Cô đánh giá như thế nào về bức tranh văn hoá Việt Nam trong năm 2025?
Nhìn tổng thể, tôi cho rằng năm 2025 là một năm rất đặc biệt của đời sống văn hoá Việt Nam, bởi đây là thời điểm giao thoa mạnh mẽ giữa ký ức lịch sử – chuyển động đương đại – không gian số. Văn hoá Việt Nam trong năm nay vừa mang tính tổng kết, vừa thể hiện rõ nỗ lực làm mới và thích ứng trước những biến đổi nhanh của xã hội.
Đáng chú ý, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã công bố 10 sự kiện văn hóa, thể thao và du lịch tiêu biểu năm 2025, trong đó các sự kiện thuộc lĩnh vực văn hóa chiếm tỷ trọng lớn. Điều này cho thấy vai trò trung tâm và sức lan tỏa ngày càng rõ nét của văn hoá trong bức tranh phát triển chung của đất nước.
Từ góc độ cá nhân, tôi cho rằng văn hoá Việt Nam năm 2025 có thể được khái quát bằng cụm từ 'khắc sâu dấu ấn bản sắc trong dòng chảy mới'. Bởi đây là năm tròn của nhiều sự kiện lớn, có ý nghĩa đặc biệt đối với đời sống chính trị – văn hoá – xã hội của đất nước, như kỷ niệm 80 năm ngày truyền thống văn hoá, 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, 80 năm Quốc khánh, 100 năm Báo chí Cách mạng Việt Nam…
Điểm đáng chú ý không chỉ nằm ở quy mô các sự kiện, mà còn ở cách văn hoá được lan toả bằng những phương thức mới, trên các nền tảng truyền thông mới. Văn hoá không chỉ được tưởng niệm hay tái hiện theo lối truyền thống, mà được kể lại bằng ngôn ngữ của thời đại số, gắn với trải nghiệm, cảm xúc và sự tham gia của nhiều thế hệ, đặc biệt là giới trẻ. Chính cách tiếp cận đó đã làm cho ý nghĩa của các giá trị văn hoá, lịch sử trở nên sâu sắc hơn, tạo nên một trục ký ức lịch sử rất rõ nét, như được khắc sâu trong tâm trí mỗi thế hệ người Việt.
Năm 2025 là năm hội tụ những dấu ấn quan trọng của văn hoá Việt Nam: vừa nhìn lại chặng đường lịch sử, vừa mở ra những hướng đi mới trong sáng tạo, quảng bá và lan tỏa giá trị. Ngành Văn hoá, Thể thao và Du lịch thực sự đã "thấm sâu vào mọi lĩnh vực, mọi hoạt động của đời sống", được ghi nhận thông qua các sự kiện có sức ảnh hưởng xã hội rộng lớn.
Có thể nói rằng, những hoạt động trọng điểm như Triển lãm "80 năm Hành trình Độc lập – Tự do – Hạnh phúc”, kỷ niệm 100 năm Báo chí Cách mạng Việt Nam, cùng với sự khởi sắc của điện ảnh, thể thao và sự bứt phá của du lịch quốc tế đã góp phần tạo nên một bức tranh văn hoá đa chiều, giàu chiều sâu và đầy sinh khí cho năm 2025.
So với những năm trước, đâu là những chuyển biến rõ nét nhất của đời sống văn hoá Việt Nam trong năm 2025?
So với những năm trước, đời sống văn hoá Việt Nam trong năm 2025 có hai chuyển biến rất rõ nét.
Thứ nhất là chuyển biến về thể chế và nhận thức quản lý văn hoá. Trong năm 2025, ngành văn hoá, thể thao và du lịch đã hoàn thiện và ban hành nhiều luật và chiến lược quan trọng, tiêu biểu như Luật Báo chí (sửa đổi) hay Chiến lược phát triển công nghiệp văn hoá đến năm 2030, tầm nhìn 2045. Những văn bản này không chỉ điều chỉnh các hoạt động văn hoá – truyền thông trước mắt, mà còn thể hiện một tư duy quản lý dài hạn, coi văn hoá là nguồn lực phát triển bền vững, là nền tảng tinh thần của xã hội và là một lĩnh vực có thể tạo ra giá trị kinh tế.
Thứ hai là chuyển biến trong cách văn hoá được kể lại và tiếp nhận trong xã hội, đặc biệt là trong giới trẻ. Các hoạt động, sự kiện văn hoá ngày nay không còn dừng ở hình thức tổ chức truyền thống, mà đã trở thành những dấu ấn xã hội, lan tỏa mạnh mẽ trên không gian mạng thông qua trải nghiệm thực tế, truyền thông số và sự tham gia chủ động của cộng đồng. Văn hoá vì thế được tiếp cận một cách sinh động, gần gũi hơn, phản ánh sự hòa quyện giữa giá trị truyền thống và tinh thần hiện đại.
Năm 2025 ghi nhận sự khởi sắc của công nghiệp văn hoá, từ điện ảnh đến việc khai thác di sản số. Theo cô, đâu là những điểm sáng nổi bật nhất cần được ghi nhận?
Theo tôi, năm 2025 có thể ghi nhận năm điểm sáng nổi bật trong đời sống văn hoá Việt Nam.
Thứ nhất, thể chế phát triển văn hoá tiếp tục được củng cố mạnh mẽ, thông qua việc hoàn thiện các luật, chiến lược và định hướng phát triển dài hạn trong lĩnh vực văn hoá, thể thao và du lịch. Điều này đã tạo ra hành lang pháp lý ngày càng rõ ràng và ổn định, góp phần định hình tầm nhìn phát triển bền vững cho văn hoá Việt Nam trong bối cảnh hội nhập và chuyển đổi số.
Thứ hai, triển lãm "80 năm Hành trình Độc lập – Tự do – Hạnh phúc" được xem là sự kiện văn hóa trọng đại nhất của năm, không chỉ bởi quy mô tổ chức mà còn bởi sức lan tỏa sâu rộng trong xã hội. Triển lãm đã thành công trong việc kể lại lịch sử bằng những hình thức trưng bày hiện đại, giàu tính trải nghiệm, qua đó khơi dậy ký ức tập thể và tinh thần yêu nước, đồng thời thu hút sự quan tâm của bạn bè quốc tế.
Thứ ba, việc nhiều di sản văn hoá của Việt Nam tiếp tục được ghi danh trên các danh mục của UNESCO, cùng với việc Việt Nam đề xuất và được ghi nhận sáng kiến "Thập kỷ quốc tế về văn hóa vì phát triển bền vững", đã góp phần nâng cao vị thế văn hoá Việt Nam trên trường quốc tế. Sáng kiến do Bộ trưởng Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng trình bày nhận được sự đồng thuận cao, qua đó khẳng định vai trò chủ động, trách nhiệm và uy tín của Việt Nam trong thúc đẩy hợp tác văn hoá toàn cầu.
Thứ tư, lĩnh vực điện ảnh ghi dấu ấn rõ nét với Liên hoan Phim Việt Nam lần thứ 24, cùng sự xuất hiện của những tác phẩm tạo được tiếng vang như phim Mưa đỏ. Bên cạnh đó, các hoạt động giao lưu và hợp tác điện ảnh quốc tế cho thấy năng lực sáng tạo, khả năng kể chuyện bằng hình ảnh và mức độ hội nhập ngày càng sâu của điện ảnh Việt Nam.
Thứ năm, thể thao và du lịch tiếp tục bứt phá mạnh mẽ, với những thành tích nổi bật như các huy chương vàng tại SEA Games và việc lần đầu tiên Việt Nam vượt mốc 20 triệu lượt khách quốc tế. Những con số này cho thấy văn hoá không chỉ là giá trị tinh thần, mà còn trở thành nguồn lực quan trọng cho phát triển kinh tế – xã hội, góp phần gia tăng sức hấp dẫn và hình ảnh quốc gia.
Bên cạnh những thành tựu, theo cô, những hạn chế hay vấn đề tồn tại lớn nhất của đời sống văn hoá Việt Nam trong năm 2025 là gì?
Song song với những thành tựu đáng ghi nhận, mỗi giai đoạn phát triển đều đặt ra những vấn đề cần tiếp tục được quan tâm và hoàn thiện. Với năm 2025, theo tôi, có một số điểm cần được nhìn nhận một cách thẳng thắn nhưng mang tính xây dựng.
Trước hết, vẫn còn sự chênh lệch nhất định trong mức độ tiếp cận và hưởng thụ văn hoá giữa các vùng miền. Nhiều hoạt động và thành tựu văn hoá quy mô lớn chủ yếu tập trung tại các đô thị hoặc trong khuôn khổ các chương trình mang tầm quốc gia, trong khi không gian văn hoá ở cơ sở vẫn còn hạn chế. Điều này cho thấy nhu cầu tiếp tục mở rộng và phân bổ đồng đều hơn các nguồn lực văn hoá, để giá trị văn hoá thực sự lan tỏa sâu rộng trong cộng đồng.
Bên cạnh đó, trong bối cảnh văn hoá được lan tỏa mạnh mẽ trên các nền tảng số, một bộ phận sản phẩm văn hoá vẫn còn thiên về tính giải trí nhanh, chạy theo lượt xem và thị hiếu ngắn hạn, chưa thực sự đầu tư cho chiều sâu nội dung và chuẩn mực thẩm mỹ. Đây cũng là biểu hiện của nguy cơ thương mại hoá và sự dễ dãi trong sáng tạo văn hoá nếu thiếu định hướng và trách nhiệm. Thách thức đặt ra là làm sao để dung hòa giữa khả năng lan tỏa nhanh của môi trường số với việc giữ gìn nội hàm văn hoá, giá trị nhân văn và bản sắc, thay vì để văn hoá bị cuốn theo các trào lưu nhất thời.
Cuối cùng, hệ sinh thái hỗ trợ cho sáng tạo văn hoá dài hạn và bền vững ở một số lĩnh vực vẫn cần được củng cố thêm. Thực tế vẫn còn những ý tưởng và sản phẩm có giá trị nhưng chưa nhận được sự đầu tư tương xứng về cơ chế, nguồn lực và không gian phát triển, khiến tiềm năng văn hoá chưa được khai thác đầy đủ. Đây là vấn đề cần tiếp tục được quan tâm nếu muốn xây dựng một đời sống văn hoá vừa năng động, vừa có chiều sâu trong bối cảnh mới.
Trong bức tranh văn hoá năm qua, vai trò của nghệ sĩ, nhà sáng tạo và người làm văn hoá được thể hiện như thế nào?
Trong bức tranh văn hoá Việt Nam năm 2025, vai trò của nghệ sĩ, nhà sáng tạo và người làm văn hoá được nâng lên rõ rệt cả về chiều rộng lẫn chiều sâu. Họ không còn chỉ là người sản xuất sản phẩm nghệ thuật, mà ngày càng trở thành chủ thể định hình cảm xúc xã hội, truyền tải giá trị văn hoá và kết nối cộng đồng.
Thực tế cho thấy nhiều nghệ sĩ đã tham gia sâu vào các hoạt động mang ý nghĩa xã hội – văn hoá, từ những chương trình giải trí có chiều sâu nhân văn, khai thác ký ức lịch sử, bản sắc dân tộc, cho đến các dự án nghệ thuật cộng đồng, nghệ thuật vì môi trường, giáo dục di sản. Không ít sản phẩm văn hoá – nghệ thuật trong năm qua đã tạo được hiệu ứng lan tỏa tích cực trên không gian số, góp phần đưa các giá trị văn hoá truyền thống đến gần hơn với công chúng trẻ.
Bên cạnh đó, đội ngũ những người làm văn hoá chuyên nghiệp – từ nhà nghiên cứu, quản lý, curator, đến các nhà tổ chức sự kiện văn hoá – cũng đóng vai trò quan trọng trong việc thiết kế lại cách văn hoá được kể, được trưng bày và được trải nghiệm. Chính sự phối hợp giữa nghệ sĩ, nhà sáng tạo và người làm văn hoá đã giúp văn hoá năm 2025 không chỉ “được nhìn thấy”, mà còn được cảm nhận và được ghi nhớ.
Từ những chuyển động của năm 2025, cô dự báo đâu sẽ là những xu hướng nổi bật của đời sống văn hoá Việt Nam trong thời gian tới?
Từ những quan sát của tôi trong năm 2025, tôi cho rằng đời sống văn hoá Việt Nam trong thời gian tới sẽ tiếp tục vận động theo ba xu hướng lớn.
Trước hết, số hoá và lan toả văn hoá sẽ không còn là xu hướng thử nghiệm, mà trở thành phương thức tồn tại quen thuộc của văn hoá. Tôi thấy rằng ngày càng nhiều giá trị lịch sử, di sản và nghệ thuật được kể lại bằng ngôn ngữ của nền tảng số, thông qua video ngắn, không gian trưng bày trực tuyến hay các hình thức tương tác mới. Điều này giúp văn hoá tiếp cận công chúng trẻ một cách tự nhiên hơn, đồng thời mở rộng đáng kể biên độ lan tỏa của các giá trị văn hoá truyền thống.
Thứ hai, tôi cho rằng sự kết hợp giữa bản sắc truyền thống và sáng tạo đương đại sẽ ngày càng rõ nét. Văn hoá truyền thống trong giai đoạn tới sẽ không chỉ được bảo tồn như một "di sản của quá khứ", mà được định vị lại trong đời sống hiện đại, thông qua âm nhạc, điện ảnh, thời trang, thiết kế hay các sản phẩm sáng tạo mới. Đây là cách để các giá trị văn hoá tiếp tục sống cùng xã hội đương đại, thay vì đứng ngoài nhịp vận động của thời đại.
Cuối cùng, từ góc nhìn của một người làm nghiên cứu và thực hành văn hoá, tôi cho rằng phát triển công nghiệp văn hoá theo hướng có chiến lược và bền vững sẽ là yêu cầu ngày càng cấp thiết. Văn hóa trong tương lai sẽ gắn chặt hơn với du lịch, giáo dục và kinh tế sáng tạo, không chỉ để tạo ra giá trị kinh tế, mà còn để xây dựng hình ảnh quốc gia và nâng cao sức cạnh tranh văn hoá của Việt Nam trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng.
Theo cô, để văn hoá thực sự trở thành nền tảng tinh thần của xã hội, những giải pháp nào cần được ưu tiên trong giai đoạn tiếp theo?
Theo tôi, để văn hoá thực sự trở thành nền tảng tinh thần bền vững của xã hội, cần ưu tiên một số giải pháp mang tính dài hạn và đồng bộ.
Trước hết, giáo dục văn hoá và thẩm mỹ cần được chú trọng từ sớm, không chỉ trong nhà trường mà cả trong cộng đồng và không gian số. Việc hình thành năng lực cảm thụ, hiểu và trân trọng các giá trị văn hóa ngay từ nhỏ sẽ tạo nên nền tảng căn bản cho một xã hội có chiều sâu văn hoá, thay vì chỉ tiếp nhận văn hoá một cách thụ động.
Bên cạnh đó, tôi cho rằng cần tăng cường hơn nữa sự hỗ trợ về thể chế cho hoạt động sáng tạo văn hoá dài hạn, bao gồm chính sách, nguồn lực tài chính và môi trường pháp lý thuận lợi. Sáng tạo văn hoá không thể phát triển bền vững nếu thiếu sự đầu tư kiên trì và tầm nhìn chiến lược, đặc biệt với những lĩnh vực đòi hỏi chiều sâu nội dung và giá trị lâu dài.
Cuối cùng, văn hoá cần được tích hợp như một trục xuyên suốt trong mọi chính sách phát triển, từ giáo dục, kinh tế, du lịch đến quy hoạch đô thị.
Điều tôi muốn nhấn mạnh thêm là văn hoá chính là sức mạnh nội sinh lớn nhất của một quốc gia. Sức mạnh ấy không chỉ thể hiện qua những thành tích hay sự kiện nổi bật, mà nằm ở cách cộng đồng kết nối với quá khứ, hiểu đúng hiện tại và cùng nhau định hình tương lai.
Nhìn lại năm 2025, tôi thấy những tín hiệu rất tích cực cả về nhận thức lẫn hành động văn hoá. Điều đáng mừng nhất là văn hoá không còn chỉ hiện diện trong các không gian chính thống, mà đã lan tỏa sâu rộng trong đời sống thường nhật và trên không gian số, trở thành một phần của cảm xúc xã hội và trải nghiệm cá nhân. Chính sự lan toả đó đang từng bước tạo dựng những giá trị tinh thần bền vững cho thế hệ hôm nay và cả những thế hệ mai sau.
Quan trọng hơn cả, những gì diễn ra trong năm 2025 đặt ra một thông điệp rõ ràng: văn hoá chỉ thực sự có sức sống khi được đầu tư dài hạn, được tích hợp vào các chính sách phát triển và được cộng đồng cùng tham gia kiến tạo. Đây cũng chính là nền tảng để văn hoá Việt Nam tiếp tục khẳng định bản sắc, nâng cao sức mạnh mềm và phát triển bền vững trong giai đoạn tiếp theo.
Khi văn hoá không đứng riêng một lĩnh vực, mà trở thành nền tảng cho các quyết sách xã hội, thì khi đó văn hoá mới thực sự thấm vào đời sống và định hình hành vi, lối sống của cộng đồng.
Trân trọng cảm ơn cô!
Nội dung: Trang Hà - Lê Vượng | Thiết kế: Châu Minh | Ảnh: Lê Trung - Lê Vượng
