Điểm Xích đạo lớn nhất thế giới
Phát biểu tại Lễ khai mạc Festival Thanh niên, Sinh viên Thế giới lần thứ 18 tại Quito, Ecuador, Tổng thống nước này Rafael Correa nói rằng ông chào mừng các bạn trẻ tụ hội từ khắp thế giới về nơi “giữa của thế giới”.
Vị tổng thống này cũng như những người Ecuador trước đó đặt cái tên tiếng Tây Ban Nha “Mitad del Mundo” (giữa của thế giới) đã rất khôn khéo khi dùng từ “giữa” chứ không phải là “trung tâm” - một từ nghe ra chất sô - vanh.
 |
Ý nhị Á Đông trên đường Xích đạo. Ảnh: LXS
Trong số 14 quốc gia (trong đó có Mỹ, Brazil, Colombia, Indonesia, Somalia, Congo…) có đường xích đạo - đường phân chia Trái Đất thành hai bán cầu về quan niệm là bằng nhau: Bắc và Nam, nơi Trái Đất phình to nhất - đi qua thì Ecuador tự hào nhất vì là nước duy nhất có đường này đi qua thủ đô.
Các xác minh khoa học cho thấy, xích đạo chạy cách trung tâm thủ đô Quito của Ecuador chỉ 24 km về phía Bắc. Thành thử đến Quito, tôi đã có được một trải nghiệm thú vị trong đời khi trong nháy mắt có thể bước từ bán cầu Bắc của quả đất sang bán cầu Nam và ngược lại, thậm chí cùng một lúc đứng một chân ở bán cầu này, một chân ở bán cầu kia.
Có một đường ranh giới sơn màu vàng cho phép người ta đứng một cách vênh vang như vậy tại địa điểm cách trung tâm Quito 24 km mà vào năm 1736, một nhóm các nhà nghiên cứu thuộc Viện Hàn lâm khoa học Pháp đã tiến hành đo đạc và xác định đó là nơi đường xích đạo đi qua.
Du khách đến đây thường đứng hai chân hai bên cái vạch màu vàng ấy để đánh dấu việc mình vừa đứng chính xác trên đường Xích đạo, hào sảng đặt một chân ở bán cầu Bắc, một chân ở bán cầu Nam.
Năm 1899, một nhóm khoa học Pháp khác lại khảo sát, đo đạc lại và tái khẳng định kết quả của những người đồng hương. Tại nơi đó, năm 1936, nhà địa lý Luis Tufiío dựng lên một tấm bia đánh dấu.
Từ năm 1979 đến 1982, chính quyền địa phương ở đây đã thay nó bằng một đài kỷ niệm Xích đạo cao 30m bằng bê tông cốt thép, ngoài ốp đá xẻ, trên đỉnh có một quả cầu lớn, đường kính 4,5m, nặng 5 tấn. Trong lòng công trình có nhiều tầng, bố trí Bảo tàng dân tộc học, giới thiệu chi tiết về khoảng 20 dân tộc bản địa (thổ dân da đỏ) của Ecuador.
 |
Cầu hôn trên đường Xích đạo. Ảnh: Lê Xuân Huy
Nhiều nước có các hình thức đánh dấu đường Xích đạo, nhưng Mitad del Mindo là lớn nhất. Ở các nơi khác, đó thường là các bia hoặc các công trình kiến trúc nhỏ, thậm chí có nơi chỉ là một đoạn tường rất thấp để người ta có thể bước qua, chuyển từ bán cầu này sang bán cầu kia. Lớn cộng với nằm gần thủ đô một nước nhất, Mitad del Mundo là điểm Xích đạo nổi tiếng và thu hút đông du khách khắp thế giới nhất.
Mitad del Mundo gợi nhớ kim tự tháp, có 4 mặt, chính diện Đông - Tây - Nam - Bắc, trên mỗi mặt có khắc chữ ghi công những người đã xác định đường Xích đạo và xây dựng công trình này. Đường sơn màu vàng chạy hướng Đông - Tây chính là “đường Xích đạo”.
Du khách thường đứng hai chân hai bên cái vạch màu vàng ấy để đánh dấu việc mình vừa đứng chính xác trên đường Xích đạo, hào sảng đặt một chân ở bán cầu Bắc, một chân ở bán cầu Nam. Cũng có một bộ phận phái đẹp, nhất là đến từ châu Á, cảm thấy không thể nào đứng kiểu vô duyên như thế mà ý nhị khép đùi, cả hai bàn chân đều đặt trên cái vạch vàng, hài lòng với việc mình đang ở nơi “giữa của thế giới”.
 |
Du khách thường đứng hai chân hai bên cái vạch màu vàng ấy để đánh dấu việc mình vừa đứng chính xác trên đường Xích đạo, hào sảng đặt một chân ở bán cầu Bắc, một chân ở bán cầu Nam.
Cuộc cạnh tranh của “Xích đạo tư nhân”
Ấy nhưng nếu tìm hiểu kỹ thì đông đảo du khách chỉ vừa làm một động tác mang ý nghĩa tượng trưng theo truyền thống: do những hạn chế kỹ thuật của thời đại, người Pháp dù kỳ công nhưng đã không thể xác định chính xác đường Xích đạo.
Nay thì bất kỳ người bình thường nào có điện thoại cài hệ thống định vị toàn cầu đều có thể dễ dàng xác định được tọa độ mình đang đứng và nếu đặt điện thoại lên cái vạch màu vàng Đông - Tây ở Mitad del Mundo đều phát hiện là về mặt vĩ độ, nó không chỉ 4 số không tuyệt đối về độ, phút, giây như khẳng định.
 |
Nếu đặt điện thoại lên cái vạch màu vàng Đông - Tây ở Mitad del Mundo đều phát hiện là về mặt vĩ độ, nó không chỉ 4 số không tuyệt đối về độ, phút, giây như khẳng định.
Trước đây, quân đội Mỹ đã xác định là đường Xích đạo thực ra chạy qua điểm cách Mitad del Mundo khoảng 240m về phía bắc! Một số khảo sát tư nhân khác cũng cho ra kết quả tương tự. Vậy nên mới sinh ra cái gọi là Intiían Solar Museum, một điểm du lịch tư nhân, về đường chim bay chỉ cách Mutad del Mundo 240m, tại đó, người ta liên tục biểu diễn các thí nghiệm cho thấy chính nơi đây mới là Xích đạo.
Nào là cho nước vào một cái bồn, rồi cho chảy thoát xuống dưới, nếu đặt bồn chính xác trên đường Xích đạo thì nước rút thẳng xuống mà không xoáy tròn, đặt bồn ở bán cầu Bắc, vòng xoáy của nước sẽ ngược chiều kim đồng hồ, đặt bồn ở phía Nam thì nước rút qua lỗ thoát xoáy theo chiều ngược lại, hiện tượng tương tự như các cơn bão ở Bắc bán cầu thì gió xoáy ngược chiều kim đồng hồ, còn ở phía Nam bán cầu thì ngược lại (điều này được giải thích một cách khoa học bằng hiệu ứng lực Coriolis).
Nào là một quả trứng sẽ luôn đứng thẳng trên một cái mũ đinh đóng chính xác trên đường Xích đạo, do tại đó không có lực hấp dẫn (thí nghiệm này du khách có người làm thành công, có người không và tại Mitad del Mundo nó cũng được biểu diễn).
Nào là nếu nhắm mắt thì không thể nào đi thẳng theo hướng đã định ở đường Xích đạo (thực tế thì bất cứ đâu nhắm mắt cũng khó mà làm được như thế). Nào là một người đứng trên đường Xích đạo thì hệ cơ bỗng nhiên yếu đến mức lực điền cũng dễ dàng bị nữ nhi xô ngã (điều cũng dễ dàng xảy ra bất cứ đâu nếu có yếu tố bất ngờ)…
 |
Một điệu vũ dân gian trước Đài kỷ niệm Xích đạo. Ảnh: LXS
Giữa các “điểm Xích đạo” này rõ ràng là có sự cạnh tranh. Chuyện đương nhiên là “Xích đạo tư nhân” luôn có thái độ dè bỉu “Xích đạo quốc doanh”. Còn hôm ở trên tầng cao nhất của Mitad del Mundo, tôi hỏi Enerto Correa, người trông coi ở đây “đường Xích đạo chính xác nằm ở chỗ nào?” thì ông trả lời nhanh rằng thực ra không có đường Xích đạo chính xác vì vỏ trái đất luôn biến động rồi lập tức lảng đi nơi khác.
Về mặt khoa học, tôi nghĩ một người trông bình thường như ông Enerto đã trả lời rất đúng. Tuy nhiên, tôi cảm thấy với đông đảo du khách, việc có thể mình chỉ “mới ở đâu đó cận sát đường Xích đạo” không thực sự quan trọng. Như đã nói ở trên, việc đến Xích đạo ở Ecuador giờ có tính biểu tượng và văn hóa. Vậy nên, chỉ có ở quanh Mitad del Mundo mọc lên cả một khu vực sầm uất nhà hàng, cửa hiệu bán đồ lưu niệm. Đây là nơi nhiều người tiến hành các nghi lễ đáng nhớ trong đời mình: tỏ tình, cầu hôn… Ở đây cũng thường xuyên diễn ra các hoạt động văn hóa, lễ hội.
