Bệnh nhiễm khuẩn cấp tính nguy hiểm
Theo PGS.TS.BS Đỗ Duy Cường - Giám đốc Trung tâm Bệnh Nhiệt đới, Bệnh viện Bạch Mai, uốn ván là bệnh nhiễm khuẩn cấp tính nguy hiểm do vi khuẩn Clostridium tetani sống ở môi trường đất bẩn xâm nhập vào cơ thể, trong điều kiện yếm khí (miệng vết thương bị bị kín) vi khuẩn sẽ sản sinh ra ngoại độc tố.
Độc tố này rất mạnh xâm nhập vào máu và đi đến các xi-náp thần kinh-cơ và có tác dụng làm tăng mức độ kích thích dẫn truyền gây co cứng cơ và co giật. Triệu chứng lâm sàng là sau khi bị vết thương khoảng 1-2 tuần bệnh nhân sẽ có biểu hiện sớm là cứng hàm, khó nhai, khó nuốt, sau đó sẽ cứng cơ, tăng trương lực cơ toàn thân, mức độ nặng sẽ có biểu hiện co giật, toàn thân uốn cong, kèm theo khó thở, suy hô hấp, rối loạn thần kinh thực vật.
Nếu không xử trí kịp thời bằng các biện pháp hồi sức tích cực thì nhanh chóng dẫn tới tử vong hoặc có nhiều biến chứng trên các hệ tim mạch, hô hấp, tiết niệu, tiêu hóa, xương khớp.
Các đối tượng có nguy cơ cao bị mắc bệnh uốn ván là: Người nông dân, công nhân chưa được tiêm phòng uốn ván và tiếp xúc nhiều với đất, bùn, nước thải, môi trường chăn nuôi gia súc gia cầm, công trường, trẻ sơ sinh mà trong thời kỳ mang thai mẹ không tiêm phòng uốn ván. Ngoài ra uốn ván sơ sinh có thể bị lây truyền qua dụng cụ y tế không tiệt trùng khi cắt dây rốn cho trẻ, đây là một thể rất nặng của bệnh uốn ván, tỷ lệ tử vong rất cao.
Về điều trị uốn ván, bệnh nhân cần được điều trị khẩn cấp tại các cơ sở y tế có trung tâm hồi sức tích cực, bệnh nhân cần được theo dõi thật sát sao tình trạng hô hấp và dùng thuốc an thần để khống chế cơ giật, cần nhanh chóng xử lý vết thương, kháng huyết thanh trung hòa độc tố, giảm tối đa biến chứng, dùng kháng sinh phổ rộng chống bội nhiễm, hỗ trợ thở máy, chăm sóc dinh dưỡng.....
Suýt mất mạng vì lội nước bẩn khi đang bị chín mé ở chân
Bệnh nhân N.V.M (nam, 56 tuổi), làm nghề nông ở Hải Dương, nhập viện ngày 27/9/2024 tại Trung tâm Bệnh Nhiệt đới trong tình trạng cứng hàm, khó ăn, khó nuốt, không há đước miệng, tăng trương lực cơ toàn thân, đau đầu, mệt mỏi. Trước đó 1 tuần bệnh nhân có nhọt chín mé ở ngón chân cái nhưng chủ quan lội nước bẩn trong đợt mưa bão vừa qua nên vi khuẩn xâm nhập qua vết thương vào cơ thể.
Từ trước tới nay bệnh nhân chưa hề được tiêm phòng uốn ván. Sau hơn 1 tuần được theo dõi và điều trị tích cực, bệnh nhân có tiến triển khả quan hơn. Tuy không phải mở khí quản, thở máy nhưng vẫn còn chứa nhiều nguy cơ tiềm ẩn tử vong vì có thể xảy ra các biến chứng suy hô hấp, bội nhiễm trên cơ địa nhiều bệnh nền.
Một ca bệnh khác là bệnh nhân L.V.T (nam, 56 tuổi), làm nghề nông ở Đan Phượng, Hà Nội, nhập viện ngày 30/9/2024 vào Trung tâm Bệnh Nhiệt đới trong tình trạng cứng hàm, khó há miệng, nuốt sặc, khó thở, chân tay co cứng, tăng trương cơ toàn thân. Bệnh nhân được nhập viện với chẩn đoán uốn ván toàn thể. Trước đó 3 tuần, bệnh nhân đi chân đất làm ruộng và dẫm vào đinh có chảy máu, sau đó tự uống kháng sinh và cũng chưa tiêm phòng uốn ván.
Ngay khi vào viện, bệnh nhân được tiêm vắc xin uốn ván và kháng huyết thanh, cắt lọc rửa vết thương bằng ô xy già, loại bỏ dị vật. Qua 3 ngày điều trị tích cực, bệnh nhân cũng đã có dấu hiệu chuyển biến tích cực hơn.
Nguồn nhiễm và đối tượng nguy cơ
Bệnh uốn ván do vi khuẩn Clostridium tetani gây ra. Vi khuẩn này thường tồn tại trong đất, bùn, bụi bẩn, phân súc vật và có thể xâm nhập vào cơ thể qua các vết thương hở.
Bất cứ ai bị vết thương dính đất, gỉ sắt, hoặc vết thương bẩn đều có nguy cơ mắc bệnh. Trẻ sơ sinh cũng có thể bị uốn ván rốn nếu sinh trong điều kiện không đảm bảo vô khuẩn.
Triệu chứng, nhận biết
Co cứng cơ hàm, khó há miệng.
Co cứng cơ toàn thân, nhất là vùng cổ, lưng, bụng.
Co giật từng cơn khi bị kích thích bởi tiếng động, ánh sáng hoặc chạm vào.
Trong trường hợp nặng, người bệnh có thể bị ngừng thở do co cứng cơ hô hấp.
Tại các bệnh viện lớn, trong đó có Bệnh viện Bạch Mai, hằng năm tiếp nhận nhiều ca uốn ván nặng. Người bệnh thường phải nằm điều trị tại khoa Hồi sức tích cực, sử dụng thuốc an thần, giãn cơ và hỗ trợ thở máy.
Điều trị uốn ván
Bệnh nhân mắc uốn ván cần được điều trị tại các khoa hồi sức tích cực. Điều trị thường bao gồm:
Sử dụng thuốc kháng độc tố uốn ván (SAT hoặc TIG).
Kháng sinh để diệt vi khuẩn.
Thuốc an thần, giãn cơ, hỗ trợ thở máy.
Chăm sóc vết thương và hồi sức tích cực.
Tuy nhiên, điều trị uốn ván rất phức tạp, tốn kém và tỷ lệ tử vong vẫn cao, đặc biệt ở người già hoặc bệnh nhân có bệnh nền.
Vắc xin - Biện pháp dự phòng hiệu quả nhất
Là bệnh nguy hiểm, song uốn ván hoàn toàn có thể phòng ngừa được bằng tiêm vắc xin. Lịch tiêm phòng uốn ván hiện nay bao gồm:
Trẻ em: tiêm vắc xin phối hợp (bạch hầu - ho gà - uốn ván) theo chương trình Tiêm chủng mở rộng.
Người lớn: tiêm nhắc lại vắc xin uốn ván mỗi 10 năm để duy trì miễn dịch.
Phụ nữ mang thai: tiêm phòng giúp bảo vệ cả mẹ và trẻ sơ sinh khỏi uốn ván rốn.
Người bị vết thương: nếu đã tiêm chủng đầy đủ, bác sĩ sẽ cân nhắc chỉ định tiêm nhắc lại hoặc tiêm huyết thanh kháng uốn ván trong trường hợp nguy cơ cao.
Để bảo vệ sức khỏe bản thân và gia đình, người dân nên chủ động tiêm phòng uốn ván tại các cơ sở y tế uy tín.