Kỷ lục nghề gánh nước giếng thuê

Một người bạn làm trong nghề du lịch nói với tôi “Giếng cổ Bá Lễ là nét văn hóa đặc sắc của người dân phố cổ. Ở đó, có những người cả đời làm một nghề rất lạ là gánh nước thuê”. Tôi về Hội An tìm đến hẻm 30 đường Phan Chu Trinh nối với đường Trần Hưng Đạo, hay còn gọi là “hẻm Bá Lễ” - nơi ẩn chứa nhiều huyền thoại về chiếc giếng cổ và cả những con người làm nghề “chở đưa di sản”.

Cụ Đường cả cuộc đời gắn với nghề gánh nước thuê.

Gánh văn hóa theo thời gian

12 giờ trưa, con hẻm 30 Phan Chu Trinh vắng lặng hơn thường. Chỉ có những chiếc xe thồ, xe kéo lặng lẽ rẽ vào hẻm, và dừng lại ở một chiếc giếng vuông, sâu, nước mát trong. Người ta gọi đó là giếng Bá Lễ.

Kéo một gầu nước từ sâu đáy giếng, người đàn ông ngửa cổ uống ngon lành, khỏa vốc nước rửa mặt. Đến gầu nước tiếp theo anh mới bắt đầu đổ vào chiếc thùng bên cạnh. “Với nước giếng Bá Lễ, mọi thứ nước giải khát gì cũng ra rìa hết. Từng giọt nước là giọt quý, không ai được phí phạm” – anh nói giọng hào sảng, rặt chất Quảng.

Anh tên Trần Trung Mẹo, 50 tuổi, ở phường Minh An, Hội An. Anh kể, không biết giếng cổ này có từ bao giờ, nhưng từ tấm bé anh đã được lớn lên từ những dòng nước mát, và đến bây giờ chính nó lại nuôi sống cả gia đình. Trước, anh làm nhân viên cho một khách sạn. Gần 10 năm trước mọi người ngỡ ngàng khi anh bắt đầu vắt đòn gánh lên vai, trở thành một phu nước. “Nói về nghề gánh nước thuê thì tôi vẫn là thế hệ sau. Có người có đến vài chục năm trong nghề như vợ chồng cụ Nguyễn Đường, cụ Liên…Có nhà có đến hai ba đời cùng hành nghề gánh nước” – anh Mẹo nói.

Anh nhẩm tính, mỗi ngày chở khoảng 20–30 chuyến anh được gần 200 ngàn đồng. Gần thì 5-7 ngàn đồng/thùng, xa thì tính theo cây số lấy tiền. Theo anh, khách hàng của anh phần lớn là khách quen, có cả nhiều nhà hàng, khách sạn đều đặt mua nước để chế biến các món ăn và để…làm quà cho khách !

Cụ Nguyễn Đường nhận kỷ lục người gánh nước thuê lâu nhất Việt Nam. Ảnh: Quốc Hải.

Không được học, được tiếp xúc với những nghiên cứu văn hóa chuyên sâu nhưng những người dân nơi đây đều nhận thấy những giá trị thiêng liêng vô hình từ giếng cổ. Và tự thân, họ thấy cái nghề của mình cũng cao quý bội phần. “Chúng tôi không phải người đi “bán nước”, nói thế thì phản động quá. Chúng tôi dùng sức mưu sinh nhờ thứ tổ tiên để lại, đó là nguồn nước quý không nơi nào có được” - một phu nước khảng khái.

Du khách tham quan giếng cổ.

Giếng cổ đi vào đời sống của người dân phố cổ như một huyền thoại. Tương truyền, giếng có từ khoảng thế kỷ VIII – IX, do người Chăm khai đào. Giếng được xây dựng trên chất liệu gạch, không dùng vôi vữa kết lại, dưới chân là khung gỗ lim rộng. Nhưng cái tên Bá Lễ xuất hiện từ thế kỷ XX, khi một người đàn bà tên là Bá Lễ bỏ hơn 100 đồng tiền Đông dương để trùng tu hoàn toàn giếng cổ của người Chăm này. Giếng cổ Bá Lễ tồn tại hàng trăm năm nay, gắn liền với nét văn hóa người dân phố cổ và là một sản phẩm du lịch của Hội An. Những ngày lễ, tết, rằm, mùng một…người dân vẫn đến lễ tạ giếng như một nét văn hóa của người Hội An.

Theo ông Võ Phùng, giám đốc Trung tâm Văn hóa–Thể thao Hội An: Giếng cổ Bá Lễ là một trong những di sản quý của Hội An. Đó là cầu nối văn hóa Chăm – Việt, là nét văn hóa độc đáo, đặc biệt trong đời sống tâm linh cả người dân Phố Hội. “Chính những người phu gánh nước giếng thuê đó cũng là một sản phẩm du lịch, làm đẹp hơn cho phố cổ. Vẻ đẹp giếng cổ về mặt truyền thuyết lịch sử, tạo nên cho họ một nghề để mưu sinh. Song chính họ cũng sản sinh ra những giá trị đích thực, sự tồn tại của họ là một “di sản” đáng trân trọng, lưu truyền và tôn lên vẻ đẹp cho giếng cổ, cho Hội An” – ông Phùng nói,

Những phu nước ngày ngày vẫn đều đặn mang dòng nước mát đến với mọi người.