Gánh nước xuyên qua thế kỷ

Gia bảo của người gánh nước xuyên thế kỷ vừa được nhận Kỷ lục Việt Nam là “người gánh nước thuê trong thời gian dài nhất tại Việt Nam”.

Chiếc giường đơn duy nhất chắc là dành cho cụ bà 86 tuổi, còn hai cha con ông lão, một tuổi 84, một tuổi 55 đêm xuống thì trải miếng vạt thêm manh chiếu ra nền nhà. Nơi trú ngụ của 3 con người một gia đình đã can dự không ít vào hồn cốt một phố cổ như Hội An. Như là số mệnh khiến một người gốc Bình Định hay là Quảng Ngãi gì không rõ mà như ông cụ cứ khăng khăng giới thiệu với khách chính quán của mình ở Tam Quan, lại thả neo cuộc đời chốn này.

…Ra giếng Bá Lễ tìm cụ Đường, mọi người bảo cụ vừa đi chợ rồi, có con trai cụ đang lấy nước đấy. Một người đàn ông lực lưỡng đang thả gầu xuống cái giếng vuông vục từng nhát một chắc khỏe. Rồi ghé vai gánh, tay cầm theo cái gầu nhựa. Tôi theo chân về nhà. Đoạn cuối của cái hẻm quanh co từ cái kiệt đường Trần Hưng Đạo là căn nhà chừng 20 mét vuông thấp nhỏ, lợp tôn. Gian vệ sinh và bếp cũng nhỏ xíu nằm biệt lập hẳn phía trước. Bà cụ Nguyễn Thị Mỹ đang ngồi giặt đồ trong cái thau nhỏ, thấy con trai về ngẩng đầu lên móm mém cười. Lát sau đã thấy cụ ông Nguyễn Đường dưới bận quần đùi trên áo dài tay lững thững về theo. Trong cái đùm nilon xách trên tay là mớ cá tươi, rau sống... Dáng vóc cao lớn, đôi tay đôi vai vạm vỡ, gương mặt vuông vức da đồng hun, hẳn thời trai đây là một nam nhi không kém cạnh. Cụ bảo từ bé tới nay chẳng mấy khi đau ốm, chỉ cảm sốt sơ sơ. Lần nào nặng lắm cũng chỉ chích một hai mũi là khỏe. Thời thanh niên vào Sài Gòn kiếm kế sinh nhai bị bắt đi lính bảo an một thời gian. Gặp một thiếu nữ hơn mình 2 tuổi quê Đại Lộc (Quảng Nam) vào giúp việc cho người bà con. Quen, mến rồi đến với nhau, sinh ra thằng Nguyễn Văn Quốc này. Không làm khai sinh, đến giờ cũng không có căn cước nên không nhớ sinh ngày tháng nào, chỉ nhớ nó tuổi Tý, tra lại thì là Canh Tý năm 1960. Khi Quốc lên 2 tuổi, cả nhà bồng bế nhau về lại miền Trung.

Trò chuyện với tôi, lâu lâu cụ Đường ngoảnh mặt ra ngoài hiên la toáng lên hỏi vợ về chuyện này chuyện nọ. Rõ là giờ đây dù đã 86 tuổi nhưng bà cụ Mỹ vẫn là “kho trí khôn” của cả nhà. Cụ Đường đã hơi lãng. Còn cậu con trai duy nhất bị chậm trí tuệ từ bé, giờ 55 tuổi vẫn ngộc nghệch chỉ để sai vặt. 

Về quê, chàng trai Nguyễn Đường theo lại nghề biển của cha anh rong ruổi theo thuyền ra Cửa Đại Hội An chài lưới. Rồi cùng vợ con trụ lại nơi cửa biển này. Không vốn liếng, không chữ nghĩa, không nhà cửa lẫn bà con thân thích, cái vốn duy nhất mà Nguyễn Đường là sức khỏe ít ai bì kịp. Rồi sau đó gánh nặng mưu sinh từng ngày dồn đuổi là những bao gạo nặng trĩu trên vai của người phu trong nghiệp đoàn khuân vác. Đến một ngày đặt lên vai cái đòn gánh, chuyển sang gánh nước thuê cho người trong phố cổ từ khi nào không rõ…

*             *

Hơn 40 năm trời gánh nước giếng thuê. Gánh xuyên mùa. Xuyên tháng năm. Mưa, đường trơn trượt, hai cha con ra dìu đỡ nhau. Không ít lần ngã lăn chiêng cả người lẫn thùng. Tôi cứ hình dung những mùa đông phố Hội. Không cắt thịt da như xứ Bắc, nhưng gió lùa qua những con phố, đôi bờ vai chín rạn dãi dầu gồng gánh, quẩy từng đôi nước đưa đến cho người dưng. Từng bước run run. Rồi trong căn nhà hơn chục thước vuông trống trải, ba con người ấy nói chuyện gì cho hết đêm thâu…

Giếng Bá Lễ (Hội An. Ảnh: Trần Tuấn.

Để rồi, giếng Bá Lễ đã chảy chạm tới phần thẳm sâu của thời gian, cưu mang hồn phố hồn người bằng những gầu nước, gánh nước ròng rã qua tháng năm. Nguồn nước tinh khôi, không uế tạp dù bao đời tồn tại giữa chằng chịt những rãnh những cống, những nhà của cư dân… Không chỉ những nhà hàng, mà nhiều quán gánh ở Hội An từ bao lâu rồi đã rất “kỳ khu” với món nước giếng Bá Lễ này. Khi ngày ngày đặt hàng từ ông cụ Đường và một vài người khác “món” nước giếng Bá Lễ gánh giao tận nơi. Là những món chè, xí mà phù, cao lầu, mỳ Quảng, bánh bao bánh vạc, cho đến những ly trà, cà phê bốc khói buổi sương mai… Bảo đem đọ xem món có nước giếng Bá Lễ có gì thật khác biệt so với món dùng nước thường, e rằng khó. Nhưng lấy gì mà so mà đếm được, khi đã biết nêm nếm vào thú  thưởng lãm một thứ gia vị tinh thần đặc biệt, chỉ có thể tận hưởng hương hoa ấy nở ngát từ bên trong, nào thể nói bằng lời.

Thời điểm này, cứ mỗi đôi nước gánh giao tận nơi, cụ Đường được người ta trả cho 10 ngàn đồng. Ngày nhiều được chừng mươi gánh. Ở cái tuổi 84 rồi mà gánh mà quẩy được ngần ấy nước rong ruổi khắp phố mấy ai làm nổi. Thằng con dại của cụ sức vóc có nhưng chỉ gánh được nước từ giếng về nhà, còn giao cho hàng quán thì chịu. Bà cụ Mỹ mấy năm nay lưng đã còng gập xuống rồi, không còn nhúc nhắc đỡ đần được gì. Các đồng nghiệp cùng “công tác” ở giếng Bá Lễ, phần lớn dùng xe ba gác, xe máy chở một lúc hàng chục thùng nhựa đi giao nước, còn cụ Đường chỉ có cái đòn gánh, cứ thủng thẳng từng gánh một vừa gánh vừa đếm nhịp phố. Nên cụ vẫn thường được mọi người thương tình nhường “mối”. Và nhiều hàng quán cũng ưu tiên chỉ lấy nước gánh của cụ. Điều đặc biệt, suốt một đời gánh nước, vợ chồng cụ Đường không bao giờ can nhựa hay thùng đựng sơn để lấy nước như nhiều người, mà chỉ một loại thùng nhôm mà cụ bảo gò từ xác máy bay từ vài chục năm trước. Mỗi lần dùng xong lại lau chùi rồi đem cất kỹ dưới gầm giường - nơi kín đáo nhất trong nhà.  

Cụ Đường đón nhận Kỷ lục Việt Nam.