Không mấy ngạc nhiên, khi thiên nhiên ngày càng quay lưng lại với con người, hạn hán khốc liệt và dai dẳng vì El Nino khiến cho nhu cầu sử dụng điện của Việt Nam những ngày này tăng 20% so với cùng kỳ năm ngoái. Đến như xứ ôn đới châu Âu hiện cũng đang cháy hàng máy lạnh. Không ngạc nhiên, khi sông Đà - nguồn cung cấp nước chính cho hầu hết thủy điện lớn tại phía Bắc như Sơn La, Lai Châu, Hòa Bình giờ đã trơ đáy. Lòng sông rộng 700 mét, nay chỉ khoảng 50 mét còn đọng nước. Nên những ngày qua, hàng loạt thủy điện lớn ở miền Bắc lần lượt thất thủ. Đỉnh điểm là hình ảnh đất đai nứt toác khô khốc giữa lòng hồ thủy điện Sơn La, nhà máy thủy điện lớn nhất Đông Nam Á. Sáu tổ máy công suất 2.400 MW đang cung cấp tới 1/10 nhu cầu điện cho toàn miền Bắc của nhà máy này phải “đắp chiếu”. Các chuyên gia vừa cảnh báo, nếu sắp tới thủy điện Hòa Bình – được xem là “chốt chặn” cuối cùng mà cũng khô nước, thì sẽ là thảm họa. Trong khi các nhà máy nhiệt điện đang gặp hàng loạt sự cố do phải vận hành tối đa công suất suốt thời gian dài.
Nhưng, “chậm như điện” ở đây còn được hiểu là do đang có sự vướng víu về tư duy chính sách, về cơ chế đối với loại hình sản xuất, kinh doanh độc quyền của nhà nước này. Như tại tọa đàm “Giải quyết bài toán thiếu điện bằng cách nào?” do CLB Cafe Số (thuộc Hội Truyền thông số Việt Nam) tổ chức hôm 9/6, chuyên gia đã chỉ ra rằng “Việt Nam đang phải làm một quy hoạch điện quá xa nên không sát với thực tế. Theo quy định của Luật Quy hoạch thì phải sau 10 năm mới có sự điều chỉnh…”. Trong khi thực tế đang thay đổi chóng mặt. Cũng như cơ chế về giá than, giá khí, chi phí mua điện theo giá thị trường nhưng lại đang khống chế giá bán theo quy định hiện hành…
Mới đây, trong công điện về việc thực hiện các giải pháp bảo đảm cung ứng điện mùa khô năm 2023 và thời gian tới, Thủ tướng Chính phủ cũng yêu cầu trong tháng 6 này Bộ Công Thương nghiên cứu xử lý dứt điểm vướng mắc và đàm phán giá điện với các dự án điện gió, điện mặt trời đã được đầu tư xây dựng.
Thực tế cuộc sống chính là thước đo chính xác nhất về hiệu quả mọi chính sách của một quốc gia. Hình ảnh người dân, doanh nghiệp cả nước vật vã với điện những ngày qua, chính là một thứ ampe kế mà vạch kim màu đỏ đã chỉ rõ cần có tư duy chính sách mang tính thị trường thực sự với ngành điện.
Chỉ ít ngày nữa, kỳ thi tốt nghiệp THPT sẽ diễn ra, không biết trích đoạn tùy bút “Người lái đò sông Đà” có vào đề môn Ngữ văn? Một dòng sông cuồn cuộn mênh mang mà dữ dội, và “người lái đò ấy đã nắm được cái quy luật tất yếu của dòng nước sông Đà”. Còn giờ đây giữa lòng sông cạn khô ấy là cảnh những đàn trâu rủ nhau gặm cỏ, các cô cậu thí sinh sẽ viết gì?
