Phát biểu tại một diễn đàn chính trị-lịch sử ở Gdansk, Ba Lan hôm 7/5, Tổng thống Ukraine Petro Poroshenko đã nói rằng: "Thay mặt nhân dân Ukraine, tôi vô cùng cảm ơn nhiều nhà lãnh đạo thế giới vì đã từ chối không tham dự lễ diễu binh ở thủ đô Moscow”. 

Tuy nhiên, sau đó, ông Poroshenko lại lên tiếng chỉ trích cái mà ông này gọi là chính sách xoa dịu, nhượng bộ Nga trong cuộc khủng hoảng Ukraine. "Những tội ác đang diễn ra ngày nay, ở thế kỷ 21 khi có cuộc xâm lược nhằm vào đất nước Ukraine của tôi bất chấp những bài học đau thương nhất của quá khứ. Đáng kinh ngạc là chúng tôi đang thấy có những nỗ lực nhằm xoa dịu, nhượng bộ kẻ tấn công", ông Poroshenko cho biết nhưng không nói cụ thể sự kiện hay con người nào phải chịu trách nhiệm về chính sách mà ông ta nói đến. Mặc dù vậy, người ta hiểu rằng ông Poroshenko ám chỉ đến Nga. Ông này luôn thúc giục phương Tây gây sức ép mạnh mẽ lên Nga và phát biểu trên cho thấy ông ta chưa hài lòng về sức ép đó. 

Chưa dừng lại ở đó, Tổng thống Poroshenko còn chỉ trích lễ diễu binh mừng Ngày Chiến thắng ở Moscow. Ông này cũng thêm rằng “Liên minh Châu Âu (EU) đang đối mặt với thách thức cam go nhất trong lịch sử - một sự thử thách đối với tình đoàn kết, thống nhất và những nguyên tắc cơ bản của EU”. 

Châu Âu và Mỹ đã áp đặt những biện pháp trừng phạt mạnh tay nhất kể từ thời Chiến tranh Lạnh lên Moscow vì cáo buộc nước này đứng đằng sau giật dây cuộc nổi dậy của lực lượng ly khai ở miền đông Ukraine. 

Những phát biểu trên được ông Poroshenko đưa ra tại buổi lễ kỷ niệm ngày kết thúc Chiến tranh Thế giới thứ II với sự tham của của Tổng thư ký Liên Hợp Quốc Ban Ki-moon và Chủ tịch EU Donald Tusk. 

Khi được đề nghị bình luận về phát biểu trên của Nhà lãnh đạo Ukraine, phát ngôn viên điện Kremlin Dmitri Peskov cho biết: “Điều chúng tôi mong muốn là Tổng thống Poroshenko đầu tiên và trên hết nên cảm ơn những cựu chiến binh ở đất nước ông ấy về những kỳ tích của họ trong cuộc chiến nhằm giải phóng Ukraine khỏi tay chủ nghĩa phát xít” thay vì nói lời cảm ơn các nhà lãnh đạo nước ngoài vì đã không đến Moscow tham dự lễ kỷ niệm Ngày Chiến thắng. 

Hơn 6 triệu người Ukraine đã chiến đấu trong hàng ngũ của Hồng quân Liên Xô trong cuộc Chiến tranh Thế giới thứ II cùng với hơn 100 quốc gia khác. Ước tính, có 1,37 triệu chiến sĩ Hồng quân người gốc Ukraine đã hy sinh trong cuộc Chiến tranh Vệ Quốc vĩ đại nhằm bảo vệ đất nước. 

Trong quá trình chiến đấu và sự chiếm đóng diễn ra sau đó, Ukraine cũng phải hứng chịu con số thương vong trong dân thường là 5,2 triệu người. Như vậy, Ukraine đã mất gần 15% tổng dân số trước chiến tranh. Hơn 2.000 người Ukraine được trao huân chương Anh hùng Liên Xô – phần thưởng danh giá nhất được trao tặng cho những người có chiến công anh hùng. 

Tuy nhiên, kể từ sau khi cuộc khủng hoảng ở Ukraine bùng phát, chính quyền Kiev đang có nhiều bước đi, động thái khiến nước láng giềng Nga cảm thấy bị tổn thương. 

Hiện tại, các chiến binh thông tin của Kiev đang thực hiện một chiến dịch nhằm so sánh những cựu chiến binh anh hùng thời Chiến tranh Vệ quốc Vĩ đại với lực lượng phát động cuộc chiến chống lại lực lượng ly khai miền đông Ukraine. 

Trước đó, hồi tháng 4, trong một động thái nhằm “tuyệt giao” với truyền thống bao đời nay gắn liền với Liên Xô và Nga, Ukraine đã từ bỏ cái tên Xô-viết đặt cho cuộc Chiến tranh Thế giới thứ II và hướng tới dùng hoa anh túc - một biểu tượng thời chiến của Anh, để kỷ niệm 70 năm ngày giành chiến thắng phát xít Đức. 

Hoa anh túc ban đầu chủ yếu được sử dụng ở Anh và trong các nhóm cựu chiến binh là đồng minh của Liên hiệp Anh như Canada, Australia và New Zealand để tôn vinh những người thiệt mạng trong cuộc chiến tranh 1914-18. Trong khi đó, dải ruy băng St.George màu cam và đen là biểu tượng của chiến thắng, của tinh thần yêu nước mà người Nga thường dùng vào dịp kỷ niệm Ngày Chiến thắng. 

Thủ tướng Ukraine Arseny Yatseniuk đã kêu gọi người dân nước này đeo hoa anh túc, thay vì ruy băng truyền thống trong lễ kỷ niệm ngày chiến thắng phát xít Đức ở thủ đô Kiev và các thành phố khác. Ông này miêu tả hoa anh túc là “biểu tượng chiến thắng của Châu Âu”. 

Động thái trên là một phần của những thay đổi lớn hơn mà giới lãnh đạo thân phương Tây của Kiev đang thực hiện nhằm xóa bỏ những thứ liên quan đến Xô-viết và nước Nga sau khi xảy ra cuộc khủng hoảng ở Ukraine và cuộc xung đột ở miền đông khiến hơn 6.000 người thiệt mạng. 

Kiev cùng với các đồng minh phương Tây đang tẩy chay lễ kỷ niệm Ngày Chiến thắng phát xít Đức ở Moscow vì cáo buộc Nga đứng đằng sau cuộc khủng hoảng chính trị nghiêm trọng ở Ukraine và cuộc xung đột đẫm máu ở miền đông nước này. Moscow kiên quyết bác bỏ mọi lời cáo buộc như trên. 

Nhà cựu lãnh đạo cuối cùng của Liên Xô - ông Mikhail Gorbachev mới đây đã lên tiếng khẳng định việc giới chức phương Tây từ chối đến tham dự lễ kỷ niệm Ngày Chiến thắng ở Nga thể hiện sự thiếu trân trọng đối với các quốc gia đã đánh bại phát xít Đức cũng như đối với tất cả những chiến sĩ đã hy sinh vì cuộc chiến bảo vệ thế giới. 

Việc phớt lờ cơ hội thể hiện thái độ đối với cuộc chiến chống phát xít Đức cũng thể hiện sự bất kính đối với tinh thần dũng cảm không biên giới của tất cả những người đã chiến đấu chống lại phát xít Đức, Nhà cựu lãnh đạo Xô viết cho biết thêm. 

Ông này cũng khẳng định: “Tôi tin rằng, không có Nga, sẽ không thể giành được chiến thắng” trong cuộc chiến đó. Nếu không nhờ Hồng quân Liên Xô, chủ nghĩa phát xít có thể đã lan rộng ra những ranh giới không thể tưởng tượng được và thậm chí có thể lan rộng cho đến ngày nay. “Một số chính khách có thể không hiểu điều đó nhưng người dân thế giới hiểu rất rõ”, ông Gorbachev nói.