Có được cuốn “Cá sấu Ghena và các bạn” - tác giả Eduard Uspenski (Nga), dịch giả Nguyễn Thị Kim Hiền và Kiều Vân, công ty văn hóa và truyền thông Nhã Nam và Nhà xuất bản Hội nhà văn ấn hành - tôi thử đọc to lên một chương cho một cậu bé năm tuổi và một người lớn.
Người lớn có đôi chỗ nhíu mày không hiểu. Chẳng hạn, vì sao tra từ điển về con Báo mà phải bắt đầu tìm từ chữ cái “G” (gầm) hoặc chữ cái V (vồ) chứ không phải là B (báo)!
Còn cậu bé thì quay ra giảng giải cho độc - giả - người - lớn ấy, một cách tự tin và hứng khởi. Tôi hiểu rằng, nhà văn bắt được “kênh” với độc giả nhỏ tuổi. Và “Cá sấu Ghena và các bạn” đích thực là một tác phẩm dành cho các em.
Câu chuyện kể về chú cá sấu châu Phi… 50 tuổi đời có tên Ghena, làm công việc đóng vai… cá sấu ở vườn thú. Chú rất cô đơn. Vì thế, một hôm nảy ra ý treo biển tìm bạn.
Chú viết thế này: “Một cá xấu trẻ 50 tuổi muốn tìm bạn…”. Và ngay lập tức, chú lần lượt được đón các bạn của mình. Họ trở thành nhân vật trong cuốn truyện dày 200 trang nói trên, đưa các em nhỏ vào một cuộc hành trình lớn và có lẽ, quan trọng vào bậc nhất đối với tuổi thơ, là cuộc hành trình kết bạn, gìn giữ tình bạn.
Đó là một con vật kỳ lạ, nhìn vừa giống thỏ, vừa giống gấu, không ra chuột túi cũng chẳng ra chó con, một nhân vật mà khoa học chưa biết đến, có tên là Cheburashka, nằm trong thùng đựng cam đến từ một miền xa lắc.
Đó là cô bé Galia nhân hậu, luôn bắt bẻ người ta nói đúng viết đúng. Và đương nhiên, trong cuốn sách còn có những nhân vật làm điều xấu nữa, là mụ già Sapokliac và con chuột Lariska.
Tôi không thể nói đó là những nhân vật phản diện, bởi chúng chính là hiện thân của cái phần hiếu động và ngốc nghếch không thể không có trong mỗi đứa trẻ.
Không đưa ra mục đích giáo dục một cách lộ liễu, không lên lớp, giáo điều, nhìn sự việc kiểu trẻ con, nói kiểu trẻ con, và giải quyết mọi việc cũng kiểu trẻ con, rất logic đối với lũ trẻ mà hoàn toàn bất ngờ đối với độc giả người lớn – đấy chính là nét độc đáo của bút pháp của nhà văn Xô Viết chuyên viết cho trẻ em Eduard Uspenski!
Eduard Uspenski sinh năm 1937 tại ngoại ô Matxcơva. Ở Liên Xô cũ và LB Nga, các nhân vật do ông sáng tạo ra từ lâu đã đi sâu vào đời sống tinh thần của các em nhỏ, và không chỉ của các em.
Cá sấu Ghena, Cheburashka... xuất hiện trên các phim hoạt hình từ cuối những năm 60 thế kỷ trước, sau này, chúng là nhân vật trong các clip quảng cáo, thậm chí là biểu tượng của đội tuyển Olimpic LB Nga trong một số Thế vận hội mùa đông những năm gần đây.
Không khỏi cảm thấy bùi ngùi vì một thời gian rất dài đã có một khoảng lặng lớn trong việc tiếp tục giới thiệu nền văn học Xô Viết hoặc cập nhật những tác phẩm mới của Nga cho bạn đọc Việt Nam. Cuốn “Cá sấu Ghena và các bạn” ra mắt lần này là một việc đáng mừng.