Hành trình đầy hồi hộp
Ông bà Lê Tất Luyện - Thụy Khuê là những trí thức Việt Nam sống và làm việc tại Pháp. Do quen biết và thân thiết với nhiều danh họa, hai vợ chồng thường mua lại tác phẩm để trưng bày tại nhà riêng. Tuy nhiên, vì không phải là những nhà sưu tập chuyên nghiệp, sau nhiều năm, ông bà mong muốn trao tặng các tác phẩm này cho bảo tàng trong nước lưu giữ và trưng bày.
Thông qua người đại diện tại Việt Nam là PGS.TS Lâm Nhân - Hiệu trưởng Trường ĐH Văn hóa TPHCM, ông bà Lê Tất Luyện - Thụy Khuê đã hai lần trao tặng bộ sưu tập tranh cho Bảo tàng Mỹ thuật TPHCM: Năm 2018 với 27 tác phẩm của nữ danh họa Lê Thị Lựu; năm 2023 với 236 tác phẩm và tư liệu quý của Lê Bá Đảng.
Ngoài ra, năm 2023, ông bà còn trao tặng Bảo tàng Mỹ thuật Đà Nẵng bộ sưu tập gồm 131 tác phẩm của Lê Bá Đảng cùng nhiều hiện vật như: 16 bản tạo hình trên đá, 19 bản kẽm in, 71 khuôn tạo hình, 16 dụng cụ chế tác… Từ đó, Bảo tàng Mỹ thuật Đà Nẵng đã xây dựng không gian trưng bày chuyên đề “Bộ sưu tập nghệ thuật Lê Bá Đảng” phục vụ công chúng và du khách.
PGS.TS Lâm Nhân cho biết, tuổi cao sức yếu nên trong đợt hiến tặng này, ông bà Lê Tất Luyện - Thụy Khuê quyết định trao lại toàn bộ tác phẩm còn lại trong bộ sưu tập của gia đình cho Bảo tàng Mỹ thuật TPHCM. Đây là những tác phẩm gắn bó với ông bà suốt hơn 50 năm qua, vốn rất khó rời xa. Nhưng nếu tiếp tục giữ lại, chỉ gia đình và người thân mới có thể chiêm ngưỡng; còn khi trở về cố hương, các kiệt tác sẽ đến được với đông đảo công chúng và du khách trong, ngoài nước. “Chúng tôi đã gấp rút tổ chức đoàn tới Pháp để tiếp nhận những bức tranh quý này”, PGS.TS Lâm Nhân cho hay.
Theo ông Nguyễn Minh Nhựt - Phó giám đốc Sở Văn hóa - Thể thao TPHCM, Trưởng đoàn công tác, do gấp gáp nên quá trình chuẩn bị chuyến đi chỉ vỏn vẹn vài ngày: Từ thủ tục xuất cảnh, xin visa, đến mua vé máy bay. Tại Pháp, đoàn cũng chỉ có ít ngày để tiếp nhận, thẩm định tranh, làm giấy tờ, liên hệ đơn vị vận chuyển, đóng gói, làm thủ tục hải quan… để kịp đưa tranh về Việt Nam.
“May mắn là chúng tôi nhận được sự giúp đỡ của nhiều người để hoàn thành nhiệm vụ. Nhưng đưa về nước chưa phải đã xong. Chúng tôi vẫn hồi hộp, không biết quá trình vận chuyển có gặp trục trặc gì không, hay tranh có bị hư hỏng, thất lạc trên đường về…” - ông Minh Nhựt chia sẻ.
Vỡ òa niềm vui
Chiều 23/9, tất cả mọi người tập trung tại văn phòng Bảo tàng Mỹ thuật TPHCM, nơi chiếc thùng hàng chứa toàn bộ tác phẩm hiến tặng vừa được chuyển tới.
Trong lúc chờ làm thủ tục tiếp nhận, ông Trần Minh Công - Phó giám đốc phụ trách Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM - tiết lộ: Ngoài 34 bức tranh theo danh mục dự kiến ban đầu, ông bà Lê Tất Luyện - Thụy Khuê còn quyết định tặng thêm 9 tác phẩm khác, nâng tổng số lên 43.
Ngoài ra, còn có 121 đầu sách chuyên khảo về hội họa và điêu khắc quý hiếm, được kỳ vọng sẽ phục vụ nghiên cứu, học tập và phổ biến giá trị mỹ thuật đến công chúng.
Khi thùng hàng được mở, từng bức tranh quý được gói bọc kỹ lưỡng, lần lượt được nhân viên bảo tàng mở ra và xếp ngay ngắn để kiểm tra. 43 tác phẩm của 16 tác giả - đại diện cho một giai đoạn quan trọng từ Mỹ thuật Đông Dương đến Mỹ thuật Gia Định - hiện ra trước mắt. Tất cả đều được bảo quản nguyên vẹn như khi đóng gói tại Paris. Không khí căng thẳng nhường chỗ cho niềm vui vỡ òa.
Ông Nguyễn Minh Nhựt cho biết: “Tới lúc này, chúng tôi mới dám khẳng định chuyến đi đã thành công mỹ mãn. Những tác phẩm quý đã an toàn trở về Bảo tàng Mỹ thuật TPHCM - nơi sẽ bảo quản, trưng bày và giới thiệu đến đông đảo công chúng”.
PGS.TS Lâm Nhân nhấn mạnh, nhiều tác phẩm mà ông bà Lê Tất Luyện - Thụy Khuê dày công sưu tập là độc bản, có giá trị đặc biệt trong việc phản ánh tiến trình phát triển mỹ thuật Việt Nam.
Trong 43 tác phẩm mà Bảo tàng Mỹ thuật TPHCM tiếp nhận, có rất nhiều tranh của các danh họa nổi tiếng như: Lê Phổ, Vũ Cao Ðàm, Thái Tuấn, Bùi Xuân Phái, Tạ Tỵ, Trịnh Cung, Ðinh Cường… Nhiều tác phẩm được giới chuyên môn đánh giá là kiệt tác, như Phụ nữ Bắc vấn tóc trần (Vũ Cao Ðàm), Chữ Phái (Bùi Xuân Phái), Chân dung Bùi Giáng (Ðinh Cường)…