“Dân tộc nào cũng có thể hy vọng”

> Giải Man Booker 2012: Hilary Mantel là ứng viên sáng giá

Buổi nói chuyện về tiểu thuyết Thiên ý (Providen) của nhà văn kiêm ca sĩ Valerie Tong Cuong diễn ra tại Trung tâm Văn hóa Pháp có tác giả từ Pháp tham dự, bên cạnh dịch giả Nguyễn Thế Công.

Thiên ý viết theo lối “dàn hợp xướng” theo cách nói của tác giả, tức là kể bằng giọng tự sự của nhiều nhân vật, mỗi nhân vật là một giọng trong dàn hợp xướng, làm nên một bài ca- chính là cuốn sách. Tính hợp xướng còn thể hiện ở chỗ: 13 chương của cuốn sách được đặt tên theo các tác phẩm âm nhạc.

Bốn nhân vật chính đều chịu bất công và rơi vào tuyệt vọng. Sau đó, những diễn biến bất ngờ khiến họ gặp nhau trong một bệnh viện, và những điều tưởng chừng như không may lại trở thành may mắn, thay đổi cuộc sống của mỗi người. Tác giả muốn nhắn nhủ, đừng vội vàng kết luận điều vừa xảy ra là may hay rủi, hãy tin vào những bất ngờ.

Hiệu ứng domino của cuộc đời

Như những quân cờ domino va vào nhau tạo nên cú ngã dây chuyền, trong sách, các nhân vật tác động đến nhau theo những cách không ngờ đến, và tác giả lý giải đơn giản, đó là do ý trời.

Chẳng hạn, sự tồn tại của một nhân vật lại giúp cứu sống một nhân vật khác. Đó chính là ý trời, hoặc “hiệu ứng domino” của cuộc đời, nằm ngoài tầm mong đợi và kiểm soát của một con người. Ý nghĩa không quá cao siêu và mới mẻ nhưng khá sâu sắc, đầy lạc quan, vì thế có độc giả đặt câu hỏi: “Liệu quá lạc quan như thế có làm sách mất đi tính thực tế hay không?”.

Valerie giải đáp: “Quan trọng là tôi muốn mang đến cho người đọc ý chí tồn tại. Cuộc sống dành sẵn cho ta những bất ngờ, hãy tin vào những bất ngờ đó”. Chị kể thêm: “Nhiều nhà văn và độc giả Pháp nói đùa với tôi rằng, quỹ bảo hiểm xã hội ở Pháp nên cấp tiền cho cuốn sách của tôi vì nhờ đọc nó mà nhiều người đã trở nên lạc quan hơn”.

Khi không có quân bài đẹp trong tay

Bìa cuốn “Thiên ý”.

Một độc giả Việt Nam từng sống tại Pháp băn khoăn: “Những khó khăn chị nêu ra trong sách có vẻ dễ vượt qua hơn vì đó là ở Pháp. Ở Việt Nam khó khăn lớn hơn rất nhiều. Chị có nghĩ cuốn sách có thể khiến người Việt lạc quan?”.

Valerie trả lời: “Niềm hy vọng có thể phổ biến cho mọi dân tộc. Những nỗi khổ của các nhân vật của tôi, như thất nghiệp, thời thơ ấu bất hạnh, gặp tai nạn, bị đối xử phân biệt… đều có thể xảy ra ở bất cứ đất nước nào. Nhưng cũng vì thế mà có thể tìm thấy sự lạc quan ở mọi dân tộc”.

“Mỗi chúng ta đều có những quân bài trong tay”, chị nói- Quân bài nghĩa là các yếu tố để đạt được những điều tốt đẹp. “Quân bài của chúng ta không đẹp bằng của người khác không có nghĩa là chúng ta ngừng hy vọng”.

Tác giả chỉ ra rằng, điều quan trọng ở con người chính là thái độ của họ khi đối diện hoàn cảnh. Thái độ chính là trọng tài quyết định hoàn cảnh đó may mắn hay không may mắn. Chị bộc bạch, bản thân từng mất việc, nhưng rốt cục đó lại là may mắn. Nghỉ việc, Valerie bắt đầu viết sách. Với sự động viên của chồng, cuốn sách đầu tay ra mắt khá thành công. Đến nay, chị có 6 tiểu thuyết. Việc chị ca hát và tham gia ban nhạc Quark cũng nhờ cảm hứng từ văn chương.

Quan điểm sáng tác y hệt J.D. Salinger

Valerie mô tả việc sáng tác của mình: Nhân vật tự nhiên đến, không tốn công sức để tạo nên. “Nhân vật đến gặp tôi và yêu cầu tôi để cho họ lên tiếng. Tôi luôn biết họ nghĩ gì và sẽ làm gì, khó khăn chủ yếu nằm ở việc dựng câu và biên tập câu”.

Câu nói rất giống một trong những quy tắc viết văn của nhà văn Mỹ J.D. Salinger, tác giả Bắt trẻ đồng xanh. Ông từng trả lời phỏng vấn: “Tôi phải hiểu thấu nhân vật trước khi đặt bút viết, và biết rằng anh ta sẽ hành động như thế nào trong mọi hoàn cảnh”.

Cái khác nhau giữa họ là, trong khi Salinger bi quan, cho rằng “mọi người đều ngu ngốc”, mô tả mọi thứ đều “thổ tả”, thì Valerie luôn nhấn mạnh: “Ai cũng có quyền hy vọng”.