Theo quan niệm dân gian, bữa cơm tất niên là thủ tục cần thiết để mời thần linh, ông bà, tổ tiên, những người đã khuất về ăn tết cùng con cháu. Phong tục này thể hiện sự kết nối giữa các thế hệ trong gia đình Việt, tiễn năm cũ qua đi và đón mừng năm mới tốt đẹp, hanh thông.
Dưới đây là một số hướng dẫn của các chuyên gia để gia đình Việt tham khảo cúng Tất niên Tết Canh Tý 2020:
Thời gian cúng tất niên
Chuyên gia Tuấn Anh cho biết trên Trí thức trẻ, năm Canh Tý – 2020 có vận khí là Bích Thượng thổ, các gia đình nên chọn cúng vào ngày 29 hoặc 30 tháng Chạp (tức ngày 23 – 24/1/2020). Giờ tốt để cúng là vào các thời điểm 9-11h (giờ Thìn); 17 -19h (giờ Dậu); 21-23h (giờ Hợi).
Tuy nhiên, chuyên gia văn hóa Nguyễn Đức Hiển chỉ dẫn trên Dân Việt, tùy thuộc vào điều kiện của từng gia đình mà có thể lựa chọn thời điểm thích hợp nhất để tiến hành lễ cúng cũng như cả gia đình đoàn tụ bên mâm cơm tất niên. Theo ông Hiển, linh thiêng hay không là do chính bản thân mình, quan trọng nhất phải thành tâm.
Chuẩn bị mâm cỗ cúng tất niên
Theo các chuyên gia, tuỳ từng vùng miền, mỗi mâm cúng tất niên sẽ có những đặc trưng riêng.
Cụ thể, miền Bắc hay có canh măng, gà luộc, miến, xôi, bánh chưng, nem, giò lụa, giò xào...; miền Trung hay có bánh chưng, bánh tét, giò lụa, gà bóp rau răm, thịt heo luộc, giá chua...; còn miền Nam hay có bánh tét, canh măng, thịt kho tàu, gỏi tôm thịt, nem, chả giò…
Các gia đình có thể cúng mặn hoặc cúng chay, nhưng phải tuân thủ nguyên tắc: các món ăn phải được chế biến thơm ngon tinh khiết, bày biện đầy đặn, trang nghiêm.
Mâm cỗ cúng thường được đặt ở bàn con bên dưới. Trên bàn thờ chính chỉ để hoa tươi, mâm ngũ quả, giấy sớ, một ít tiền vàng mã mang tính tượng trưng. Đặc biệt chú ý, không dùng hoa giả mà dùng hoa tươi.
Sau khi chuẩn bị mâm cơm cúng tất niên, gia chủ sẽ thắp hương, đọc văn khấn rồi các thành viên trong gia đình làm lễ vái. Sau bữa cơm tất tiên, mọi người sửa soạn cúng giao thừa.
Bài cúng lễ tất niên
Các gia đình có thể tham khảo bài cúng của chuyên gia phong thuỷ Lương Ngọc Huỳnh:
Thắp nến và 9 nén nhang khấn rằng:
Bái lạy cha mẹ, ông bà cùng gia tiên tiền tổ nội ngoại.
Hôm nay là ngày... tháng... năm... ngày cuối cùng của năm cũ chuẩn bị đón chào năm mới năm... Chúng con nhất tâm quy mệnh lễ thành kính, xin được sửa soạn lễ vật, tiền vàng cùng sơn hào hải vị, nhang đăng bái mời cha mẹ, ông bà cùng gia tiên tiền tổ nội ngoại toạ hạ trước lễ dưới án thờ gia tiên tại tổ đường để thụ hưởng và chứng lễ cho tấm lòng thành kính của chúng con.
Con cầu xin tổ tiên, phù hộ độ trì cho con cháu đón xuân vui vẻ, bước sang năm mới với vận khí mới, niềm vui mới, luôn được mạnh khoẻ, hạnh phúc, thành đạt. Chúng con xin cầu nguyện cho gia tộc họ... vận khí luôn hanh thông, vạn sự được cát tường như ý, cầu tài tài đến, cầu phúc phúc lai, cầu lộc lộc tồn, nhân an vật thịnh hưởng vinh thụ huệ, để dòng họ sinh ra được nhiều người hiền tài phụng sự đất nước làm rạng danh dòng tộc. Đó là âm đức mà gia tiên tiền tổ ngàn đời đã lưu truyền lại cho con cháu đương thời, chúng con xin kê đầu bái thủ ghi lòng tạc dạ hồng ân của gia tiên.
Chúng con xin đa tạ! (3 lần).
Ngoài ra, cuốn “Văn khấn cổ truyền Việt Nam” - NXB Văn hóa Thông tin cũng có hướng dẫn như sau:
Nam Mô A Di Đà Phật! (3 lần)
- Con kính lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương.
- Con kính lạy Hoàng thiên, Hậu Thổ, chư vị Tôn thần.
- Con kính lạy ngài Kim niên Đương cai Thái Tuế chí đức tôn thần.
- Con kính lạy các ngài Bản cảnh Thành hoàng chư vị Đại Vương.
- Con kính lạy ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa tôn thần.
- Con kính lạy các ngài Ngũ phương, Ngũ Thổ, Long mạch, Tài thần, Bản gia Táo quân, cùng tất cả các vị thần linh cai quản trong xứ này.
- Con kính lạy chư gia Cao Tằng Tổ Khảo, Cao Tằng Tổ Tỷ, Tiên linh nội ngoại họ ...
Hôm nay là ngày ... tháng Chạp năm ...
Tín chủ (chúng) con là: ...
Ngụ tại...
Trước án kính cẩn thưa trình: Đông tàn sắp hết, năm kiệt tháng cùng, xuân tiết gần kề, minh niên sắp tới.
Chúng con cùng toàn thể gia quyến sắm sanh phẩm vật hương hoa, cơm canh thịnh soạn, sửa lễ tất niên, dâng cúng Thiên Địa tôn thần, phụng hiến Tổ tiên, truy niệm chư linh.
Theo như thường lệ tuế trừ cáo tế, cúi xin chư vị tôn thần, liệt vị gia tiên, bản xứ tiền hậu chư vị hương linh giáng lâm án toạ, phủ thuỳ chứng giám, thụ hưởng lễ vật, phù hộ toàn gia lớn bé trẻ già bình an thịnh vượng, bách sự như ý, vạn sự tốt lành, luôn luôn mạnh khoẻ, gia đình hoà thuận.
Thành tâm bái thỉnh, cúi xin chư vị tôn thần và gia tiên nội ngoại chứng giám phù hộ độ trì.
Nam Mô A-di-đà Phật (3 lần, 3 lạy).
