Đền Mai Bảng nằm ở phường Nghi Thủy (thị xã Cửa Lò, tỉnh Nghệ An). Theo các cụ cao niên trong làng, đền Mai Bảng được xây dựng từ năm 1780, lúc đó chỉ là một gian mái tranh.

Đến thời Nguyễn, đền Mai Bảng được tôn tạo với quy mô to lớn, gồm có thượng điện, trung điện và hạ điện, bố cục mặt bằng kiểu chữ tam. Đền có diện tích đất đền rộng khoảng 2.500m2.

Theo sử sách ghi lại, đền Mai Bảng được xây dựng thời Lê trung hưng để thờ Chiêu Trưng Đại vương Lê Khôi, Chế Thắng phu nhân Nguyễn Thị Bích Châu, Thủy tinh Phu Nhân và 6 vị khai cơ lập làng. Với người dân nơi đây, các vị này đã tạo cuộc sống và phù hộ độ trì cho cư dân nghề biển, nghề nông cho nhân dân, khích lệ việc học hành mở mang dân trí.

Lê Khôi là con trai của Lê Trừ, cháu ruột của Lê Lợi, người làng Lam Sơn (trấn Thanh Hóa cũ). Ông tham gia Nghĩa quân Lam Sơn, lập được nhiều chiến công và trải qua nhiều chức vụ. Năm 1446, để bảo vệ biên giới phía Nam Đại Việt, Lê Khôi cùng Lê Thận, Nguyễn Xí cầm quân đánh thành Đồ Bàn, bắt Chúa Chiêm là Bí Cai. Trên đường trở về, ông lâm bệnh và mất ngày 3/5 âm lịch. Nhà Vua thương tiếc bãi triều 3 ngày và giao cho nhân dân địa phương lập đền thờ.

Nguyễn Thị Bích Châu người làng Bảo Lộc (huyện Hải Hậu, Nam Định). Năm 1373, bà được vua Trần Duệ Tông tuyển làm cung phi sau thăng làm quý phi. Trước nguy cơ nhà Trần suy vong, bà dâng lên Vua “Kê Minh thập sách” nhằm an dân, trị quốc. Năm 1377, bà theo vua Trần Duệ Tông đi đánh Chiêm Thành. Lúc đến biển Kỳ La (Kỳ Anh), trời nổi phong ba bão táp. Nhiều thuyền chở binh lính bị đánh chìm. Đêm đó, nhà vua nằm mộng thấy Giao Long đến đòi vua ban cho một nàng thiếp xuống làm vợ. Vua hỏi ý các cung phi nhưng ai nấy đều sợ hãi, từ chối. Chỉ riêng quý phi nhận lời. Sau khi quý phi tự nguyện gieo mình xuống biển, bỗng sóng yên, biển lặng, thuyền quan quân triều Trần đi qua dễ dàng. Sau khi mất, bà nhiều lần hiển linh phù trợ dân chúng nên được nhân dân tôn làm Phúc thần và được các Triều Đại phong kiến ban sắc là Chế thắng Phu nhân.

Thủy Tinh Phu nhân là vị thần cai quản vùng sông nước, phù trợ che chở cho ngư dân. 6 vị khai cơ lập làng là họ Trần, Hoàng, Võ, Lê, Nguyễn, Phạm.

Trải qua thời gian dài, ngôi đền xuống cấp nên vào năm 2004, nhân dân đã góp công, góp sức phục hồi tôn tạo nhà hạ điện. Năm 2007, phục hồi tôn tạo cổng tam quan và nhà thượng điện bằng nguồn kinh phí hỗ trợ của UBND phường Nghi Thủy kết hợp với nguồn công đức. Từ đó các hoạt động văn hóa ở đền được phục hồi trở lại như xưa.

Trên mái đền được trang trí nhiều hình tượng rồng thể hiện sự uy nghiêm, linh thiêng.

Hai bên hông nhà đền cũng được trang trí nhiều hình thù kỳ lạ.

Qua các nhân vật được thờ và hiện vật, câu đối, đại tự, sắc phong, bài vị, đặc biệt là 13 đạo sắc gốc hết sức quý giá, là nguồn tài liệu gốc giúp hậu thế nghiên cứu về các giai đoạn lịch sử của làng Mai Bảng là minh chứng cho sự tồn tại lâu đời của đền, góp phần giáo dục truyền thống yêu nước cho thế hệ trẻ.

Tấm bia đá được đặt trong khuôn viên đền ghi lại lịch sử và tích xưa để nhân dân hiểu rõ.

Ông Nguyễn Thanh Tân (72 tuổi, Thủ từ đền Mai Bảng) cho hay, mỗi năm đền Mai Bảng diễn ra hai lễ hội lớn vào ngày 12/2 (âm lịch) và 3 tháng 5 (âm lịch) tuy nhiên cứ 3 năm mới làm lễ lớn một lần. Lễ hội dịp đầu năm vào ngày 12/2 (âm lịch) là ngày thành lập làng, vừa là dịp lễ cầu ngư, nhân dân trong làng tề tựu đông đủ, tổ chức các hoạt động tế lễ nghiêm trang. Dịp lễ hội 3/5 (âm lịch) kỷ niệm ngày giỗ Chiêu Trưng Đại Vương Lê Khôi, nhân dân tổ chức rước kiệu và tế thần.

Thủ từ đền Mai Bảng Nguyễn Thanh Tân cho hay, đền rất linh thiêng nên dịp rằm, đầu tháng người dân địa phương thường đến thắp hương. Đặc biệt, trước khi quyết định một việc lớn như: đi xa, con cái thi đại học, cao đẳng, dựng vợ gả chồng hay chuẩn bị ra khơi…) người dân trong vùng đều đến đền thắp hương cầu nguyện mọi việc thuận lợi, may mắn.

Năm 2012, đền Mai Bảng được UBND tỉnh Nghệ An ra quyết định công nhận di tích lịch sử cấp tỉnh. Đến năm 2016, đền Mai Bảng được công nhận là Di tích lịch sử quốc gia.