Nạn nhân bị thao túng tâm lí
Một sinh viên Trường Đại học Công nghệ Giao thông Vận tải chia sẻ câu chuyện suýt trở thành nạn nhân của đường dây lừa đảo giả danh cơ quan nhà nước với thủ đoạn tinh vi, có tổ chức. Vụ việc diễn ra hồi cuối tháng 9 vừa qua.
Sinh viên này nhận được cuộc gọi từ một người tự xưng là shipper, thông báo có đơn hàng từ Bộ GD&ĐT gửi đến. Nghe thấy thông tin liên quan đến học tập, em này không mảy may nghi ngờ. Người liên lạc cho biết sẽ có người khác liên hệ để xác thực đơn hàng. Ngay sau đó, em nhận cuộc gọi Zalo từ một nhóm đối tượng lạ.
Trong cuộc gọi video, nhóm này quay cảnh một người bị còng tay, trước mặt đặt nhiều thẻ ngân hàng, kèm theo một chiếc hộp có ghi đúng họ tên, địa chỉ và số điện thoại của sinh viên này. Chúng khẳng định thông tin của em đang bị sử dụng trong đường dây buôn bán ma túy và rửa tiền, đồng thời giả danh lực lượng công an yêu cầu em đến một nhà nghỉ, thuê phòng riêng và tham gia một cuộc “thẩm vấn” qua Zoom.
Trong phòng Zoom có khoảng bảy người cùng tham gia “hỏi cung”. Nhóm đối tượng yêu cầu em “xác thực khả năng tài chính”, nói rằng tài khoản của em phải có 350 triệu đồng để chứng minh vô tội. Khi biết em chỉ có 2 triệu đồng, chúng yêu cầu chuyển khoản để “kiểm tra” và cam kết trả lại. Chúng cũng liên tục đưa ra các lí lẽ về việc cần “tạo bằng chứng có lợi trước tòa”.
Không dừng ở đó, các đối tượng còn gọi điện cho bố mẹ của em, giả làm thầy giáo trong trường, thông báo rằng em chuẩn bị đi du học Đức. Do em đã cung cấp số liên lạc của gia đình, chúng dùng nhiều số điện thoại khác nhau để gây áp lực tinh thần. Đồng thời, chúng ép sinh viên này nhắn tin cho bố mẹ theo nội dung soạn sẵn, viết giấy nợ và chụp CCCD gửi về để tạo lòng tin. Rất may, bố mẹ đã cảnh giác, đến cơ quan công an để xác minh.
Không đạt được mục đích, nhóm đối tượng tiếp tục yêu cầu em bắt taxi lên Lào Cai để “nhận diện đối tượng mới bị bắt”, đồng thời gửi địa chỉ và nói sẽ có cán bộ ở Bộ Công an đón. Khi tra cứu thông tin trên mạng và thấy địa chỉ chỉ là một khách sạn, em bắt đầu nghi ngờ, nhưng sau đó lại bị chúng gửi hình ảnh người mặc sắc phục, quân hàm nhằm củng cố niềm tin.
Trong lúc sinh viên chuẩn bị rời khỏi nơi trọ, công an phường - theo đề nghị của gia đình - đã liên hệ trực tiếp để cảnh báo. Mặc dù em vẫn còn phân vân, nhưng đã chủ động kéo dài thời gian, ngắt liên lạc với nhóm đối tượng và gọi lại cho công an để xác thực thông tin. Khi được xác nhận chính xác địa điểm cư trú, em mới hoàn toàn tin rằng mình bị lừa. Vụ việc được ngăn chặn kịp thời, sinh viên này chỉ mất khoảng 2 triệu đồng.
Sinh viên này khẳng định, đây là bài học lớn và cũng lần đầu tiên em nhận ra, cơ quan chức năng không bao giờ xử lí công việc qua điện thoại. Em mong đây cũng là bài học kinh nghiệm cho sinh viên có thêm kĩ năng xử lí các tình huống tương tự.
Theo TS. Phạm Quang Dũng, Phó Trưởng phòng Đào tạo, Trường ĐH Công nghệ Giao thông Vận tải, sau khi nhận được thông tin của gia đình, nhà trường vào cuộc, khoanh vùng nơi sinh viên có thể đang tự “cách li” xã hội, mời công an vào cuộc… Ông Dũng cho hay, rất may trong vụ việc vừa qua, phụ huynh không sập bẫy và báo luôn cho nhà trường để phối hợp thực hiện. Đoàn thanh niên, Hội sinh viên, phòng công tác sinh viên nhà trường tích cực vào cuộc, tuyên truyền thường xuyên đến sinh viên các thủ đoạn của loại hình tội phạm mới này, kĩ năng xử lí, cũng như cách phòng tránh.
Ông Dũng khuyên, nếu sinh viên nhận được cuộc gọi báo có dính dáng để một hoạt động phạm tội nào đó, hay trúng học bổng du học… lập tức cúp máy, báo cho nhà trường và gia đình; tuyệt đối không xử lí vụ việc một mình.
Lá chắn đầu tiên
PGS.TS Phạm Thị Thanh Huyền, Trưởng Ban Công tác Sinh viên, ĐH Bách khoa Hà Nội chia sẻ, ban thường xuyên tuyên truyền kĩ năng phòng tránh bị lừa đảo trên không gian mạng cho sinh viên. ĐH Bách khoa Hà Nội hiện nay không có bất kì chương trình trao đổi sinh viên nào yêu cầu sinh viên phải chứng minh tài chính. Nhà trường không gửi các bản thông báo tương tự cho sinh viên. Mọi thông tin chính thức về các chương trình trao đổi/học bổng đều được công bố qua hệ thống thông tin điện tử và các kênh truyền thông chính thống của nhà trường.
Nhà trường khuyến nghị sinh viên không cung cấp thông tin cá nhân, tài khoản ngân hàng, không thực hiện chuyển tiền cho bất kì cá nhân/tổ chức nào khi chưa kiểm chứng thông tin. Khi nhận được thông tin đáng ngờ, sinh viên liên hệ Ban Công tác Sinh viên hoặc Ban Hợp tác Đối ngoại để xác minh, báo ngay với nhà trường và cơ quan công an nếu phát hiện dấu hiệu lừa đảo. Theo PGS Phạm Thị Thanh Huyền, mỗi sinh viên cần tự nâng cao ý thức, trách nhiệm tiếp cận thông tin có chọn lọc để tránh những tình huống đáng tiếc xảy ra.
Vừa qua, Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (A05), Bộ Công an phối hợp cùng các đơn vị phát động chiến dịch “Không một mình” nhằm bảo vệ trẻ em và thanh thiếu niên trước các hành vi dụ dỗ, thao túng, lừa đảo và bắt cóc trên không gian mạng. Mỗi người dân, mỗi gia đình, nhà trường, tổ chức, doanh nghiệp chung tay bảo vệ trẻ em và thanh thiếu niên, hướng tới xây dựng một cộng đồng gắn kết để không ai một mình trên hành trình xây dựng môi trường số an toàn.
Chiến dịch “Không một mình” được triển khai với quy mô toàn quốc, hướng tới 12 triệu thanh thiếu niên (12-24 tuổi), mở rộng tiếp cận tới 22 triệu học sinh, sinh viên và hàng triệu phụ huynh, giáo viên, những người được xem là “lá chắn đầu tiên” trong bảo vệ trẻ em, thanh thiếu niên khỏi hiểm họa mạng.
Chiến dịch đặt mục tiêu không chỉ cảnh báo nguy cơ, mà còn xây dựng văn hóa an toàn số, giúp trẻ em, phụ huynh và nhà trường có đủ kĩ năng để nhận diện, phòng ngừa và ứng phó với tội phạm mạng, để không ai, dù ở đâu, phải “một mình” trước hiểm họa công nghệ.
Năm 2025 nổi lên xu hướng nguy hiểm bắt cóc trực tuyến nhằm vào học sinh, sinh viên - những người thiếu kĩ năng sống, dễ bị thao túng tâm lí. Đây là thủ đoạn nguy hiểm mới, nơi tội phạm dùng công nghệ để thao túng tâm lí, ép nạn nhân cắt đứt liên lạc với gia đình, biến các em thành “tù nhân tinh thần” từ xa nhằm tống tiền hoặc buôn người.
