Liên quan đến bia đá bị vỡ trong quá trình dịch chuyển phục vụ công tác tu bổ, tôn tạo di tích chùa Thổ Hà (xã Vân Hà, huyện Việt Yên) mà Tiền Phong đã phản ánh, ngày 14/9, Cục Di sản văn hoá có văn bản đề nghị Sở VHTT&DL Bắc Giang chỉ đạo chủ đầu tư bảo vệ tại chỗ bia đá, khẩn trương thực hiện việc xây dựng bệ đặt bia tại vị trí cũ.
 |
Bia đá cổ chùa Thổ Hà năm 2011 - Ảnh: Nguyễn Đức Bình |
Cục Di sản văn hoá đề nghị Sở VHTT&DL lựa chọn tổ chức tư vấn đủ điều kiện, năng lực và kinh nghiệm đề xuất phương án tu bổ, gắn chắp bia đảm bảo khoa học và chất lượng, báo cáo UBND tỉnh Bắc Giang và Bộ VHTT&DL chấp thuận trước khi thi công. Đồng thời, Sở đánh giá tình trạng bia khi tu bổ so với thời điểm trước khi bị vỡ để xác định mức độ ảnh hưởng của vụ việc.
Đối với toàn bộ công tác tu bổ, tôn tạo di tích chùa Thổ Hà, Cục Di sản văn hoá đề nghị Sở VHTT&DL Bắc Giang rà soát toàn bộ quá trình triển khai thực hiện dự án để bảo đảm dự án được thực hiện theo đúng quy định của pháp luật về di sản văn hóa.
Ngoài ra, Cục Di sản đề nghị kiểm tra công tác hạ giải, xem xét quá trình đánh giá, phân loại để tái sử dụng tối đa cấu kiện gỗ cổ, gỗ cũ, gia cố tu bổ đối với các cấu kiện gỗ hư hỏng một phần, chỉ thay thế mới khi cấu kiện gỗ đã hư hỏng hoàn toàn.
 |
Chân của văn bia được chôn rất sâu, đất bùn và cát bám chặt vào chân bia. |
Trước đó, Tiền Phong đã thông tin, trong quá trình dịch chuyển phục vụ công tác tu bổ, tôn tạo di tích chùa Thổ Hà (Việt Yên, Bắc Giang), khối bia cổ 342 năm tuổi bị vỡ thành nhiều phần.
Để dịch chuyển bia đá, đơn vị thi công đã đào móng xung quanh bia, dùng dây vải buộc thân bia, sử dụng xe cẩu để nâng (nhằm luồn dây qua phần bia để buộc bó toàn bộ bia). Tuy nhiên, khi tiền hành nâng thì thân bia bị tách rời thành nhiều mảng.
Ông Trần Minh Hà, Giám đốc Sở VHTT&DL Bắc Giang cho rằng: "Bia đá trải qua quá trình om lửa, om nước (do lũ lụt) nên đã bị nứt sẵn. Do nhà thầu chủ quan, sơ suất, trước lúc di chuyển chưa đánh giá việc bia bị nứt nên khi nâng lên thì bị vỡ. Đây là sự việc rất đáng tiếc".
Theo ông Hà, trong hồ sơ thỏa thuận tu bổ chùa Thổ Hà với Bộ VHTT&DL không có hạng mục di chuyển bia này nhưng do nền thấp, cần nâng cốt nền nên địa phương nhờ nhà thầu làm.
 |
| Qua đợt lát gạch sân chùa Thổ Hà gần đây, chân bia được chôn xuống sâu hơn, khi trùng tu lại để đồ vật ngôn ngang chèn bia. |
Dự án tu bổ tôn tạo chùa Thổ Hà (Việt Yên, Bắc Giang) được khởi công ngày 19/12/2019 do Ban Quản lý dự án đầu tư huyện Việt Yên làm Chủ đầu tư và giám sát công trình. Công ty Cổ phần bảo tồn di sản văn hóa kiến trúc Việt là đơn vị thi công.
“Làm hỏng bia cổ chùa Thổ Hà là huỷ hoại di sản văn hoá. Đây việc làm đáng tiếc, tắc trách, không theo quy trình, không đúng kỹ thuật và vi phạm Luật Di sản văn hoá” - PGS. TS. Trần Trọng Dương, Trưởng phòng Nghiên cứu Minh văn, Viện Nghiên cứu Hán Nôm (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam).
Một chuyên gia nhiều kinh nghiệm trong lĩnh vực di sản cho rằng, qua hình ảnh về sự cố vỡ bia chùa Thổ Hà có thể thấy, khi di chuyển bia đá, đơn vị thi công mới chỉ đào một bên mà chưa đào hết xung quanh. Hơn nữa, cách buộc dây vào thân bia đá để nhổ lên, trong khi chân móng rất nặng, lại không có giá đỡ, nên dễ đứt gãy.
"Đây là cách hành xử thô bạo, rất ẩu với hiện vật, di tích và trong cách trùng tu. Bia đứt gãy không thể đổ cho các yếu tố khách quan, thiên nhiên, ảnh hưởng của lửa, nước… Sở VHTT&DL Bắc Giang có giải thích là bị nứt do bị đốt là không hoàn toàn chính xác. Nếu bị đốt, đá xanh sẽ bị vôi hoá, sẽ bị hỏng văn tự và văn bia. Tuy nhiên, thực tế bia vẫn còn đẹp, có thể bị nứt nhưng kết cấu bia vẫn còn toàn vẹn, nguyên thể. Một bia đá với lịch sử văn hoá dân tộc gắn liền với các tuyến sông, văn hoá của người dân Kinh Bắc không thể vì một sơ suất mà làm hỏng đi một giá trị hàng trăm năm của lịch sử dân tộc”, vị chuyên gia này cho biết.
