Thể hiện thái độ mạnh mẽ của Nhà nước khi xử lý tài sản
Tại phiên họp ngày 13/7, Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp Lê Thị Nga báo cáo Uỷ ban Thường vụ Quốc hội về những vấn đề lớn còn nhiều ý kiến khác nhau liên quan đến dự án Luật Phòng chống tham nhũng sửa đổi. Trong đó, phương án xử lý tài sản, thu nhập tăng thêm mà người có nghĩa vụ kê khai không giải trình được hợp lý về nguồn gốc nhận được nhiều ý kiến khác nhau từ các ĐBQH.
Về phương án thu thuế thu nhập cá nhân đối với tài sản không giải trình được, theo bà Nga, ưu điểm của phương án này là: Một mặt thể hiện thái độ mạnh mẽ của Nhà nước khi xử lý tài sản, thu nhập tăng thêm mà về phía người có nghĩa vụ kê khai không giải trình được hợp lý về nguồn gốc, nhưng về phía Nhà nước cũng chưa chứng minh được tài sản, thu nhập đó do phạm tội, do vi phạm pháp luật mà có.
Phương án này cơ bản khắc phục được những hạn chế trong xử lý tài sản nhằm PCTN qua tổng kết thi hành Luật; bảo đảm phù hợp với chủ trương của Đảng về việc đẩy mạnh thu hồi tài sản trong PCTN. Khuyến nghị của Cơ quan chống tội phạm và ma túy của Liên hợp quốc (UNODC) cũng coi việc thu thuế đối với tài sản, thu nhập chưa chứng minh được nguồn gốc hợp pháp là một phương thức thu hồi tài sản thay thế. Mặt khác, phương án này đã phân định được rõ ràng cách thức xử lý phù hợp đối với những tài sản, thu nhập qua xác minh. Kết luận có tình trạng pháp lý khác nhau, theo đó:
Đối với tài sản, thu nhập có dấu hiệu do phạm tội, do vi phạm pháp luật mà có thì cơ quan kiểm soát tài sản, thu nhập phải chuyển vụ việc sang cơ quan điều tra, cơ quan có thẩm quyền để tiến hành xác minh, điều tra, làm rõ.
Đối với tài sản, thu nhập thuộc diện nộp thuế nhưng chưa nộp thuế thì phải chuyển sang cơ quan quản lý thuế để phân loại và thu thuế (được thực hiện quy định của pháp luật hiện hành về thuế).
Riêng đối với tài sản, thu nhập mà người có nghĩa vụ kê khai không giải trình được hợp lý về nguồn gốc và cơ quan có thẩm quyền cũng chưa chứng minh được tài sản, thu nhập đó do phạm tội, do vi phạm pháp luật mà có (là nội dung chưa có luật nào điều chỉnh) thì trước mắt Nhà nước coi đây là khoản thu nhập, tài sản mới phát sinh có nguồn gốc hình thành từ thu nhập chưa nộp thuế, nên dự thảo Luật quy định giao cho cơ quan kiểm soát tài sản, thu nhập chuyển vụ việc sang cơ quan quản lý thuế để yêu cầu thực hiện việc thu thuế thu nhập cá nhân.
Tuy nhiên, hiện nay loại tài sản, thu nhập này chưa thuộc diện chịu thuế nên cần phải sửa đổi Luật Thuế thu nhập cá nhân. Nếu sau đó cơ quan có thẩm quyền phát hiện tài sản, thu nhập này do phạm tội, do vi phạm pháp luật mà có thì sẽ xử lý theo quy định của pháp luật tương ứng.
Tuy nhiên, phương án thu thuế thu nhập cá nhân cũng có một vài bất cập: mặc dù quy định này là cần thiết nhằm khắc phục những hạn chế về xử lý tài sản, thu nhập trong PCTN hiện nay nhưng lại dẫn đến làm thay đổi nghĩa vụ chứng minh so với quy định chung của pháp luật hiện hành, theo đó, chuyển từ trách nhiệm chứng minh của nhà nước sang trách nhiệm của người có nghĩa vụ kê khai.
Về phương án xử phạt hành chính: Ưu điểm của phương án này là thể hiện thái độ nghiêm khắc của nhà nước trong việc xử lý cán bộ, công chức, viên chức có hành vi vi phạm quy định về nghĩa vụ trung thực và minh bạch tài sản, thu nhập. Theo đó, ngoài việc xử lý kỷ luật theo quy định của Luật PCTN hiện hành thì dự thảo Luật đã bổ sung thêm quy định về xử phạt hành chính; mức xử phạt được tính trên giá trị của tài sản, thu nhập tăng thêm không giải trình được hợp lý về nguồn gốc.
Phương án này cũng không loại trừ trách nhiệm của người có nghĩa vụ kê khai đối với hành vi phạm tội, hành vi trốn thuế và hành vi vi phạm pháp luật khác. Nếu chọn phương án này thì phải sửa đổi Luật Xử lý vi phạm hành chính để bổ sung xử phạt trong lĩnh vực PCTN, thẩm quyền và mức phạt.
Tuy nhiên, hạn chế lớn của phương án này là: thực chất mới chỉ xử lý được hành vi vi phạm mà chưa xử lý được tài sản, thu nhập tăng thêm mà người có nghĩa vụ kê khai không giải trình được hợp lý về nguồn gốc, trong khi đây là vấn đề mà thực tiễn công tác PCTN đang gặp rất nhiều vướng mắc.
Xử phạt hành chính có nhiều yếu tố bất hợp lý
Theo Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp, thực tiễn thời gian qua nhiều vụ án tham nhũng, kinh tế lớn sau khi xét xử đã không thu hồi được do tài sản bị tẩu tán gây bức xúc trong dư luận. Đồng thời, hành vi vi phạm nghĩa vụ trung thực và minh bạch về tài sản, thu nhập là hành vi vi phạm quy định về nghĩa vụ của cán bộ, công chức, viên chức, phải bị xử lý kỷ luật theo quy định của Luật Cán bộ, công chức, Luật Viên chức; việc dự thảo Luật đặt vấn đề xử phạt hành chính là không phù hợp với quy định của pháp luật hiện hành. Mặt khác, việc quy định một hành vi vi phạm đã bị xử lý kỷ luật sau đó lại bị xử phạt hành chính là chưa thực sự hợp lý. Vì vậy, phương án này vừa không phù hợp với pháp luật hiện hành vừa không hợp lý, chưa đáp ứng được yêu cầu của công tác PCTN…
Qua cân nhắc kỹ lưỡng ưu, nhược điểm của từng phương án và tiếp thu ý kiến của nhiều ĐBQH, Uỷ ban Tư pháp và Cơ quan trình dự án thấy rằng: Phương án xử phạt hành chính có nhiều yếu tố bất hợp lý nên đề nghị không lựa chọn. Đối với 2 phương án còn lại, Ủy ban Tư pháp và Cơ quan trình dự án thống nhất chọn phương án 1, thu thuế thu nhập cá nhân là phương án có nhiều yếu tố hợp lý, đáp ứng được các yêu cầu về PCTN, phù hợp với điều kiện của nước ta hiện nay và có tính khả thi nhất.
Theo đó, ngoài các quy định về xử lý đối với tài sản, thu nhập có dấu hiệu do phạm tội, do vi phạm pháp luật mà có thì đối với tài sản, thu nhập mà người có nghĩa vụ kê khai không giải trình được hợp lý về nguồn gốc và cơ quan có thẩm quyền cũng chưa chứng minh được do phạm tội, vi phạm pháp luật mà có thì:
Phương án 1: Cơ quan kiểm soát tài sản, thu nhập chuyển vụ việc sang cơ quan quản lý thuế có thẩm quyền để thu thuế thu nhập cá nhân; đồng thời sửa đổi Luật thuế thu nhập cá nhân để bổ sung thu nhập chịu thuế và thuế suất.
Phương án 2: Chuyển vụ việc sang cơ quan quản lý thuế có thẩm quyền để phân loại, tài sản, thu nhập nào chứng minh được thuộc diện chịu thuế thì yêu cầu nộp thuế; các tài sản, thu nhập khác vẫn thuộc về người có nghĩa vụ kê khai.
Tuy nhiên, do còn nhiều ý kiến ĐBQH khác nhau, Uỷ ban Tư pháp và Cơ quan trình dự án đề nghị UBTVQH báo cáo cấp có thẩm quyền và xin ý kiến đại biểu Quốc hội bằng phiếu về 2 phương án: Phương án thu thuế thu nhập cá nhân và Phương án do ĐBQH đề xuất để có căn cứ chỉnh lý trước khi trình Quốc hội thông qua.
