Mới đây, Thủ tướng ban hành Quyết định 43/2025/QĐ-TTg ngày 28/11, mở ra một giai đoạn chuyển đổi mạnh mẽ trong kiểm soát khí thải phương tiện giao thông.
Theo quyết định trên, tiêu chuẩn mức khí thải ô tô sẽ được nâng theo từng nhóm tuổi xe từ ngày 1/3/2026. Xe sản xuất trước 1999 áp dụng mức 1; xe sản xuất giai đoạn 1999 - 2016 áp dụng mức 2; còn xe từ 2017 - 2021 áp dụng mức 3. Riêng các xe ra đời năm 2017 - 2021 lưu hành tại Hà Nội và TPHCM sẽ phải đạt mức 4 từ năm 2027.
Với xe sản xuất từ 2022, tiêu chuẩn khí thải là mức 4 khi quy định có hiệu lực và nâng lên mức 5 từ năm 2032; riêng tại Hà Nội và TPHCM, xe sản xuất từ năm 2022 phải đạt mức 5 từ năm 2028. Từ năm 2029, mọi ô tô lưu thông tại Hà Nội và TPHCM bắt buộc đáp ứng tiêu chuẩn khí thải từ mức 2 trở lên.
Trao đổi với PV Tiền Phong, chuyên gia của Cục Đăng kiểm Việt Nam (Bộ Xây dựng) cho biết, lộ trình mới tập trung vào việc siết tiêu chuẩn khí thải và chia nhóm phương tiện rõ ràng hơn thay vì mở rộng thêm đối tượng quản lý. Nếu như trước đây xe chỉ được đánh giá ở hai trạng thái “đạt” hoặc “không đạt”, thì hệ thống mới buộc phải phân định theo nhiều lớp khác nhau, từ năm sản xuất, vùng áp dụng đến mức độ phù hợp kỹ thuật của từng loại xe.
Theo đó, những mẫu ô tô cũ sản xuất trước 1999 vẫn được áp dụng mức tiêu chuẩn thấp như trước, còn xe đời mới phải đáp ứng mức cao hơn. Cách phân định theo “đẳng cấp kỹ thuật” giúp cơ quan quản lý tránh tình trạng đánh đồng giữa xe mới và xe cũ, đồng thời tạo điều kiện để các đô thị lớn như Hà Nội hay TPHCM đưa ra yêu cầu khắt khe hơn, nhằm giảm phát thải trong khu vực nội đô.
Sự phân nhóm phức tạp cũng kéo theo yêu cầu thay đổi toàn bộ hệ thống cung cấp thông tin. Các trung tâm đăng kiểm nay phải thể hiện nhiều cấp độ đạt chuẩn, thay vì chỉ đóng dấu một kết quả duy nhất. Tem kiểm định khí thải cũng cần thể hiện rõ mức độ phù hợp của phương tiện theo từng nhóm được phân loại.
Trong khi năng lực kiểm định cơ bản đã sẵn có, chuyên gia đăng kiểm cho rằng, việc triển khai Quyết định 43/2025/QĐ-TTg vẫn đòi hỏi nhiều điều chỉnh, đặc biệt là ở khung pháp lý và hạ tầng quản trị dữ liệu. Các văn bản hướng dẫn thi hành cần sớm được ban hành để thống nhất quy trình kiểm tra, còn phần mềm quản lý buộc phải được nâng cấp để xử lý dữ liệu đa chiều thay cho cơ chế kiểm tra “một chiều” trước đây.
Với chủ xe, câu chuyện trở nên đơn giản hơn khi nếu phương tiện không đạt chuẩn, việc khắc phục là bắt buộc. Chuyên gia đăng kiểm nhấn mạnh, việc bảo dưỡng và sửa chữa định kỳ sẽ đóng vai trò then chốt, giúp xe duy trì trạng thái vận hành tốt theo tiêu chuẩn tương ứng khi được sản xuất. Việc bảo dưỡng phải chặt chẽ hơn để không bị đánh trượt khi quy định trở nên nghiêm ngặt.
Không chỉ ô tô, lộ trình kiểm soát khí thải với mô tô và xe gắn máy cũng được điều chỉnh theo hướng siết chặt. Hiện tại, tiêu chuẩn về khí thải mô tô đang ở mức Euro 3, xe gắn máy ở mức Euro 2, trong khi ô tô đã áp dụng Euro 5. Từ ngày 1/7/2026, tiêu chuẩn khí thải cho xe máy mới sẽ được nâng lên mức Euro 4, trong khi tiêu chuẩn với ô tô vẫn giữ nguyên. Đối với xe đang lưu hành, bộ tiêu chuẩn áp dụng vẫn đang được Bộ Nông nghiệp và Môi trường hoàn thiện dự thảo.
Liên quan đến việc kiểm soát khí thải xe máy, vừa qua Văn phòng Chính phủ đã truyền đạt chỉ đạo của Phó thủ tướng Trần Hồng Hà, yêu cầu rà soát kỹ dự thảo quy định về lộ trình kiểm soát khí thải.
Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Việt Nam hiện mới áp dụng tiêu chuẩn khí thải xe máy theo hướng tự nguyện, chưa có quy chuẩn mang tính bắt buộc, trong khi cả nước có hơn 74,3 triệu xe máy và 6,3 triệu ô tô tính đến cuối năm 2023 - nguồn phát thải chiếm tỷ trọng lớn gây ô nhiễm không khí đô thị.
Theo đề xuất mới, xe máy tại Hà Nội và TPHCM sẽ phải kiểm định khí thải từ tháng 7/2027 và đến 2028 phải đạt mức 2, trong đó, khí CO không vượt 4,5% và HC ở động cơ bốn kỳ không vượt 1.200 ppm. Các đô thị lớn như Hải Phòng, Đà Nẵng, Cần Thơ và Huế sẽ triển khai muộn hơn, từ tháng 7/2028.
Các bộ, ngành liên quan được yêu cầu làm rõ tính pháp lý của việc đưa ra lộ trình trong khi quy chuẩn kỹ thuật quốc gia dành cho xe máy chưa được ban hành, đồng thời phải chuẩn bị giải pháp kiểm tra - chứng nhận phù hợp. Một trong những trọng tâm cần phân tích là tác động của chính sách đối với người dân và doanh nghiệp tại hai đô thị lớn.
