Kết thúc năm tài chính 2004:
Nhiều trường đại học tiêu không hết tiền?
Chỉ còn hai ngày nữa năm 2004 sẽ khép lại cũng là thời điểm hết hạn tiêu tiền của năm tài chính 2004, nhưng ĐH Kinh tế Quốc dân HN còn khoảng hơn 30 tỷ đồng chưa giải ngân hết. Một trường ĐH khác còn khoảng hơn 20 tỷ. Bấy lâu ngành giáo dục luôn kêu thiếu kinh phí, nhưng thực tế nhiều trường tiền tiêu không hết. Vì sao lại có chuyện tréo ngoe này?
Tiền tiêu không hết
Trường ĐH Ngoại thương HN (ĐHNT), với 6 tỷ chi thường xuyên vừa đủ chi các khoản; với 5 tỷ đồng cho xây dựng cơ bản là khoản tiền dành cho khối lượng công việc không lớn lắm và ĐHNT hoàn thành việc giải ngân trước 31/12 không mấy khó khăn. “Có khó là khó khăn cho những trường nào xin nhiều tiền, khối lượng công việc lớn không hoàn thành được nên ngân hàng không cho giải ngân. Năm nay, có nhiều trường không tiêu hết phải hoàn trả lại lắm!” - Bà Nguyễn Thị Mơ, Hiệu trưởng ĐHNT nói.
Ông Trần Duy Tạo, Phó Vụ trưởng Vụ Kế hoạch-Tài chính, Bộ GD-ĐT, xác nhận hiện có trường ĐH Mỹ Thuật Công nghiệp được phân vốn 3,9 tỷ nhưng do mâu thuẫn nội bộ, không thực hiện được đã đề nghị trả tiền và Bộ đã chuyển cho các trường khác. Ông cũng cho biết thêm ĐHKTQD là trường hợp cá biệt, thuộc dự án nhóm A của Chính phủ, được phân 30 tỷ đồng để giải phóng mặt bằng nhưng do sự phức tạp của việc đền bù và thay đổi mặt bằng giá nên công việc kéo dài. Tuy nhiên, mọi việc đã xong về mặt thủ tục, có nghĩa là ĐHKTQD có thể tiêu hết 30 tỷ đồng (trên giấy tờ trước) đúng thời hạn, và thanh toán đền bù sau.
Với một trường ĐH lớn khác, số tiền không nằm trong danh mục xây dựng cơ bản mà nằm trong danh mục mua sắm trang thiết bị. Nói ra số tiền 20-25 tỷ thì có vẻ to tát nhưng để mua sắm trang thiết bị cho một trường ĐH trọng điểm thì không phải là lớn với những thứ được tính bằng cả chục ngàn USD. Một hiệu trưởng của một trường ĐH trọng điểm quốc gia cho biết: việc mua sắm thiết bị, đặc biệt là các thiết bị đặc chủng phải đặt mẫu, chờ thiết kế, chờ duyệt mẫu, thử nghiệm, rồi thiết bị nặng và cồng kềnh không thể chuyển bằng đường hàng không mà phải đi bằng đường thủy mất khá nhiều thời gian...
Ông Vũ Văn Hóa, GĐ Học viện Tài chính cho biết, sau nghị định 10, Chính phủ dường như đã giao toàn quyền cho chủ tài khoản nhưng các thủ tục vẫn còn đầy khó khăn. Chẳng hạn, với việc nghiệm thu các đề tài NCKH, với chủ trương cải cách hành chính như hiện nay, người ta vẫn bắt phải “cho xem” tận mắt các đề tài nghiên cứu; hay như vấn đề định mức chi tiêu... mọi đòi hỏi này khiến các chủ tài khoản phải nghĩ ra đủ mưu mẹo dối trá để có thể thanh toán: một buổi họp có khi đại biểu phải ký 2,3 chữ ký để nhận chế độ vì định mức chi chỉ đáng 1/2, 1/3 mức chi; 1 ngày công tác phải khai thành 4 ngày để thanh toán cho đúng thời giá; đi công tác nước ngoài phải khai khống lên vì tỷ giá định mức chi tính bằng USD trong khi thực chi phải chi bằng ơ-rô... Nếu cứ theo cơ chế này thì người ta sẽ nói dối cả loạt. Và ông cho biết, những vòng vèo quanh co đó cũng góp phần làm cho đồng tiền đi chậm hơn rất nhiều trước khi đến được với cái đích 31/12 hàng năm mà nó phải vượt qua. Hơn lúc nào hết, theo ông Hóa thì cần phải cải cách hành chính mạnh mẽ và tin tưởng ở các chủ tài khoản, đương nhiên quản lý chặt là điều rất cần thiết, vì họ là những người tự làm tự chịu trách nhiệm.
Không phải tiền tăng là chất lượng tăng
Ở một khu vực khác, khu vực “sống” bằng vốn vay của Ngân hàng Thế giới (WB) và vốn của các nhà tài trợ cho giáo dục, việc tiêu tiền cũng không kém phần khó khăn. Lấy dự án phát triển giáo viên Tiểu học làm một ví dụ, nhà tài trợ “chi” cho dự án khoảng 15 triệu USD, song qua hơn nửa thời gian thực hiện, dự án mới chỉ giải ngân được 11,2%. Bà Mai Thanh, đại diện cho WB cho biết, lý do chính của vấn đề là dự án phải chờ viết xong tài liệu, in ấn với khối lượng lớn rồi mới bước được sang giai đoạn đào tạo bồi dưỡng giáo viên.
Là một cán bộ có quá trình làm việc với WB cho các dự án giáo dục, bà Mai Thanh cho biết, các rào cản khiến cho đồng tiền đi chậm là do phía VN chưa quen với các thủ tục, khi đã quen rồi thì lại gặp hàng loạt các thủ tục phía trước như: mua sắm, đấu thầu, thuế... rất phức tạp.
Tiền nhiều, thậm chí tiêu không hết nhưng chất lượng giáo dục vẫn đang là vấn đề bức xúc?
Trả lời câu hỏi này, bà Mai Thanh cho biết, chất lượng giáo dục ở khu vực thành phố chưa bắt kịp, do người dân kỳ vọng ở giáo dục quá lớn cũng như nhu cầu của xã hội quá cao. Còn ông Vũ Văn Hóa thì lý giải : những năm trở lại đây, đầu tư cho giáo dục có tăng nhiều so với mặt bằng chung của VN nhưng so với các nước trong khu vực và trên thế giới, sự đầu tư này vẫn chưa tương xứng. Tuy nhiên, không nên ảo tưởng rằng vừa tăng tiền lên, chất lượng GD sẽ “dâng” lên ngay, nếu không biết cách làm chưa chắc nhiều tiền đã có chất lượng tốt. Theo ông, đồng thời với việc tăng nguồn chi cho GD một cách thường xuyên, ngành GD-ĐT phải có được một cơ chế năng động chấn chỉnh cả hệ thống GD từ phổ thông đến ĐH, trong đó nên tập trung vào các vấn đề: chương trình đào tạo, chất lượng giáo viên và CSVS - trang thiết bị dạy học. Nếu đảm bảo được các điều kiện đó mới mong chất lượng GD được cải thiện.
