Không còn là chiêu hút khách
Mang mẹ đi bỏ, phim hợp tác Việt - Hàn đạt 100 tỷ đồng sau 6 ngày công chiếu. Phim kể về hành trình con trai chăm sóc người mẹ mắc bệnh Alzheimer. Mặc dù vướng không ít tranh cãi nhưng sức hút của phim không giảm. Chuyên gia cho rằng, phim hợp tác Việt - Hàn dễ “câu khách” vì khán giả Việt vốn mê phim Hàn, sao Hàn. Mang mẹ đi bỏ có sự góp mặt của “rể quốc dân” Jung Il Woo. Nhưng nguyên nhân chính vẫn ở chỗ đề tài gia đình đang được lòng khán giả Việt.
Lý Hải là một trong những đạo diễn chăm chỉ khai thác đề tài gia đình, lấy không ít nước mắt của khán giả, hút doanh thu khủng. Lật mặt 7: Một điều ước, Lật mặt 8: Vòng tay nắng, đều khai thác cuộc sống đời thường trong gia đình, từ mâu thuẫn thế hệ, gánh nặng mưu sinh. Nhưng vượt lên trên bản “biến tấu đời thường” là tình cảm “máu chảy ruột mềm” không thể cắt chia.
Phim về đề tài gia đình không cần cảnh “nóng” mở ra con đường mới cho những diễn viên thực lực ở tuổi xế chiều. Nhờ Lật mặt 7, NSƯT Thanh Hiền được tỏa sáng ở tuổi 70. Diễn viên Hồng Đào sắm vai người mẹ đãng trí trong Mang mẹ đi bỏ được vỗ tay. Ngược lại, cảnh nóng lấn sân ca nhạc lại bất lợi cho những ca sĩ theo dòng nhạc trẻ, mà tuổi đời đã qua thời rực rỡ.
Chiến thắng phòng vé của Mang mẹ đi bỏ hay Lật mặt 7, Lật mặt 8 cũng chứng minh, phim không cần cảnh nóng vẫn nóng như thường. Cảnh nóng trong phim bây giờ không còn là “chiêu” hữu dụng để hút khách. Nhiều phim có cảnh nóng, thành công khi “mang chuông đi đánh xứ người”, nhận phản hồi tốt từ giới chuyên môn trong và ngoài nước, vẫn kém sức hút phòng vé như Đảo của dân ngụ cư hay Thành phố ngủ gật… Mang mẹ đi bỏ dán nhãn K, được phép phổ biến tới khán giả dưới 13 tuổi với điều kiện có cha mẹ hoặc người giám hộ đi cùng. Lật mặt 7 cũng dán nhãn K. Lật mặt 8 dán nhãn T13, dành cho khán giả từ 13 tuổi trở lên. Vắng bạo lực, vắng cảnh nóng lại giúp phim nới rộng đối tượng khán giả. Đây cũng là yếu tố góp phần đẩy doanh thu phim.
Vì sao cảnh nóng không còn nóng trên phim Việt? Đạo diễn Hoàng Nam nhìn nhận: “Có một khoảng thời gian nhiều nhà làm phim dùng cảnh nóng để truyền thông nhưng hầu hết nhận phản ứng trái chiều, tiêu cực. Hơn nữa, trong thời đại bùng nổ thông tin thì thị hiếu khán giả muốn xem những bộ phim chạm tới những cảm xúc khác trong cuộc sống để nhận được sự đồng cảm. Đó là lý do những bộ phim thuộc tốp đầu phòng vé hầu như thuộc thể loại tâm lý gia đình và không có cảnh nóng”.
Phim Đèn âm hồn của đạo diễn Hoàng Nam dán nhãn T18, phù hợp với khán giả trên 18 tuổi, có cảnh nóng, nhưng “cha đẻ” của nó giải thích “hoàn toàn nằm trong nội dung phim, không lạm dụng”. Đạo diễn phim doanh thu trăm tỷ đồng cho biết: “Trong tương lai, nếu phim cần cảnh nóng, tôi vẫn sẽ sử dụng nhưng với liều lượng hợp lý, truyền tải được cảm xúc thuần chất để nói lên thông điệp phim. Tôi không nghĩ sẽ dùng cảnh nóng để câu khách, vừa không hiệu quả, lại khiến khán giả dị ứng với cụm từ này”.
Dưới góc nhìn văn hóa, PGS.TS Nguyễn Văn Cương “mổ xẻ”: “Lý Hải không cần dùng cảnh nóng mà phim vẫn hốt bạc vì tâm lý gia đình đang là vấn đề xã hội. Xã hội đang cần chữa lành tâm hồn. Vì thế phim không cần cảnh nóng mà cần những giọt nước mắt để làm nỗi đau dịu lại”.
Sự xê dịch lên sân khấu âm nhạc
PGS.TS Nguyễn Văn Cương cho rằng, với phim ảnh hay với sân khấu ca nhạc, cảnh nóng đều là con dao hai lưỡi, khéo dùng thì tăng cảm xúc cho người xem, sử dụng vụng về, quá liều lượng sẽ gây phản cảm. Theo ông, trong nghệ thuật biểu diễn khán giả có nhu cầu được thỏa mãn cả phần nghe lẫn phần nhìn. Nghệ sĩ diễn cảnh nóng bằng động tác vũ đạo, bằng trang phục mỏng manh, kiệm vải với mục đích thỏa mãn phần nhìn của “thượng đế”.
Cảnh nóng trên sân khấu ca nhạc hút lượt xem lớn nhưng thường gây tranh cãi. Video HIEUTHUHAI cởi thắt lưng làm đạo cụ trình diễn vũ đạo gợi dục cùng vũ công trên sân khấu tại Mỹ được lan truyền chóng mặt. PGS.TS Nguyễn Văn Cương bình luận: “HIEUTHUHAI cũng là ‘công cụ’. Ai đạo diễn màn cởi thắt lưng mới là ‘thủ phạm’ chính. Cho nên, khán giả ném đá thì nghệ sĩ chịu còn đạo diễn vẫn cười tủm phía sau sân khấu”. Nhưng cũng có khi, cảnh nóng diễn ra ngoài kịch bản. Hàng nghìn khán giả bất ngờ được xem màn bán nude của các anh tài trên sân khấu Anh trai vượt ngàn chông gai khi trời mưa dữ dội.
Trước khi lấn sân điện ảnh, đạo diễn Hoàng Nam là Youtuber nổi tiếng. Anh lý giải cuộc “xê dịch” cảnh nóng từ phim ảnh sang sân khấu ca nhạc: “Theo tôi, âm nhạc giải trí Việt Nam hiện đang phát triển hơn và tự do hơn so với điện ảnh. Hiện nay khán giả của nhạc Việt có cả những hội nhóm lớn, sôi động. Trong xã hội hiện đại và hội nhập, gu âm nhạc của các bạn trẻ cũng hoàn toàn thay đổi. Những quán bar, những bữa tiệc, những concert lớn… kéo theo nhu cầu về dòng nhạc gợi cảm. Những động tác hình thể gợi cảm thậm chí tạo thành trend trên các nền tảng mạng xã hội.
Không chỉ trên sân khấu, cảnh nóng chạy vào MV. Có những MV 18+ được khen nhưng có những MV bị chỉ trích nặng nề vì dung tục. Ca sĩ Gen Z Xi Myn cho rằng: “Cảnh nóng đang xuất hiện nhiều hơn trên sân khấu hay MV ca nhạc, bởi vì khán giả ngày nay tiếp cận rất nhiều nội dung đa dạng từ toàn cầu. Những yếu tố tạo nhiệt sẽ dễ thu hút sự chú ý tức thời và tạo hiệu ứng truyền thông. Tuy nhiên, nếu chỉ dùng nó như chiêu trò thì hiệu quả sẽ ngắn hạn và đôi khi khiến khán giả quên mất giá trị âm nhạc thật sự. Họ chỉ nhớ nhiệt độ mà không nhớ giai điệu. Giữ khán giả bằng vài khoảnh khắc thị giác thì dễ nhưng giữ họ ở lại bằng âm nhạc mới khó”, cô nói.
Nhạc sĩ Dương Trường Giang cũng nhận thấy nhạc Việt thời gian gần đây phóng khoáng hơn nhiều. Theo anh: “Cảnh nóng phải xét theo từng trường phái âm nhạc, dựa trên bối cảnh sân khấu, bối cảnh bài hát để đánh giá phù hợp hay không phù hợp. Ngay cụm từ phù hợp đã mang tính tương đối vì dựa trên quan điểm cá nhân”.