Hiện Hà Nội có hơn 1.350 làng nghề và làng có nghề, trong đó 337 làng nghề truyền thống được công nhận, tạo việc làm cho hơn một triệu lao động, đóng góp hàng chục nghìn tỷ đồng mỗi năm cho kinh tế nông thôn. Tuy nhiên, phần lớn các làng nghề vẫn đang vật lộn với hạ tầng yếu, sản xuất manh mún, giao thông chật hẹp, thiếu khu trưng bày, bãi đỗ xe, dịch vụ trải nghiệm và lưu trú. Ô nhiễm môi trường và thiếu quy hoạch tổng thể khiến nhiều làng nghề chưa thể mở rộng sản xuất hay đón khách du lịch quy mô lớn.
Một số điểm sáng như Bát Tràng, Vạn Phúc, Phú Vinh, Sơn Đồng… đã bước đầu hình thành mô hình du lịch làng nghề, song phần lớn mới dừng ở mức tham quan, mua sắm, thiếu chiều sâu văn hóa và tính trải nghiệm. Hiện chỉ khoảng 15% làng nghề có liên kết với hoạt động du lịch, chủ yếu phát triển tự phát, chưa có chiến lược đồng bộ.
* Toàn thành phố có hơn 1.350 làng nghề và làng có nghề, trong đó 337 làng nghề truyền thống được công nhận.
* Tổng doanh thu từ các làng nghề đạt hơn 24.000 tỷ đồng/năm, tạo việc làm cho hơn 1 triệu lao động.
* Festival Làng nghề Quốc tế 2025 diễn ra tại Hoàng thành Thăng Long (14–18/11) sẽ là cơ hội quảng bá, kết nối du lịch làng nghề Thủ đô với bạn bè quốc tế.
Bà Hà Thị Vinh, Chủ tịch Hiệp hội Thủ công mỹ nghệ và Làng nghề Hà Nội, đồng thời là nghệ nhân làng gốm Bát Tràng, chia sẻ: “Hai làng Bát Tràng và Giang Cao hiện có khoảng 200 doanh nghiệp, hơn 1.000 hộ sản xuất, tạo việc làm cho hàng chục nghìn lao động và đón khoảng 300.000 lượt khách mỗi năm. Tuy nhiên, hạ tầng giao thông, vệ sinh môi trường vẫn là điểm nghẽn lớn. Chúng tôi mong thành phố sớm có cơ chế tháo gỡ để hình thành khu phát triển thương mại và văn hóa bền vững”.
Xây “hạ tầng mềm” cho du lịch làng nghề
Để hiện thực hóa khát vọng đưa Hà Nội trở thành “Thủ đô của nghề và nghệ”, thành phố đang triển khai Đề án tổng thể phát triển làng nghề giai đoạn 2025-2030, tầm nhìn 2050. Đề án này đặt trọng tâm vào năm trụ cột hạ tầng: kỹ thuật, du lịch, số hóa, thị trường và văn hóa - nhân lực.
Trong đó, hạ tầng kỹ thuật được xem là nền móng, tập trung vào mở rộng giao thông, xử lý môi trường, quy hoạch khu sản xuất tập trung. Hạ tầng du lịch hướng đến việc hình thành các không gian trưng bày, tuyến trải nghiệm, trung tâm giới thiệu sản phẩm, khu lưu trú và dịch vụ ẩm thực. Hạ tầng số giúp xây dựng bản đồ du lịch số, nền tảng quảng bá trực tuyến và công nghệ thực tế ảo để du khách có thể “trải nghiệm từ xa”.
Hạ tầng kết nối thị trường sẽ gắn kết các làng nghề với doanh nghiệp lữ hành, hiệp hội du lịch, sàn thương mại điện tử; trong khi hạ tầng văn hóa - nhân lực tập trung đào tạo hướng dẫn viên, nghệ nhân trẻ, giúp họ có thể kể câu chuyện về nghề bằng nhiều ngôn ngữ.
Du lịch nông thôn đang dần trở thành một trong những động lực quan trọng nhất trong chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới, đặc biệt với Hà Nội - địa phương hội tụ đủ cả văn hóa, cảnh quan, con người với nền tảng nông thôn mới mạnh mẽ. Đây là lĩnh vực phát triển đa chiều, không chỉ tạo ra giá trị kinh tế mà còn giúp bảo tồn di sản, gìn giữ môi trường và xây dựng cộng đồng bền vững từ nền tảng phát triển của nông thôn.
Muốn du lịch nông thôn trở thành ngành kinh tế thực thụ, phải coi tính bền vững là trục chính, bền vững về môi trường, văn hóa và sinh kế cộng đồng. Khi sản phẩm du lịch nông thôn được kể bằng “ngôn ngữ toàn cầu”, Hà Nội sẽ thu hút nhiều du khách hơn, chi tiêu cao hơn, và đó là thước đo thành công thật sự cho mô hình kinh tế nông thôn bền vững.
Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội Nguyễn Đình Hoa nhấn mạnh, các làng nghề không chỉ góp phần quan trọng vào phát triển kinh tế nông thôn mà còn là nơi gìn giữ giá trị văn hóa Thăng Long - Hà Nội. Tuy nhiên, nhiều làng nghề vẫn đang đối mặt với thách thức như sản xuất nhỏ lẻ, giá trị sản phẩm chưa cao, ô nhiễm môi trường và thiếu đầu tư hạ tầng.
“Chúng ta cần coi hạ tầng làng nghề không chỉ là đường xá hay nhà xưởng, mà là hệ sinh thái kết nối giữa nghề, người, sản phẩm và du khách - điều kiện tiên quyết để du lịch làng nghề phát triển theo chiều sâu”, ông Hoa nói.
Để hướng đến chuẩn quốc tế, Hà Nội cũng đặt mục tiêu xây dựng bộ tiêu chí công nhận làng nghề du lịch theo tiêu chuẩn của Hội đồng Thủ công thế giới (WCC), gồm năm nhóm tiêu chí về bản sắc nghề, giá trị văn hóa, sản phẩm thân thiện môi trường, năng lực tổ chức - đón tiếp du khách, cảnh quan và ứng dụng công nghệ số. Khi đạt chuẩn WCC, làng nghề Hà Nội không chỉ khẳng định thương hiệu trong nước, mà còn mở rộng cánh cửa ra thị trường quốc tế, thu hút du khách toàn cầu đến trải nghiệm tinh hoa văn hóa Việt.
Theo định hướng, thành phố sẽ rà soát toàn bộ 337 làng nghề đã được công nhận để phân nhóm phát triển. Nhóm làng nghề di sản tập trung bảo tồn và truyền dạy nghề cổ; nhóm làng nghề sản xuất - thương mại được đưa vào các cụm công nghiệp tập trung, hiện đại hóa quy trình; nhóm làng nghề du lịch được ưu tiên đầu tư hạ tầng, xây dựng mô hình “một điểm đến - nhiều trải nghiệm”.
