Đề xuất thu phí đường cao tốc do nhà nước đầu tư lần này có điểm mới (so với phương án Bộ Giao thông vận tải từng lấy ý kiến vào tháng 5): Thu phí tất cả đường cao tốc do nhà nước đầu tư thay vì thí điểm trong 5 năm với 9 tuyến cao tốc, Quốc hội ban hành nghị quyết để thực hiện thu phí.
 |
Đề xuất thu phí tất cả cao tốc do nhà nước đầu tư. |
Theo Cục Đường bộ, hiện nay pháp luật chỉ quy định thu phí sử dụng đường bộ (thu theo đầu ô tô hằng năm để bảo trì đường bộ) theo cơ chế phí và thu tiền sử dụng dịch vụ đường bộ các dự án BOT theo cơ chế giá.
Phạm vi áp dụng phí sử dụng đường cao tốc (do nhà nước đầu tư) là tất cả các đường cao tốc do nhà nước đầu tư, có đường song hành.
Cục Đường bộ đưa ra nguyên tắc xác định mức phí dựa trên các nguyên tắc cơ bản: Được xây dựng trên cơ sở tổng số phí thu được sau khi bù đắp chi phí tổ chức thu phải đảm bảo còn dư để cân đối vào ngân sách nhà nước bố trí kinh phí bảo trì dự án và hoàn vốn đầu tư.
Được tính toán theo từng đoạn, tuyến đường cao tốc cụ thể để đảm bảo phù hợp với điều kiện khai thác, kinh tế - xã hội theo từng khu vực.
Số tiền thu phí được nộp ngân sách nhà nước và sử dụng theo quy định pháp luật về ngân sách, trong đó ưu tiên sử dụng cho đầu tư, quản lý, bảo trì kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ; hỗ trợ các dự án đường bộ BOT bị giảm lưu lượng khi các tuyến đường cao tốc đưa vào khai thác.
Theo Cục Đường bộ, các đường cao tốc thu tiền dịch vụ sử dụng đường theo cơ chế giá thì mức giá dịch vụ phải đảm bảo bù đắp đủ giá thành; đường cao tốc do nhà nước đầu tư thu theo cơ chế phí thì việc điều chỉnh mức phí thuộc thẩm quyền của nhà nước.
Do đó, nhà nước có thể điều chỉnh để phù hợp với chính sách kinh tế - xã hội trong từng thời kỳ, không bắt buộc phải bù đắp đủ chi phí đầu tư ban đầu. Trong từng thời kỳ, nhà nước có quyền điều chỉnh tăng hoặc giảm phí để đảm bảo cân đối lợi ích của người sử dụng và khả năng của ngân sách.
Để thực hiện mục tiêu 5.000 km đường bộ cao tốc theo nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII, nguồn vốn đầu tư đến năm 2030 khoảng 813.000 tỷ đồng. Trong đó ngân sách nhà nước khoảng 239.500 tỷ đồng.
Với các tuyến đường bộ cao tốc do nhà nước đầu tư chưa thu phí, hiện ngân sách chỉ cân đối được khoảng 830 triệu đồng/km cơ bản mới đáp ứng yêu cầu quản lý, vận hành và bảo trì thường xuyên. Kinh phí kiểm toán an toàn và sửa chữa định kỳ chưa được bố trí đúng thời hạn, ảnh hưởng đến chất lượng đường và tốc độ khai thác.
Dự kiến đến năm 2025, có 1.624 km đường cao tốc đầu tư bằng ngân sách nhà nước hoàn thành, kinh phí cho quản lý, bảo trì hàng năm sẽ rất lớn, tổng nhu cầu kinh phí quản lý, bảo trì giai đoạn 2021 - 2025 là 9.067 tỷ đồng, bình quân 1.813 tỷ đồng/năm.
Theo Cục Đường bộ hiện nay, có 14 tuyến đường cao tốc thực hiện thu tiền sử dụng dịch vụ đường bộ theo cơ chế giá, mức thu dao động từ 1.000 - 2.100 đồng/PCU (đơn vị xe con quy đổi)/km tùy theo phương án tài chính của dự án. Mức thu bình quân khoảng 1.652 đồng/PCU/km.
