của tỉnh Hà Nam tham mưu với UBND tỉnh Hà Nam về việc khoanh vùng quy mô khu vực rộng lớn hơn. Hồ sơ chỉnh sửa bám sát khu vực quy hoạch Khu du lịch quốc gia đã được Thủ tướng Chính phủ xem xét, phê duyệt.
 |
Sơ đồ khoanh vùng bảo vệ quần thể danh thắng Tam Chúc. |
Dư luận phản ứng vì cho rằng Bộ VHTTDL xếp hạng di tích quốc gia cho chùa Tam Chúc mới xây dựng. Lãnh đạo Cục Di sản Văn hóa khẳng định không có chuyện công nhận các công trình mới, công trình "không phải yếu tố gốc”. Khu vực chùa Tam Chúc mới dù nằm trong vùng lõi cần bảo vệ của quần thể danh thắng nhưng “không được xếp hạng di tích lịch sử hay di tích văn hóa nghệ thuật”.
“Bộ chỉ công nhận quần thể danh lam thắng cảnh Tam Chúc, không xếp hạng di tích lịch sử hay di tích kiến trúc nghệ thuật. Hồ sơ xếp hạng danh thắng chỉ thể hiện các giá trị về đa dạng sinh học, thẩm mỹ, khảo cổ, địa chất, địa mạo…”, ông Trần Đình Thành giải thích.
 |
Cục Di sản khẳng định công trình chùa Tam Chúc mới không được xếp hạng, dù nằm trong vùng lõi cần khoanh vùng bảo vệ của quần thể danh thắng Tam Chúc. |
Ban đầu địa phương chỉ đề nghị công nhận khu vực hồ nước (nơi đặt công trình chùa Tam Chúc mới xây dựng). Tuy nhiên do nhận thấy giá trị về địa chất, địa mạo, cảnh quan... cho nên Bộ VHTTDL hướng dẫn địa phương mở rộng khoanh vùng bảo vệ lên gấp bốn lần so với đề nghị ban đầu.
Lãnh đạo Cục Di sản Văn hóa khẳng định việc xếp hạng quần thể danh thắng Tam Chúc tạo “cơ sở pháp lý để bảo vệ, phát huy giá trị về khảo cổ, cảnh quan thiên nhiên, đa dạng sinh học ở khu vực này”. Điều này đồng nghĩa với việc từ nay, các công trình xây mới trong khu vực khoanh vùng bảo vệ đều phải có ý kiến của ngành văn hóa.
