Nhận thức được sự quan trọng của di sản Châu bản triều Nguyễn, đặc biệt là phần ngự phê của các vị vua, tập thể tác giả tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia I (Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước) đã biên soạn công trình Ngự phê trên Châu bản triều Nguyễn (1802-1945, NXB Đại học Sư phạm), giới thiệu phần ngự phê của mười trong số 13 vị vua triều Nguyễn trên 181 phiên bản tiêu biểu được lựa chọn từ 773 tập Châu bản gốc còn lưu giữ.
 |
Cuốn sách Ngự phê trên Châu bản triều Nguyễn. |
Cuốn sách Ngự phê trên Châu bản triều Nguyễn (1802-1945) giới thiệu đến độc giả những hình thức ngự phê của các vua triều Nguyễn, góp phần cung cấp thêm thông tin về tư tưởng chỉ đạo của các hoàng đế thời kỳ đó, cũng như cách thức phê duyệt văn bản trong chế độ văn thư triều Nguyễn.
Châu bản triều Nguyễn là những văn bản hành chính do các cơ quan chính quyền từ trung ương đến địa phương dưới triều Nguyễn soạn thảo và thông qua hoàng đế “ngự lãm”, “ngự phê” bằng mực son để truyền đạt ý chỉ hoặc giải quyết những vấn đề về đối nội, đối ngoại.
Phần thứ nhất của cuốn sách giới thiệu khái lược về Châu bản và cách phê duyệt văn bản của các vua triều Nguyễn. Phần thứ hai của sách giới thiệu ngự phê của các vua triều Nguyễn.
Các vua triều Nguyễn được giới thiệu tên thật, ngày sinh, ngày (năm) lên ngôi, thời gian trị vì, ngày mất, miếu hiệu.
Các phiên bản Châu bản được sắp xếp theo niên hiệu các triều vua trị vì, trình bày theo thứ tự: phiên bản tài liệu, trích yếu nội dung, thời gian, nội dung ngự phê, ký hiệu tra tìm.
 |
| Tháng 5/2014, Châu bản triều Nguyễn được UNESCO công nhận là Di sản tư liệu thuộc Chương trình ký ức thế giới khu vực châu Á - Thái Bình Dương. |
Trong phần trích yếu nội dung, nhóm tác giả tập trung giới thiệu các thông tin về người hay cơ quan đứng tên của văn bản và lược dịch, tóm tắt thông tin nội dung tài liệu.
Phần nội dung ngự phê gồm: Nguyên bản chữ Hán, phiên âm, dịch nghĩa. Các danh mục văn bản và sách dẫn nhân danh - địa danh sẽ được cung cấp trong phần thứ ba của sách.
Nhìn lại khối tư liệu Châu bản triều Nguyễn đang lưu giữ, có thể thấy trong các văn bản này, đặc biệt quan trọng chính là phần ngự phê bằng mực son của các vị vua từ Gia Long, Minh Mạng, Thiệu Trị, Tự Đức... tới vua Bảo Đại.
TS. Đinh Thanh Hiếu (Đại học Quốc gia Hà Nội) khẳng định những thông tin cuốn sách đem lại cho người đọc mường tượng một cách sinh động về quyền uy và trách nhiệm của những vị hoàng đế trong chính thể chuyên chế.
 |
Ngự phê của vua Tự Đức năm 1859 về việc huấn luyện binh sĩ. Ảnh: Trung tâm Lưu trữ quốc gia I. |
Các văn bản được giới thiệu trong công trình này là những di sản lịch sử - văn hóa giá trị, phản ánh về mọi mặt của xã hội Việt Nam (1802-1945), đặc biệt vào giai đoạn triều Nguyễn còn là một vương triều độc lập (1802-1884). Đây được coi như một “bộ sưu tập thư pháp thảo thư” - một trong những đặc trưng độc đáo về tính xác thực của Châu bản.
