Đội vốn nghìn tỷ
Chiều 20/4, TAND TP Hà Nội tuyên án sơ thẩm với 19 bị cáo trong vụ án thất thoát 830 tỷ đồng tại Dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 Nhà máy Gang thép Thái Nguyên (TISCO).
Qua xét hỏi công khai và thẩm tra chứng cứ tại tòa, Hội đồng xét xử thấy đủ căn cứ xác định dự án trên do TISCO làm chủ đầu tư, Hội đồng quản trị (HĐQT) Tổng công ty Thép Việt Nam (VNS) chỉ đạo, kiểm soát đầu tư.
Tuy nhiên, 19 bị cáo là lãnh đạo, cán bộ tại TISCO và VNS đã không thực hiện đúng chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ và ngược lại còn mắc nhiều sai phạm trong thực hiện nhiệm vụ được giao dẫn đến không hoàn thành công việc đồng thời gây thất thoát, lãng phí nghiêm trọng.
Cũng theo Hội đồng xét xử, trong dự án này, dây chuyền luyện kim ở phường Lưu Xá (TP Thái Nguyên) là gói thầu quan trọng nhất, có tính quyết định hiệu quả của cả dự án. Để xây dựng dây chuyền, năm 2007, TISCO ký với Tập đoàn Khoa học công nghệ và Thương mại luyện kim Trung Quốc (MCC) hợp đồng EPC (thiết kế, cung cấp thiết bị, xây lắp) trị giá hơn 160 triệu USD. Hợp đồng này có nội dung giá trị không thay đổi; MCC phải thi công, chạy thử, chuyển giao trong vòng 30 tháng.
Tuy nhiên, MCC đã vi phạm hợp đồng nên sau gần một năm ký kết, doanh nghiệp này chưa chọn nhà thầu phụ; chưa hoàn thành thiết kế chi tiết, không đặt hàng chế tạo máy móc thiết bị...
Khi MCC rút hết nhân lực về nước và nhiều lần đề nghị tăng giá hợp đồng với lý do biến động giá vật liệu xây dựng, các bị cáo đã không xem xét, chỉ đạo dừng, chấm dứt hợp đồng, thu hồi tiền tạm ứng và báo cáo việc hủy đấu thầu, áp dụng điều khoản phạt MCC đã được ghi rõ trong hợp đồng.
 |
Nhà máy của TISCO khởi công năm 2007 đến nay chưa hoàn thành. |
Ngược lại, nhóm lãnh đạo tại TISCO và VNS lại chấp thuận yêu cầu tăng giá của tập đoàn Trung Quốc. Ngoài ra, nhóm này còn điều chỉnh đơn giá phần C (xây lắp) và giới thiệu Tổng Cty xây dựng Công nghiệp Việt Nam (VINAINCON) làm nhà thầu phụ.
Phần C cũng bị chuyển từ hợp đồng trọn gói sang hợp đồng theo đơn giá dù như vậy, TISCO phải chịu chi phí vượt quá mức ban đầu. Đến năm 2011, VINAINCON dừng thi công do không đủ năng lực nên dự án của TISCO bị tạm dừng đến nay. Việc này khiến dự án phát sinh lãi vay, gây thiệt hại 830 tỷ đồng. Đồng thời, vốn đầu tư dự án từ hơn 3.000 tỷ đồng đã bị đội lên hơn 8.000 tỷ đồng.
Vì vậy, Hội đồng xét xử xác định các bị cáo đã phạm vào tội “Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí” hoặc “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng”.
Mở rộng điều tra
Hội đồng xét xử cũng dẫn diễn biến tại tòa với nội dung, TISCO cho rằng không bị mất tiền, đề nghị tòa giảm án cho các bị cáo tại TISCO. Tương tự, Tổng Cty Thép VNS cũng đề nghị tòa giảm án cho các bị cáo nguyên là cán bộ của mình.
Khi khai báo tại tòa, ông Hoàng Chí Cường – nguyên Tổng giám đốc VINAINCON cho rằng doanh nghiệp này tham gia xây dựng vì TISCO mời; việc chậm tiến độ do MCC không cung cấp kịp thiết kế, TISCO thanh toán chậm…
Ngoài ra, các luật sư bào chữa cho rằng cần đánh giá lại vai trò của các bị cáo và TISCO vì TISCO phải báo cáo VNS và trong dự án này, Chính phủ chịu trách nhiệm chính, VNS chỉ đạo… Các bị cáo luôn xin ý kiến cấp trên và thậm chí chuẩn bị khởi kiện MCC. Với việc giới thiệu VINAINCON, các bị cáo đã tin tưởng vào giới thiệu của Bộ Công thương.
Một số luật sư cũng đề nghị làm rõ tính đồng phạm của các bị cáo; ghi nhận các bị cáo có nhiều tình tiết giảm nhẹ như sức khỏe yếu, tích cực nộp tiền khắc phục hậu quả… Tại TISCO, nhà nước có 65% vốn nên một số người đề nghị tòa buộc các bị cáo chịu trách nhiệm dân sự với 65% thiệt hại vụ án.
Các luật sư còn nêu quan điểm, dự án của TISCO chậm tiến độ đến nay có trách nhiệm của Bộ Công thương, VINAINCON và một số cá nhân thuộc các cơ quan khác nên các cơ quan tố tụng cần xử lý toàn diện, triệt để.
 |
Các bị cáo tại tòa. |
Các luật sư cũng cho rằng, 830 tỷ đồng gồm cả tiền lãi số vốn TISCO đầu tư vào mỏ sắt Tiến Bộ và mỏ này đã hoạt động tốt. Tuy nhiên, Hội đồng xét xử thấy mỏ Tiến Bộ cũng chậm tiến độ 18 tháng; sắt từ mỏ chuyển đi chỉ là giải pháp tình thế, không sinh lãi cho dự án nên phải tính thiệt hại tổng thể của dự án. Do đó, tài liệu TISCO trình tại tòa thể hiện mỏ Tiến Bộ có 41 tỷ đồng lãi chưa phải là căn cứ khấu trừ thiệt hại vụ án.
Tiếp đến, việc chọn VINAINCO làm nhà thầu phụ đã vi phạm luật đấu thầu và các quy định của pháp luật khác về xây dựng công trình. Khi nhà thầu phụ VINAINCON không hoàn thành, TISCO không thể quy trách nhiệm cho tập đoàn luyện kim Trung Quốc dẫn tới hậu quả vụ án.
Bản án sơ thẩm cũng xác định, thời điểm xảy ra tội phạm, TISCO là doanh nghiệp nhà nước nên các bị cáo phải chịu hoàn toàn thiệt hại 830 tỷ đồng; không có căn cứ trả hồ sơ hoặc tách phần dân sự ra xử lý riêng như đề nghị của một số luật sư.
Hội đồng xét xử đánh giá, hành vi của các bị cáo là nguy hiểm cho xã hội, xâm phạm trật tự quản lý kinh tế của nhà nước; xâm phạm hoạt động đúng đắn của cơ quan tổ chức, gây thất thoát tiền của nhà nước...
Nhóm bị cáo còn ký hợp đồng với VINAINCON dù doanh nghiệp này không đủ năng lực… Hành vi của các bị cáo gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng. Số 830 tỷ đồng chỉ là tiễn lãi, thiệt hại khác còn ở chỗ trang thiết bị đã lắp đặt bị hư hỏng; gây ảnh hưởng xấu tới niềm tin của nhân dân…
Ngược lại, Hội đồng xét xử cũng xem xét bối cảnh khủng hoảng kinh tế thời điểm TISCO ký hợp đồng với nhà thầu Trung Quốc; TISCO cũng đã tính phương án kiện MCC; các bị cáo không vụ lợi… nên sẽ giảm nhẹ một phần hình phạt.
Tòa án cũng dẫn quy định liên quan thể hiện, trong một dự án, chủ đầu tư phải chịu trách nhiệm toàn diện từ khi xây dựng đến khi dự án đưa vào hoạt động nên TISCO phải chịu trách nhiệm trực tiếp. Vì vậy, nhóm các bị cáo thuộc TISCO phải chịu trách nhiệm chính, với án tù nghiêm khắc.
Về dân sự, tòa cho rằng các bị cáo xâm phạm khách thể là tài sản nhà nước nên không cần TISCO phải yêu cầu bồi thường. Do đó, Hội đồng xét xử tuyên phạt các bị cáo phải liên đới bồi thường cho TISCO tùy theo mức độ phạm tội của mình; các bị cáo nếu chậm trả sẽ phải trả lãi và ngoài ra, sẽ tiếp tục kê biên một số tài sản nhằm đảm bảo thi hành án.
Ngoài ra, Hội đồng xét xử thấy cần xem xét trách nhiệm của Bộ Công thương khi có chủ trương, quyết định dẫn tới sai phạm; VINAINCON cũng có sai phạm, đề nghị khởi tố các cá nhân có trách nhiệm.
Mức án các bị cáo bị tuyên phạm tội “Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí”:
1. Trần Trọng Mừng – nguyên Tổng GĐ TISCO 9 năm 6 tháng tù
2. Mai Văn Tinh – nguyên Chủ tịch Tổng Cty thép Việt Nam 6 năm tù.
3. Trần Văn Khâm – nguyên Chủ tịch kiêm GĐ TISCO năm tù 8 năm 6 tháng.
4. Đậu Văn Hùng – nguyên Tổng GĐ Tổng Cty thép Việt Nam 3 năm tù.
5. Ngô Sĩ Hán – nguyên Trưởng ban Dự án mở rộng giai đoạn 2 TISCO 8 năm tù.
6. Đặng Văn Tập – nguyên Phó GĐ thường trực BQLDA 7 năm tù|.
7. Đồng Quang Dương – nguyên Phó GĐ BQLDA 6 năm tù.
8. Đỗ Xuân Hòa – nguyên Kế toán trưởng TISCO 5 năm tù.
9. Lê Thị Tuyết Lan – nguyên Phó phòng kế toán TISCO 2 năm tù.
10. Uông Sĩ Bính – nguyên Phó phòng Kế toán Tổng Cty thép Việt Nam 2 năm tù.
11. Nguyễn Văn Tráng – nguyên Ủy viên kiểm soát Tổng Cty thép Việt Nam 2 năm tù.
12. Nguyễn Trọng Khôi – nguyên Phó tổng GĐ Tổng Cty thép Việt Nam 3 năm tù.
13. Đặng Thúc Kháng – nguyên Trưởng ban Kiểm tra Tổng Cty thép Việt Nam 3 năm tù, bồi thường 90 tỷ đồng.
14. Trịnh Khôi Nguyên – nguyên Trưởng phòng Đầu tư phát triển Tổng Cty thép Việt Nam 2 năm tù.
Nhóm bị xác định phạm tội “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng”:
1. Lê Phú Hưng - nguyên thành viên HĐQT Tổng Cty thép Việt Nam 18 tháng tù nhưng cho hưởng án treo.
2. Nguyễn Minh Xuân –nguyên thành viên HĐQT Tổng Cty thép Việt Nam 18 tháng tù nhưng cho hưởng án treo.
3. Nguyễn Chí Dũng – nguyên thành viên HĐQT TISCO 2 năm tù.
4. Đoàn Thu Trang – nguyên thành viên HĐQT TISCO 18 tháng tù.
5. Hoàng Ngọc Diệp – nguyên thành viên HĐQT TISCO 2 năm tù
