Chủ động trong mọi tình huống
Căn nhà của chị Hồ Thị Xả (làng Ông Súp, thôn 2, xã Trà Leng) bị đất đá vùi lấp hoàn toàn. May mắn, chị cùng gia đình đã được chính quyền địa phương vận động, sơ tán đến điểm an toàn trước khi mưa lớn kéo dài.
Tại nơi tránh trú, chị Xả cùng 15 hộ đồng bào Ca Dong bị mất nhà do sạt lở được hỗ trợ lương thực, nước uống, chăn màn và các nhu yếu phẩm cần thiết. “Thấy mưa lớn, chúng tôi nghe theo cán bộ đi sơ tán ngay. Giờ nhà sập rồi nhưng còn người là còn của. Chính quyền địa phương nói sẽ sớm hỗ trợ để bà con ổn định cuộc sống nên tôi rất yên tâm”, chị Xả chia sẻ.
Ông Châu Minh Nghĩa - Chủ tịch UBND xã Trà Leng - cho biết, từ khi vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, cấp xã chủ động hơn trong mọi tình huống, thay vì phụ thuộc nhiều vào cấp huyện như trước.
Trà Leng, địa bàn từng thuộc huyện Nam Trà My (tỉnh Quảng Nam), là xã thường xuyên chịu ảnh hưởng nặng nề của mưa bão, sạt lở đất. Thảm họa sạt lở cuối tháng 10/2020 đã khiến 22 người dân địa phương chết và mất tích vẫn còn là ký ức đau xót.
“Chính vì vậy, chúng tôi luôn đặt phương châm phòng ngừa lên hàng đầu, xây dựng sẵn các phương án ứng phó, tăng cường kết nối từ xã đến thôn, từ thôn đến từng làng, bản, khu dân cư”, ông Nghĩa nói.
Trong mưa lũ, các tổ ứng cứu theo từng khu vực trở thành “cánh tay nối dài” của chính quyền. Phương châm “gõ từng nhà, rà từng thôn bản” được triển khai triệt để, giúp cập nhật nhanh tình hình, kịp thời sơ tán, hỗ trợ người dân khi có tình huống khẩn cấp.
“Lợi thế lớn nhất của chính quyền 2 cấp là thực sự gần dân. Mọi thiệt hại, khó khăn, tâm tư của người dân đều được nắm bắt và xử lý nhanh hơn”, ông Nghĩa chia sẻ.
Chuẩn bị từ sớm
Ông Đỗ Hữu Tùng - Chủ tịch UBND xã Sông Kôn cho hay, từ những ngày nắng nóng của tháng 7, chính quyền và các lực lượng trên địa bàn đã cùng ngồi lại để xây dựng các kịch bản ứng phó mưa lũ, sạt lở.
Xác định rõ các điểm có nguy cơ cao, lực lượng phòng thủ dân sự địa phương chủ động lựa chọn những công trình kiên cố như nhà cộng đồng, trường học làm điểm tránh trú. Danh sách các hộ cần di dời khi có mưa bão cũng được lập sẵn.
“Trên cơ sở đó, các thôn triển khai tuyên truyền, vận động người dân chủ động sơ tán ngay khi có mưa lớn. Chúng tôi làm công tác dân vận từ sớm để bà con hiểu rằng đến nơi tránh trú vừa an toàn, vừa được đảm bảo sinh hoạt, ăn uống. Nhà cửa nếu bị sập sẽ được hỗ trợ dựng lại”, ông Tùng cho biết.
Người già, trẻ nhỏ, người bệnh tật được lực lượng tại chỗ hỗ trợ sơ tán khi có cảnh báo. Nhờ vậy, tại các khu vực có nguy cơ sạt lở, cứ thấy mưa lớn là người dân chủ động gói ghém đồ đạc, tài sản thiết yếu để đi tránh trú.
Hiện 11 thôn trên địa bàn xã Sông Kôn đều có các điểm tránh trú an toàn. Với các làng, bản xa, địa phương ưu tiên lựa chọn điểm tránh trú tại chỗ như nhà dân kiên cố, trường học, trụ sở cơ quan.
Trước đó, các điểm này đều được khảo sát kỹ, đảm bảo an toàn, không nằm gần sông suối, sườn núi hay dòng chảy nguy hiểm, thuận lợi cho việc sơ tán cả ban ngày lẫn ban đêm.
Xoay xở giữa bộn bề sau thiên tai
Dù chủ động ứng phó, nhưng thiệt hại do mưa lũ, sạt lở gây ra đối với hạ tầng giao thông, nhà cửa, công trình dân sinh tại các xã miền núi phía tây Đà Nẵng vẫn rất lớn.
Nhiều khu vực đến nay chưa thể khắc phục xong, các tuyến đường độc đạo bị sạt lở, chia cắt. Hàng loạt ngôi nhà bị hư hại, sập đổ; hàng trăm hộ dân vẫn sống trong tâm trạng lo lắng khi mùa mưa chưa dứt.
Gần một tháng sau đợt mưa lũ, xã Trà Leng vẫn còn ngổn ngang. Nhiều làng, bản bị cô lập bởi các tuyến đường đứt gãy. Các tổ công tác của UBND xã liên tục băng rừng, vượt suối đến các điểm sạt lở, khu vực bị chia cắt để khảo sát, nắm tình hình và đề xuất phương án khắc phục. Chủ tịch UBND xã cùng cán bộ xã nhiều ngày liền gùi hàng cứu trợ vào các thôn, bản xa để hỗ trợ người dân.
Ít ai nghĩ rằng, lực lượng cán bộ, công chức, viên chức của Trà Leng hiện vẫn còn mỏng, thiếu so với chỉ tiêu biên chế được giao.
“Nhờ sự nỗ lực của anh em, cùng sự phối hợp hiệu quả của lực lượng quân sự, công an, công tác cứu hộ cứu nạn và phòng thủ dân sự tại địa phương được triển khai theo đúng phương châm ‘4 tại chỗ’”, ông Nghĩa chia sẻ.
Khó khăn lớn khác là nguồn kinh phí khắc phục hậu quả thiên tai. Ngân sách dự toán kế thừa từ các xã cũ còn hạn chế, khiến địa phương không chủ động được nguồn lực.
Trong thời gian chờ thành phố phê duyệt, cấp kinh phí, chính quyền xã phải xoay xở bằng cách huy động lực lượng tại chỗ mở các tuyến đường tạm, đảm bảo người dân không bị cô lập kéo dài.
Lực lượng mỏng, phương tiện và trang thiết bị còn thiếu khiến công tác ứng phó thiên tai tại các xã miền núi gặp nhiều trở ngại. Địa bàn rộng, dân cư phân tán, nhiều khu vực còn “lõm sóng”, mất liên lạc trong mưa bão.
Vì vậy, các địa phương kiến nghị thành phố sớm triển khai hệ thống cảnh báo thông minh, giúp chính quyền xã có thể phát tín hiệu cảnh báo đến từng làng, bản khi có tình huống khẩn cấp.
“Phép thử” của mô hình chính quyền 2 cấp
Theo ông Lê Ngọc Quang - Bí thư Thành ủy Ðà Nẵng, đợt mưa lũ vừa qua là “phép thử” quan trọng đối với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp. Qua thực tế, thành phố đã nhìn nhận rõ những hạn chế cần rút kinh nghiệm như: lực lượng phòng thủ khu vực cần về sớm hơn, bám trụ tại chỗ lâu hơn; phương tiện, trang thiết bị tại cơ sở còn thiếu; nhiều xã miền núi bị mất liên lạc do “lõm sóng”.
“Tuy nhiên, trước các tình huống bất ngờ, chính quyền cơ sở đã vận dụng nghiêm túc, linh hoạt các phương án, tổ chức lực lượng theo phương châm ‘4 tại chỗ’. Các xã, phường rất chủ động trong công tác ứng phó thiên tai, mang lại hiệu quả tích cực”, ông Quang đánh giá.
Thực tiễn mưa lũ cho thấy, khi được trao quyền chủ động và gắn chặt với người dân, chính quyền cơ sở không chỉ là cấp hành chính gần dân nhất, mà còn thực sự trở thành điểm tựa vững vàng cho dân trong những thời khắc cam go nhất.