Sáng 5/11, căn hộ nhỏ của cố Nghệ sĩ Ưu tú Út Bạch Lan vang lên tiếng kinh cầu. Tối qua, khi nghe tin bà mất, các con nuôi, cháu chung tay lo hậu sự cho bà. Lễ tẩm liệm nghệ sĩ diễn ra vào trưa cùng ngày. Căn hộ của "sầu nữ" nằm ở cuối hành lang, trong một chung cư cũ trên đường Trần Hưng Đạo (quận 1, TP HCM). Nơi đây, bà đã sống hơn nửa cuộc đời, từng làm bạn hàng xóm với những nghệ sĩ lẫy lừng một thời như Hồng Nga, Duy Khánh...
Sinh thời, cố nghệ sĩ Út Bạch Lan không có con ruột nhưng lại có rất nhiều con nuôi. Nghe tin bà mất, nhiều người con từ Mỹ, Australia... gọi điện về khóc vì không thể ở bên bà trong phút cuối. Từ Australia, nghệ sĩ cải lương Điền Thanh gọi về nhắn người nhà cố nghệ sĩ phát tang cho ông.
Chị Phương Hạnh, con gái nuôi của nghệ sĩ cho biết, bà ra đi êm ái với sự có mặt của đông đảo con cháu bên giường bệnh. Một thời gian ngắn trước khi mất, căn bệnh của bà trở nặng, nhưng bà vẫn thu xếp để đi tập, đi diễn.
Cố nghệ sĩ đã tiên đoán trước ngày ra đi của mình và tự chuẩn bị mọi thứ một cách nhẹ nhàng. Bà được một người con bón cho ba muỗng cơm đầy, uống đôi ngụm nước. Bà nhờ con đỡ lưng ngồi dậy, tự mình đánh răng, thay quần áo sạch sẽ. "Mẹ tôi là vậy, kỹ tính, gọn gàng, luôn muốn tự mình làm để mọi việc được chỉn chu", một người con kể. Chị cũng nói thêm, sau khi mất, khuôn mặt bà vẫn hồng hào, tươi tắn. Bữa ăn cuối cùng của cố nghệ sĩ được bày biện nơi đầu chiếu bà nằm gồm một số món chay đơn giản, chủ yếu là rau xào. Hàng chục năm qua, cố nghệ sĩ ăn chay để tinh thần, giọng hát được thanh tịnh, nhẹ nhàng.
 |
Di ảnh của cố nghệ sĩ Út Bạch Lan do bà tự tay chọn trước khi mất. Ảnh: Minh Hoàng.
Chị Phương Hạnh kể: "Trước lúc nhắm mắt, bà không trối trăn nhiều, chỉ nắm tay con cái dặn dò phải nhớ thay bà đi trao quà cho mấy đứa nhỏ". "Mấy đứa nhỏ" ở đây là một số trẻ em nhiễm chất độc da cam ở Vĩnh Long, nơi bà và bạn bè dự định đến làm từ thiện vào cuối tháng này. Nghe bà dặn vậy, con cái động viên mẹ phải ráng chiến thắng bệnh tật để còn đi phát quà cho mấy đứa trẻ đang trông ngóng bà. "Ngặt nỗi bệnh tình quá nặng nên rốt cuộc...", người con ngậm ngùi bỏ lửng lời kể.
Nghệ sĩ cũng tự tay chọn di ảnh cho mình. Đó là một tấm hình do nhiếp ảnh gia Minh Hoàng - một người con nuôi khác của bà chụp cách đây đã lâu. Trên hình, bà mặc chiếc áo bà ba tím, đeo khăn rằn đậm chất Nam bộ, miệng cười hồn hậu.
Theo gia đình, được làm từ thiện nhiều nơi là công việc cố nghệ sĩ ưu tiên hàng đầu vào những năm tuổi già. Có tuần bà đi đôi ba lần, có khi cả tháng bận rộn công việc bà vẫn cố xếp lịch. Bà đi từ miền xuôi đến miền núi, dọc theo miền Trung, bôn ba khắp miền Nam, tìm những nơi khổ cực, khó khăn nhất để làm thiện nguyện. Bà thường đi với bạn bè nghệ sĩ hoặc với nhóm Hoa Lan Trắng - tên của bài vọng cổ do cố soạn giả Viễn Châu viết tặng bà. Hoa lan cũng là loài hoa bà yêu thích.
Một người con nuôi từng đồng hành với Út Bạch Lan trong nhiều chuyến từ thiện kể rằng bà đặc biệt chỉ chọn đi những chùa nghèo khó ở vùng sâu vùng xa, thiếu thốn đủ thứ. Đến nơi, bà tận mắt nhìn thấy người dân tự sinh sống bằng cách trồng lúa, gánh nước, khổ cực trăm bề và lấy đó làm bài học về nghị lực sống để dạy dỗ con cái. "Những câu nói thường trực nhất của mẹ là về đạo lý làm người, sống có trước có sau. Những lời nói đó khắc sâu trong tâm khảm và trở thành phương hướng sống cho chúng tôi", người con kể.
Chị Duyên, một người con của cố nghệ sĩ cho biết, tâm nguyện của mẹ chị trước khi mất là thực hiện một liveshow. Chủ đề của liveshow này lấy hình tượng một vòng hoa lan trắng được kết vành tím. Nhiều lần, khi diễn tập, bà nói với con cháu và các nghệ sĩ trẻ: "Mẹ có được chết trên sân khấu thì cũng mãn nguyện". Các con nghe bà nói vậy vừa thương vừa sợ nên mới trì hoãn, chưa vội làm liveshow cho mẹ, ngại nhỡ đâu câu nói này ứng vào cuộc đời vốn nhiều sóng gió của nữ nghệ sĩ.
Nghệ sĩ Lê Thanh, em trai của nghệ sĩ Thành Được - chồng cũ Út Bạch Lan - nhắc về người chị dâu cũ bằng một niềm trân trọng hết mực. Ông kể, lúc còn thanh niên, ông và cố nghệ sĩ từng sinh hoạt chung trong đoàn cải lương Kim Chưởng, rồi sau đó về đoàn hát do bà và chồng cũ lập nên. Lê Thanh và Út Bạch Lan từng diễn chung trong các tuồng như Bình Tây Đại nguyên soái, Trăng lên đỉnh núi...
 |
Bức chân dung treo trong nhà của cố nghệ sĩ, được chụp khi bà tổ chức đám cưới cho một người con trai nuôi. Ảnh: Mai Nhật.
"Nhắc về diễn xuất thì Út Bạch Lan là số một. Về ca hát thời xưa cũng hiếm khi ai qua được chị ấy, xét thứ hạng thì có lẽ chị chỉ xếp sau Phùng Há, Ba Vân...", nghệ sĩ cảm thán. Về già, ông và cố nghệ sĩ không còn nói chuyện nhiều với nhau nhưng ông vẫn quan sát chặng đường nghệ thuật của người đồng nghiệp mình hẵng ngưỡng mộ. Lê Thanh tiếc vì Út Bạch Lan ra đi khi vẫn còn nhiều dự định với sân khấu.
Linh cữu Nghệ sĩ Ưu tú Út Bạch Lan được quàn tại chùa Ấn Quang, quận 10. Lễ động quan vào lúc 7h ngày 8/11, hỏa táng tại Bình Hưng Hòa, quận Bình Tân. Tro cốt của nghệ sĩ được giữ ở chùa Huỳnh Kim, quận Gò Vấp.
