Trong bài viết vừa đăng trên tạp chí Mỹ National Interest, GS James Holmes, công tác tại Trường Chiến tranh Hải quân Mỹ, cho rằng vẫn còn quá sớm để phỏng đoán nguyên nhân gây ra các vụ tai nạn liên tiếp của đội tàu chiến Mỹ trên vùng tây Thái Bình Dương trong năm nay, nhưng có vẻ triển vọng không được tốt.
Không có gì ngạc nhiên khi lãnh đạo Hải quân Mỹ thay chỉ huy cấp cao của tàu khu trục US Fitzgerald vì vụ việc vào tháng 6 vừa qua. Thực tế là giới lãnh đạo Hải quân Mỹ tuyên bố sẽ trừng phạt toàn bộ đội quan sát sau khi tàu khu trục Mỹ đâm va với tàu chở hàng mang cờ Philippines ở ngoài khơi Nhật Bản. Các phát ngôn viên của Hải quân Mỹ nói rằng vụ việc gây “mất niềm tin” vào năng lực của các sĩ quan tàu USS Fitzgerald.
Các khán giả nước ngoài cũng có thể mất niềm tin vào Hải quân Mỹ, làm xói mòn lòng tin của các đồng minh của Mỹ ở châu Á và những nơi khác trên thế giới. Có những hậu quả lớn hơn như vậy từ các vụ tai nạn trên biển.
Rất hiếm khi Hải quân Mỹ kỷ luật một tư lệnh hạm đội vì sự cố trên biển. Nhưng điều đó đã xảy ra trong tuần này sau khi tàu khu trục Mỹ USS John S. McCain va chạm với một tàu thương mại ở khu vực biển gần Singapore, có vẻ sau khi xảy ra sự cố bánh lái. Phó Đô đốc Joseph Aucoin, tư lệnh Hạm đội 7 của Mỹ đóng tại Nhật Bản, bị bãi miễn khỏi vị trí này sau 4 vụ tai nạn xảy ra trên biển trong năm nay.
Đô đốc Scott Swiff, Tư lệnh Hạm đội Thái Bình Dương của Mỹ, đưa ra nhận định đúng là vụ va chạm xảy ra khi tàu đang thực hiện “hoạt động cơ bản nhất” trên biển, đó là tuân thủ các quy tắc đi tàu ở vùng biển xung quanh. Lãnh đạo Hải quân Mỹ rõ ràng đã kết luận 3 vụ tai nạn xảy ra chỉ trong vòng vài tháng qua đối với cùng một hạm đội không chỉ là vấn đề bình thường.
Một trong những giả thuyết không thể xảy ra trong vụ va chạm của tàu McCain là tin tặc đã làm tê liệt hệ thống lái của chiếc tàu khu trục. Bánh lái không phải công nghệ mới và cũng không phải công nghệ phức tạp. Người điều khiển dùng tay quay bánh lái. Cơ cấu lái phát hiện thay đổi về góc lái, truyền tín hiệu điện đến các bơm thủy lực nằm sâu dưới tàu. Các máy bơm ram thủy lực kết nối với tay lái, đẩy bánh lái để cập cảng hoặc rẽ sang mạn theo góc mà người điều khiển chỉnh. Không có gì để tin tặc tấn công vào hệ thống này. Tàu McCain có thể bị hỏng hóc gì đó trong hệ thống điều khiển, nhưng những thứ trên internet chưa thâm nhập sâu vào kỹ thuật lái tàu trên biển đến thế.
Đây là lý do để có thể đổ lỗi cho con người và hoặc vật chất. Các nhà bình luận nổi tiếng chỉ ra rằng hạm đội của Hải quân Mỹ bị quá tải. Mỹ đã thực hiện vô số cam kết ở nước ngoài trong những năm qua nhưng không đầu tư đúng mức cho các tàu, máy bay và vũ khí để tiết kiệm tiền thuế của dân. Nói ngắn gọn, Mỹ đang sử dụng quá mức các phương tiện hải quân mà họ có.
Đầu những năm 2000, những sĩ quan già trong Hải quân Mỹ đã cảm thấy rất kinh khủng khi Hải quân Mỹ quyết định không đào tạo cho các sĩ quan cấp sư đoàn trước khi họ nhận nhiệm vụ đầu tiên trên tàu. Đây là những sĩ quan mà chỉ huy tàu thường giao nhiệm vụ điều khiển hệ thống quan trọng trên tàu. Trong năm qua, các sĩ quan cấp sư đoàn dành nhiều tháng tại Trường sĩ quan chiến tranh trên biển ở Newport hoặc Coronado, nơi họ học mọi thứ từ kiến thức sơ bộ về hàng hải đến điều khiển những hệ thống vũ khí và kỹ thuật phức tạp.
Nhưng sau khi hoạt động huấn luyện này bị dừng, các sĩ quan cấp sư đoàn được phát một chồng đĩa CD-ROM chứa tài liệu hướng dẫn, sau đó được cử ra biển và được yêu cầu phải tự học dưới sự hướng dẫn của những người cực kỳ bận rộn.
Không hành khách nào muốn đi trên máy bay do phi công tự học điều khiển, nhưng trên thực tế Hải quân Mỹ trông đợi những người mới đến phải tự học về những chủ đề kỹ thuật phức tạp.
Đoán xem các sĩ quan như vậy đang đứng ở đâu trong hệ thống cấp bậc hải quân: họ là những sĩ quan điều hành tàu – nói cách khác, họ là những sĩ quan chỉ huy dự bị. Có thể những báo cáo về tai nạn của tàu USS Fitzgerald hay USS McCain không nói đến chuyện trước đây các sĩ quan không được đào tạo cẩn thận. Nhưng bạn vẫn có thể băn khoăn liệu những quyết định tồi tệ hồi đó có ảnh hưởng đến hoạt động ngày nay của họ trên biển hay không.
Hải quân Mỹ đã khôi phục một phần hoạt động đào tạo cho các sĩ quan sư đoàn nhận nhiệm vụ từ năm 2008 như một cách thừa nhận sai lầm trước đây, và cố gắng khắc phục hậu quả. Việc huấn luyện và đào tạo sơ sài sẽ gây hậu quả cho tương lai.
Bỏ qua chuyện đào tạo và máy móc hay ngay cả những tổn thất về người trong các sự cố gần đây, hãy nghĩ đến chuyện danh tiếng của Hải quân Mỹ bị tổn hại như thế nào. Khả năng Mỹ có thể ngăn ngừa hay cưỡng ép kẻ thù cũng như trấn an các nước bạn bè và đồng minh phụ thuộc vào năng lực của quân đội Mỹ trong việc thực hiện cam kết ở nước ngoài. Nếu Hải quân Mỹ bị tổn hại danh tiếng thì sẽ khiến đối thủ coi thường. Họ có thể nghi ngờ liệu các lực lượng Mỹ đủ khả năng chiến thắng trên chiến trường khi không thể làm tốt những hoạt động cơ bản nhất trong thời bình.
Các đồng minh có thể nghi ngờ liệu Mỹ có đủ khả năng duy trì cam kết bảo đảm an ninh, hay họ phải tìm kiếm nơi cách khác để tự bảo vệ mình. Kẻ thù của Mỹ có thể quyết định thử vận may bằng hành động thách thức Hải quân Mỹ. Nói ngắn gọn, cả thế giới đang nhìn vào và đánh giá Mỹ.
