Thế thì bằng mua khác gì với bằng cấp? Về hình thức, chúng chẳng khác gì nhau. Về nội dung, bằng cấp chưa chắc đã nói thật, còn bằng mua thì chắc chắn là đang nói dối.
Nghĩa là những điều mà chúng xác nhận như trình độ cử nhân, thạc sĩ, tiến sĩ … chẳng hề tồn tại trong đầu của các vị mua bằng. Và mọi thứ bằng mua vì vậy đều là bằng giả.
Thế nhưng, cho dù những chiếc bằng này có giả đến đâu thì những cái ghế mà chúng có thể mang lại bao giờ cũng thật. Ghế thật thì quyền lợi thật. Quyền lợi thật thì mọi chi phí sẽ được bồi hoàn xứng đáng. Và thế là người ta tìm mọi cách để có được các loại văn bằng này. Trong tháng 10 vừa qua, đợi kiểm tra ở một số bộ ngành, địa phương và các tổng công ty 91, 92 cho thấy có đến 3.410 trường hợp sử dụng văn bằng, chứng chỉ không hợp pháp. Không hợp pháp thì chưa chắc đã là giả, nhưng khả năng thật là rất ít.
Vấn đề đặt ra là tại sao những người có bằng giả lại vẫn có thể làm được những việc đòi hỏi một trình độ văn hoá, chuyên môn có thật? Khả năng thứ nhất là những việc như vậy không có nhiều trong hệ thống. Khả năng thứ hai là công việc đang được thực hiện với một chất lượng và hiệu quả rất khiêm tốn. Trong bất cứ trường hợp nào rủi ro cho đất nước đều rất lớn.
Đấu tranh để chống lại thói quen sử dụng bằng giả để thăng tiến và để loại trừ các hiện tượng tiêu cực trong việc sát hạch và xét cấp văn bằng, chứng chỉ là rất quan trọng. Tuy nhiên, tổ chức công việc sao cho chỉ có những người có trình độ thật mới được cân nhắc đề bạt và tuyển dụng còn quan trọng hơn nhiều. Rõ ràng, một người với tấm bằng ngoại ngữ giả thì không thể đảm nhận nhiệm vụ phiên dịch thật. Cũng tương tự, một người với tấm bằng bác sĩ giả thì không thể đảm nhiệm những ca phẫu thuật thật. Vấn đề là phải loại bỏ những công việc, chức vụ chung chung.
Ngoài ra, một chế độ trách nhiệm được xác lập rõ ràng sẽ bắt buộc người ta phải lựa chọn những công việc phù hợp với trình độ và năng lực của bản thân. Và muốn đảm nhận một công việc cao hơn, mọi cá nhân đều phải tìm cách nâng cao trình độ, năng lực thật sự của mình tương ứng. Phản ánh năng lực trình độ đó, những văn bằng, chứng chỉ bao giờ cũng là những thứ thật.
