Bán 10 con gà, suýt nhận án 6 năm tù
Ông Thái Khắc Thành (SN 1980, xã Thịnh Sơn, huyện Đô Lương, Nghệ An) vốn làm nông, thỉnh thoảng hát đám cưới kiếm thêm.
Năm 2022, Thành mua một con gà lôi trắng trống qua mạng, sau đó trao đổi cây cảnh để lấy thêm hai con gà mái cùng loài. Gà mái đẻ được 13 trứng và nở ra 10 con gà lôi trắng non. Thành rao bán trên mạng với giá 500.000 đồng/con và nhận tổng cộng khoảng 6 triệu đồng.
Ngày 2–3/4/2025, lực lượng chức năng phát hiện và thu giữ 10 cá thể gà con trong xe đang vận chuyển, cùng thêm 3 cá thể tại nhà Thành – tổng cộng 13 con.
Ngày 8/8/2025, Tòa án nhân dân Khu vực 5 (Hưng Yên) tuyên phạt Thái Khắc Thành 6 năm tù theo Điều 244, khoản 2, điểm b – tội “Vi phạm quy định về bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm”. Ngoài ra, bị cáo phải nộp thêm 30 triệu đồng tiền phạt bổ sung.
Sau khi tòa tuyên án đã xuất nhiều ý kiến. Trong đó, có người cho rằng bản án 6 năm tù là quá nặng đối với một nông dân nuôi gà lôi trắng mang đi bán gà con.
Vợ Thành, chị Nguyễn Thị Oanh, nghẹn ngào mong tòa xem xét, giảm án để chồng sớm trở về chăm lo mẹ già và 3 con nhỏ. Nhiều luật sư đã đề nghị bào chữa miễn phí và mong Tòa án cấp phúc thẩm xem xét lại mức án cho trường hợp hoàn cảnh khó khăn.
Người dân địa phương và lãnh đạo xóm, xã đều khẳng định không ai biết gà lôi trắng là loài quý hiếm bị cấm. Mặc dù hành vi vi phạm là rõ, nhưng nhiều người đồng cảm với hoàn cảnh gia đình bị cáo, mong muốn có sự khoan hồng từ Tòa án cấp phúc thẩm.
Ngày 13/8, Viện trưởng Viện KSND tỉnh Hưng Yên đã ra kháng nghị toàn bộ bản án sơ thẩm tuyên phạt ông Thành 6 năm tù theo hướng đề nghị hủy bản án sơ thẩm để điều tra lại.
Cùng ngày, TAND tỉnh Hưng Yên đã ra quyết định thay đổi biện pháp ngăn chặn đối với ông Thái Khắc Thành từ tạm giam sang cho tại ngoại cấm đi khỏi nơi cư trú, chờ xét xử phúc thẩm lại toàn bộ vụ án theo quy định của pháp luật.
Sách Đỏ – Không chỉ để bảo tồn, mà còn để… tránh tù
Sách Đỏ Việt Nam lần đầu tiên được xuất bản vào năm 1992 do Trung tâm Khoa học tự nhiên và Công nghệ Quốc gia (nay là Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam) chủ trì biên soạn. Phần Động vật được xuất bản năm 1992 gồm 365 loài động vật và phần Thực vật được xuất bản năm 1996 với 356 loài trong danh mục bị đe dọa tuyệt chủng.
Năm 2000, Sách Đỏ Việt Nam được tái bản lần thứ hai và các nhà khoa học đã áp dụng các tiêu chí đánh giá và tiêu chuẩn phân hạng của IUCN (1994). Trong phần Động vật xuất bản năm 2000, số loài ở mức Nguy cấp (EN) là 149 loài, tăng hơn hai lần so với 71 loài trong phiên bản năm 1992.
Năm 2007, Sách Đỏ Việt Nam được cập nhật và tái bản lần thứ ba gồm 2 tập: Phần Động vật có 407 loài (90 loài thú, 74 loài chim, 40 loài bò sát, 13 loài lưỡng cư, 89 loài cá, động vật không xương sống nước ngọt 18 loài, động vật không xương sống biển 61 loài, côn trùng 22 loài); Phần Thực vật có 448 loài (ngành Hạt kín 399 loài, ngành Hạt trần 27 loài, ngành Dương xỉ 2 loài, ngành Thông đất 1 loài, ngành Rong đỏ 8 loài, ngành Rong nâu 5 loài, và ngành Nấm 6 loài). Ngoài ra, Danh lục Đỏ Việt Nam cũng được công bố năm 2007 thống kê danh mục các loài bị đe dọa tuyệt chủng.
Nhiều người nghĩ Sách Đỏ chỉ dành cho giới nghiên cứu sinh học. Thực tế, đây là “cẩm nang pháp lý” giúp người dân biết loài nào bị cấm khai thác, mua bán, nuôi giữ.
Sách Đỏ Việt Nam ghi tên các loài nguy cấp, quý, hiếm đang bị đe dọa tuyệt chủng.
Nhóm IB (động vật) và IA (thực vật): nghiêm cấm mọi hành vi khai thác, buôn bán. Vi phạm sẽ bị xử lý hình sự, mức cao nhất lên tới 15 năm tù.
Danh mục này được cụ thể hóa trong Nghị định 84/2021/NĐ-CP và Phụ lục Công ước CITES.
Muốn biết loài mình nuôi, trồng hoặc mua bán có thuộc diện cấm hay không, người dân có thể làm theo 4 bước: Xác định tên chính xác – cả tên thường gọi và tên khoa học (tránh nhầm lẫn với loài tương tự).
Tra cứu trực tuyến tại địa chỉ: http://vnredlist.vast.vn; IUCN Red List (redlist.org) – danh mục quốc tế; Phụ lục CITES (cites.org) – áp dụng cho buôn bán xuyên biên giới.
Đối chiếu với Nghị định 84/2021/NĐ-CP để biết nhóm cấm.
Liên hệ Chi cục Kiểm lâm ở các địa phương nếu chưa rõ.
Cảnh báo từ vụ gà lôi trắng
Vụ án của ông Thành không chỉ là câu chuyện pháp luật mà còn là bài học xương máu. Mức án (dù đã được kháng nghị hủy án) gây chấn động vì xuất phát từ hành vi tưởng chừng vô hại. Vì vậy, người dân cần tra cứu kỹ trước khi nuôi hoặc mua bán động – thực vật lạ.
Bảo vệ thiên nhiên không chỉ là trách nhiệm với môi trường, mà còn là cách bảo vệ chính bản thân khỏi vòng lao lý. “Đừng để vài con chim, con thú, giò lan… khiến bạn mất tự do nhiều năm trời.
Không ít người lầm tưởng các loài quý hiếm chỉ tồn tại trong rừng sâu. Thực tế, nhiều loài đang được nuôi làm cảnh, nhưng lại nằm trong danh mục cấm: Gà lôi trắng – nhiều phân loài thuộc nhóm IB (động vật rừng); Vích, rùa biển – bị cấm tuyệt đối; Lan rừng quý – một số loài thuộc nhóm IA (thực vật rừng), không được khai thác...