Phim quay ba năm
Ngày 27/12, UBND xã Kim Điền (tỉnh Quảng Trị) cho biết 4 người Rục sinh sống trên địa bàn đã trở thành nhân vật chính trong một bộ phim tài liệu đoạt giải Báo vàng (Pardo d’Oro) tại Liên hoan phim quốc tế Locarno lần thứ 78, năm 2025.
Bộ phim mang tên Tóc, Giấy và Nước (Hair, Paper, Water…) do đạo diễn người Bỉ Nicolas Graux và đạo diễn người Việt Trương Minh Quý đồng biên kịch, đồng đạo diễn. Tác phẩm giành Giải Báo vàng - hạng mục Filmmakers of the Present, giải thưởng cao nhất dành cho các nhà làm phim đương đại tại Locarno.
Phim được quay hoàn toàn bằng phim nhựa 16 mm, sử dụng máy quay Bolex cổ điển, thực hiện liên tục trong suốt ba năm, tạo nên một nhịp điệu chậm rãi, trầm lắng, đậm chất quan sát.
Bốn nhân vật xuất hiện trong phim là người Rục, gồm Cao Thị Hậu, Cao Thị Bát (xã Kim Điền) và Cao Xuân Doanh, Cao Thị Hiệu (xã Kim Phú). Họ không phải diễn viên chuyên nghiệp, không đóng vai theo kịch bản, cũng không có lời bình hay phỏng vấn trực diện.
Máy quay chỉ lặng lẽ ghi lại những sinh hoạt đời thường như lao động, sinh hoạt gia đình, những cử chỉ nhỏ và khoảnh khắc tĩnh lặng, như những mảnh ký ức sống của một cộng đồng đang âm thầm tồn tại giữa núi rừng.
Người Rục là một nhóm dân tộc rất ít người, thuộc cộng đồng Chứt, sinh sống chủ yếu trong hang đá, ở vùng núi đá vôi Phong Nha - Kẻ Bàng thuộc tỉnh Quảng Trị (Quảng Bình trước đây). Nhóm này được Bộ đội Biên phòng phát hiện và tiếp xúc lần đầu vào năm 1959. Thời điểm đó, họ đứng trước nguy cơ tuyệt chủng, được vận động về định cư ở thung lũng Rục Làn, xã Thượng Hoá cũ.
Theo thống kê đến tháng 4/2022, cộng đồng người Rục có khoảng 580 người, sống trong 144 hộ gia đình. Chính bối cảnh ấy khiến Tóc, Giấy và Nước… được giới chuyên môn đánh giá là tư liệu điện ảnh hiếm hoi, ghi lại đời sống của một tộc người bên lề dòng chảy hiện đại.
Từ Locarno đến Busan, New York và Doha
Phim có buổi công chiếu toàn cầu tại Locarno vào tháng 8/2025. Sau khi đoạt giải, tác phẩm tiếp tục được mời trình chiếu tại nhiều liên hoan phim lớn như Liên hoan phim quốc tế Busan lần thứ 30 (Hàn Quốc) vào tháng 9/2025, New York Film Festival, trong chương trình Currents Selections, đánh dấu buổi công chiếu tại Mỹ và nhiều liên hoan phim khác tại châu Âu.
Bà Cao Thị Hậu - nhân vật trung tâm của bộ phim đã được mời tham dự Liên hoan phim quốc tế Doha (Qatar) vào tháng 11/2025.
Tại căn nhà nhỏ ở bản Lương Năng, xã Kim Điền, bà Cao Thị Hậu chia sẻ: “Rất tự hào khi văn hóa bản địa của người Rục được làm phim và đạt giải quốc tế. Trước đây, chúng tôi chưa bao giờ nghĩ cuộc sống của mình lại được nhiều người trên thế giới quan tâm đến vậy".
Việc một bộ phim quay tại Việt Nam, với nhân vật là người dân tộc thiểu số, giành giải cao nhất tại liên hoan phim hạng A của châu Âu được xem là dấu mốc hiếm hoi, mở ra cơ hội để điện ảnh độc lập Việt Nam và các cộng đồng yếu thế được nhìn thấy nhiều hơn trên bản đồ điện ảnh thế giới.
