Mới đây, Hội Nhà văn Hà Nội đã đưa ra những thông tin chính thức về việc thu hồi giải thưởng năm 2015 đối với tập thơ "Sẹo độc lập" của nhà thơ Phan Huyền Thư. Theo đó:
1.Tập thơ Sẹo độc lập (SĐL) của nhà thơ Phan Huyền Thư (PHT) do Nhã Nam và Nxb Lao Động ấn hành cuối năm 2014. Trong kỳ xét giải thưởng văn học 2015 của HNVHN, tập này đã được Hội đồng thơ đưa vào diện xét và bỏ phiếu nhất trí giới thiệu lên Hội đồng xét giải (HĐXG).
Tại phiên họp ngày 7/10/2015 của Hội đồng xét giải thưởng của HNVHN, tập thơ SĐL đã đạt số phiếu tuyệt đối (9/9) để được trao giải thưởng HNVHN 2015. Ngày 10/10/2015, tại buổi lễ trao giải, nhà thơ PHT đã lên nhận giải gồm quyết định trao thưởng, bằng giải thưởng và tiền thưởng 15.000.000đ (Mười lăm triệu đồng).
Tập thơ SĐL được trao giải vì:
- Cuốn sách được xuất bản, lưu hành một cách hợp pháp, đáp ứng đúng các tiêu chí của quy chế xét giải. Cho đến khi được trao giải thưởng, tập thơ này không bị phê phán gì về mặt nội dung, tư tưởng, cũng như tư cách của tác giả.
- Tập thơ được đánh giá cao về nội dung và nghệ thuật. Trong quá trình xét giải và trao giải HĐXG không hề nhận được một thông tin, phản hồi nào cho biết PHT có “đạo thơ”.
2. Ngay sau lễ trao giải, tập thơ SĐL đã bị tố cáo là “đạo thơ”. Đầu tiên là về bài “Có lẽ đã chết vẫn tốt hơn” bị nghi đạo câu thơ “Khi tôi chết hãy đem tôi ra biển” của nhà thơ hải ngoại Du Tử Lê. Tiếp đến là bài thơ “Bạch lộ” bị coi là đạo hoàn toàn theo bài “Buổi sáng” in trong tập Đếm cát (2003) của nhà thơ Phan Ngọc Thường Đoan (PNTĐ).
Khi vụ việc xảy ra, Chủ tịch HNVHN đã lập tức có ý kiến trên báo Tuổi Trẻ (19/10/2015) để xác định thái độ của Hội: “Hội Nhà văn Hà Nội đã được biết thông tin về việc liên quan giữa bài thơ “Bạch lộ” của nhà thơ Phan Huyền Thư và bài thơ “Buổi sáng” của nhà thơ PN Thường Đoan. Vì tập thơ Sẹo độc lập của Phan Huyền Thư vừa được giải thưởng 2015 của HNVHN nên Hội sẽ phải có trách nhiệm về việc này. Hiện chúng tôi đang liên hệ với nhà thơ Phan Huyền Thư để biết rõ sự việc, đồng thời cũng sẽ yêu cầu chị giải trình với Hội. Trong trường hợp đây thực sự là một vụ “đạo thơ” của tác giả Sẹo độc lập, HNVHN sẽ có quyết định đối với giải thưởng vừa trao. Chúng tôi sẽ khẩn trương làm rõ vụ này với trách nhiệm cao nhất đối với HNVHN và đối với bạn đọc.”
Ngay sau đó nhà thơ PHT đã có giải trình gửi HNVHN và một phần giải trình đó đã được đăng trên báo Tuổi Trẻ (20/10/2015). Kèm theo giải trình, nhà thơ PHT cũng đã gửi tới Hội qua đường Email bản thảo vi tính bài thơ “Bạch lộ” với bản gốc ban đầu mang tên “Độc ẩm với bình minh” được chị viết vào năm 1996 và bản sửa lần thứ hai mang tên “Độc ẩm cuối thu”. Tác giả cho biết đã gửi bài này cùng nhiều bài thơ khác dưới dạng văn bản giấy cho một nhà thơ ở Mỹ để họ có thể dùng trên các tạp chí văn học ở hải ngoại.
Căn cứ vào đó, Chủ tịch HNVHN đã tiếp tục khẳng định trách nhiệm của Hội: “Sau khi tiếp nhận được thông tin về sự liên quan giữa hai bài thơ của PHT và PNTĐ, Hội Nhà văn Hà Nội đã lập tức liên hệ với chị Thư và đã được chị trình bày sự việc như đã nói trong bài đăng Tuổi Trẻ. Từ đó chúng tôi đang nhờ các văn hữu ở nước ngoài kiểm tra lại sự việc. Chúng tôi cũng cám ơn các báo đã cung cấp cho HNVHN những tin tức cần thiết để tìm hiểu sự việc. HNVHN vẫn khẳng định là sẽ xử lý nghiêm túc, thẳng thắn việc này khi đã có chứng cứ đầy đủ, khách quan. Chúng tôi sẽ thông tin kịp thời, nhanh chóng mọi diễn biến của vụ việc cho báo chí và công luận.” (Tuổi Trẻ, 20/10/2015).
Đối với bản thảo vi tính, Hội thấy khó có thể kiểm tra ngay (vì liên quan đến kỹ thuật tin học) để khẳng định được chính xác thời điểm ra đời bài thơ gốc của bài “Bạch lộ”, nếu đúng có như tác giả cho biết. Đối với các bản thảo giấy gửi ra nước ngoài, Hội đã một mặt liên hệ với nhà thơ ở hải ngoại để nhờ xác minh việc này, mặt khác dùng công cụ tìm kiếm trên Internet. Kết quả tìm kiếm như sau:
- Trên tạp chí Hợp Lưu (số 31, tháng 10&11/1996) PHT có bài thơ văn xuôi “Chôn cất búp bê”.
- Trên Tạp chí Thơ, PHT có thơ đăng trong 16/27 số (7, 8, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 20, 21, 25, 26, 27)
Điều này cho thấy việc PHT gửi thơ ra hải ngoại vào những năm từ 1996 trở đi như chị nói là đúng. Nhưng bài thơ “Độc ẩm với bình minh” không thấy được in ở HL và TCT, nghĩa là vẫn chưa giải trình được điều chị nói trong sự đối chiếu với bài thơ “Buổi sáng” để kết luận có “đạo thơ” hay không.
3.Trong khi việc tìm hiểu, điều tra đang diễn ra thì vụ việc “Nghi vấn đạo thơ” của PHT đối với PNTĐ càng trở nên sục sôi, căng thẳng trong dư luận. Đại đa số ý kiến nghiêng về khẳng định dứt khoát PHT đã mắc tội “đạo thơ”. Tình hình này gây ảnh hưởng xấu đến uy tín của HNVHN và giải thưởng hàng năm của Hội. Trước những diễn biến phức tạp đó, HNVHN nhận thấy cần thiết phải sớm có biện pháp đối với giải thưởng đã trao cho tập thơ SĐL cho dù kết luận chính thức về việc “đạo thơ” của PHT còn cần phải có thời gian tìm kiếm bằng chứng để khẳng định hoặc phủ định. Hội xác định khi tác phẩm do mình trao mà gây tác dụng xấu, bị phản ứng mạnh mẽ, thì cần thiết phải thu hồi giải thưởng để xem xét, đánh giá lại. Trong trao đổi với nhà thơ PHT, Hội cũng vừa tôn trọng quyền của chị đưa ra những chứng lý của mình, lại vừa động viên chị dũng cảm nói ra sự thật nếu mình có sai lầm.
Ngày 19/10, PHT đã có thư gửi HNVHN xin lỗi và xin trả lại giải thưởng đã nhận: “Tôi là Phan Huyền Thư, tác giả vừa chính thức được nhận Giải thưởng của Hội nhà văn Hà Nội 2015 cho tập thơ Sẹo độc lập. Lời xin lỗi đầu tiên tôi xin gửi đến Ban chấp hành HNVHN và Hội đồng xét giải của Hội cũng như toàn thể các hội viên về sự việc đáng tiếc xảy ra quanh tác phẩm này của mình. Và tôi xin tuyên bố: Vì những vướng mắc về bản quyền tác giả cho một bài thơ trong tập thơ được giải, tôi xin trả lại giải thưởng này để tránh những phiền phức dư luận tiêu cực về chất lượng giải thưởng, ảnh hưởng đến Ban chấp hành và các thành viên hội đồng xét giải, đồng thời để bảo vệ uy tín giải thưởng hàng năm của Hội Nhà văn Hà Nội - một giải thưởng đã có truyền thống về danh tiếng văn chương của mình.” Trong bức thư này chị cũng xin lỗi nhà thơ PNTĐ, độc giả, báo chí và gia đình mình. Đây là một động thái cần thiết của nhà thơ đối với HNVHN.
Ngày 20/10/2015 BCH HNVHN đã họp đánh giá tình hình vụ “nghi vấn đạo thơ” PHT – PNTĐ. Căn cứ Điều lệ Hội và Quy chế giải thưởng của Hội, kết hợp với yêu cầu rút giải của tác giả, BCH HNVHN đã quyết nghị thu hồi giải thưởng 2015 của HNVHN đối với tập thơ SĐL của nhà thơ Phan Huyền Thư.
Tập thơ SĐL bị thu hồi giải thưởng vì:
- Có những bài thơ trong tập bị nghi “đạo thơ” với văn bản cụ thể, gây tranh cãi , kịch liệt, khiến giá trị của tác phẩm cũng bị đặt nghi vấn;
- Từ đó gây ảnh hưởng xấu đến uy tín của HNVHN và giải thưởng của Hội, gây tác động tiêu cực đến đời sống văn chương ở Hà Nội và cả nước;
- Cho thấy HNVHN cũng có lỗi trong việc trao giải cho tác phẩm này mà việc thu hồi giải là để tỏ rõ trách nhiệm của mình.
Ngày 21/10/2015, quyết định thu hồi giải thưởng đã được Chủ tịch HNVHN ký và trao cho nhà thơ PHT. Chị đã tiếp nhận và trao lại cho HNVHN giải thưởng gồm quyết định, bằng và tiền. Ngày 22/10/2015 nhà thơ PHT đã có bức thư thứ hai xin lỗi tiếp nhà thơ PNTĐ với sự thừa nhận bài “Bạch lộ” viết sau bài “Buổi sáng”. Nhà thơ PNTĐ đã chấp nhận lời xin lỗi này.
4.Như vậy, HNVHN đã thực hiện đúng trách nhiệm chính của mình trong liên quan với vụ việc này là đơn vị trao giải thưởng nên Hội đã thu hồi giải thưởng. Từ đây nếu còn những diễn biến tiếp theo HNVHN có thể sẽ vẫn có trách nhiệm tham gia cùng với nhà xuất bản, tác giả, báo chí để giải quyết vấn đề “đạo thơ” hay không đã được đặt ra từ đầu.
Việc HNVHN thu hồi giải thưởng 2015 đối với tập thơ SĐL của PHT không hề ảnh hưởng gì đến các tác phẩm thuộc các bộ môn khác (văn xuôi, phê bình, dịch thuật) và các hạng mục khác (thành tựu, tác giả trẻ) đã được nhận thưởng. HNVHN cũng không xét bổ sung giải thưởng thơ thay cho SĐL.
Trong vụ việc này, HNVHN có lỗi là đã trao giải cho một tác phẩm mà khi trao rồi thì làm bùng phát một cuộc “khủng hoảng truyền thông” có thể nói dữ dội chưa từng thấy trong đời sống văn học nước ta.
Lỗi này trước hết thuộc về BCH Hội và Chủ tịch Hội. Chúng tôi nghiêm khắc nhận lỗi trước các hội viên và độc giả. Chúng tôi xin lỗi nhà thơ PNTĐ vì không chủ ý nhưng đã gây cho chị sự phiền toái, bức xúc nặng nề, gây ảnh hưởng tiêu cực đến cuộc sống của chị. Chúng tôi cũng cám ơn chị đã tiếp nhận lời xin lỗi thứ hai của PHT để vụ việc đi vào chiều hướng tích cực hơn.
HNVHN xin cám ơn các nhà báo và các tờ báo trên cả nước đã sốt sắng đưa tin bài, phản ánh dư luận nhiều chiều quanh vụ việc, giúp chúng tôi có thêm những thông tin đa chiều để có thể đưa ra quyết định của mình một cách kịp thời và đúng đắn. Quyết định đó cũng đã nhận được sự đồng tình, ủng hộ của đa số văn nghệ sĩ, độc giả và báo chí. Chúng tôi xin cám ơn về điều này.
HNVHN tin rằng, với sự thu hồi giải thưởng đã trao cho tập thơ SĐL của mình vì “nghi vấn đạo thơ”, với những sóng gió dồn dập trong những ngày qua, nhà thơ PHT sẽ rút ra được “bài học lớn trong đời mình, một bài học sâu sắc nhất về thái độ sống và viết” như chị đã viết trong thư xin lỗi lần thứ hai. Đây cũng là bài học cho HNVHN rút kinh nghiệm sâu sắc để những kỳ giải thưởng sau cẩn trọng hơn, chính xác hơn, nhằm tiếp tục phát huy uy tín và giá trị của giải thưởng HNVHN đã được văn giới và công chúng đánh giá cao.
