Ngày 14/6, Bộ Thông tin và Truyền thông (TT&TT) phối hợp với Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn (ĐHKHXH&NV - Đại học Quốc gia Hà Nội) tổ chức Hội thảo “Kinh tế báo chí truyền thông Việt Nam trong bối cảnh phát triển kinh tế số”.
 |
Thứ trưởng Bộ TT&TT Nguyễn Huy Dũng phát biểu tại hội thảo. Ảnh: Vietnamnet. |
Phát biểu tại hội thảo, Thứ trưởng Bộ TT&TT Nguyễn Huy Dũng dẫn số liệu, doanh thu của các báo, tạp chí 9 tháng đầu năm 2023 đã giảm 9,4% so với cùng kỳ năm 2022. Tổng nguồn thu năm 2023 của các Đài PTTH giảm 23% so với năm 2022. Hầu hết các đài đều không khai thác được hết thời lượng quảng cáo/ngày; có đài, thời lượng quảng cáo trên kênh chỉ đạt vài phút/ngày.
Ông Dũng nêu thực tế, dù là báo in, báo điện tử hay phát thanh, truyền hình, vẫn dựa khá nhiều vào nguồn thu quảng cáo. Có lúc, doanh thu từ quảng cáo luôn chiếm trên 60%, thậm chí với một số cơ quan báo chí là 90%.
"Tuy nhiên, hiện nay các cơ quan báo chí đang phải đối diện với nguy cơ sụt giảm doanh thu mạnh mẽ, trong bối cảnh các nền tảng mạng xã hội như Facebook hay Google đã lấy đi khoảng 70% doanh thu quảng cáo của báo chí chính thống”, Thứ trưởng Dũng nói.
Ông Dũng cho biết, thời gian qua Bộ TT&TT đã nỗ lực điều hướng quảng cáo sang báo chí với việc lập danh sách Whitelist với thông điệp “Làm nội dung sạch sẽ nhận được quảng cáo, và quảng cáo sẽ tìm đến những nội dung sạch”. Việc triển khai đã có kết quả bước đầu, song cần tiếp tục đẩy mạnh triển khai để phát huy hiệu quả như kỳ vọng.
Bên cạnh đó, chiến lược chuyển đổi số báo chí đến năm 2025 đặt ra mục tiêu đến năm 2025, các cơ quan báo chí tối ưu hóa nguồn thu, trong đó 30% cơ quan báo chí tăng doanh thu tối thiểu 20%.
“Đây là một thách thức lớn trong bối cảnh nền kinh tế gặp nhiều khó khăn, việc bố trí kinh phí, đặt hàng, giao nhiệm vụ cho các cơ quan báo chí thực hiện tuyên truyền nhiệm vụ chính trị, thông tin thiết yếu, truyền thông chính sách còn hạn chế”, ông Dũng lưu ý.
Theo ông Lê Quốc Minh, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam, dù thị trường quảng cáo toàn cầu trong những năm gần đây tăng, nhưng với báo chí lại giảm. Cụ thể, trong giai đoạn 2019-2024, doanh thu ấn phẩm in giảm từ 35,1 tỷ USD xuống còn hơn 21 tỷ USD. Trong khi đó, doanh thu ấn phẩm số tăng không đáng kể, từ 10,6 tỷ USD lên 11,9 tỷ USD.
“Ngoài doanh thu từ quảng cáo và từ độc giả, nhiều cơ quan báo chí tập trung vào việc tổ chức sự kiện, thu hút tài trợ, hợp tác với mạng xã hội và nền tảng công nghệ để tạo nguồn thu”, Tổng Biên tập Báo Nhân dân nói. Tuy nhiên, theo ông Minh, giai đoạn trước mắt, nguồn thu từ quảng cáo vẫn chiếm vị trí quan trọng của các cơ quan báo chí.
 |
Tổng Biên tập báo Nhân dân - Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam Lê Quốc Minh trình bày vấn đề về kinh tế báo chí. Ảnh: Vietnamnet. |
Tổng Biên tập báo Nhân dân cho rằng, thời gian tới đa số các cơ quan báo chí tìm kiếm doanh thu từ độc giả. “Tìm doanh thu từ độc giả ngày càng quan trọng hơn và đó là nguồn thu an toàn”, ông Lê Quốc Minh nói.
Đề cập đến việc thu phí từ độc giả, ông Minh cho rằng, nếu các cơ quan báo chí còn tình trạng chờ xem đơn vị khác thử nghiệm có sai không, mình mới làm thì dễ mắc lại những sai lầm cũ.
Ngoài ra, theo ông Minh, nguồn thu cũng đến từ những xu hướng như: đại diện truyền thông, sản xuất nội dung quảng cáo cho thương hiệu, thúc đẩy việc tổ chức sự kiện...
Phát biểu kết luận hội thảo, Thứ trưởng Bộ TT&TT Nguyễn Thanh Lâm cho biết, thời gian qua, Bộ TT&TT đã có nhiều nỗ lực để hỗ trợ, phát triển báo chí, trong đó có vấn đề giải quyết câu chuyện kinh tế báo chí, bao gồm việc sửa đổi, cải cách thể chế.
Cụ thể, Bộ TT&TT sẽ trình Chính phủ để Chính phủ trình Quốc hội sửa đổi Luật Báo chí năm 2016, trong đó, sẽ đưa vào một số thể chế về mô hình, quy mô, vị trí pháp lý của cơ quan pháp lý trong bối cảnh công nghệ biến động, các mô hình kinh doanh biến động.
“Có lẽ, phải đưa vào Luật Báo chí sửa đổi những khái niệm mới, tiền đề mới ở tầm luật để có thể giúp đỡ cho báo chí phát triển, trong đó có câu chuyện liên quan đến kinh tế báo chí”, ông Nguyễn Thanh Lâm nói.
 |
Thứ trưởng Bộ TT&TT Nguyễn Thanh Lâm phát biểu kết luận hội thảo. Ảnh:Vietnamnet. |
Theo Thứ trưởng Bộ TT&TT, những thể chế khác trong việc đặt hàng, tăng cường đặt hàng báo chí như một dịch vụ công, sản phẩm có ích cho xã hội cũng đang được sửa đổi.
“Không phải chỉ cho phép các cơ quan mạnh dạn đặt hàng báo chí nhiều hơn mà còn đa dạng hơn. Các cơ quan báo chí có thể cung cấp nhiều dịch vụ cho Nhà nước, cho các cơ quan đặt hàng trên đa nền tảng, không chỉ phụ thuộc vào nền tảng của bản thân cơ quan báo chí đó”, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Lâm cho hay.
Theo ông Lâm, báo chí phải đáp ứng xu hướng đưa nội dung lên không gian mạng để đón người dùng thế hệ mới với thói quen hành vi đã hoàn toàn thay đổi. Báo chí không còn định vị, nhìn nhận trong các dạng thức truyền thống nữa.
Bên cạnh đó, còn có những biện pháp khác nhằm điều tiết một số bất cập trong bức tranh kinh tế báo chí. Ví dụ, thời gian gần đây đã áp dụng "nắn" lại dòng doanh thu quảng cáo trên không gian mạng để giảm bớt, không "chảy" về các kênh có nội dung vi phạm pháp luật, vi phạm bản quyền báo chí. Từ đó, sẽ có thêm nguồn doanh thu quảng cáo trở về với những trang, kênh thông tin chính thống, trong đó có báo chí.
Thứ trưởng Nguyễn Thanh Lâm chia sẻ vấn đề thể chế đáng quan tâm là Nghị định 18/2014 quy định về nhuận bút trong lĩnh vực báo chí, xuất bản. Nghị định này đang được sửa đổi theo Luật Sở hữu trí tuệ, quy định, hướng dẫn các mức biểu phí để trả bản quyền trong lĩnh vực báo chí.
“Chúng ta nói về nguồn lực khiêm tốn của cơ quan báo chí và phải cạnh tranh với mạng xã hội. Nhưng nguồn lực đó tiếp tục bị bào mòn bởi câu chuyện vi phạm bản quyền. Do vậy, chúng ta cần phải thay đổi thể chế theo hướng khi sử dụng nội dung sáng tạo của báo chí thì phải thực hiện theo đúng quy định pháp luật về sở hữu trí tuệ, bản quyền tác giả”, Thứ trưởng Lâm nói.
