Liệt sỹ Nguyễn Như Trang sinh năm 1927 trong một gia đình nhà giáo ở làng Nam Nhạc, là hậu duệ đời thứ 15 của Cụ Thám Hoa Tướng công Nguyễn Như Thức - cụ Thủy tổ của dòng họ Nguyễn làng Nam Nhạc. Sử sách còn chép rằng Tướng công Nguyễn Như Thức đã được ghi tên tiến sỹ trong sử vàng Văn Miếu. Cụ Thức đỗ Đệ tam giáp Tiến sỹ, đặc cách ngôi vị Thám Hoa năm 1499 và làm quan đến chức Tham đường Hàn Lâm viện sự ở Viện Hàn lâm.
 |
Làng Nam Nhạc, quê hương của Anh hùng liệt sỹ, nhạc sỹ Nguyễn Như Trang
Lúc thiếu thời, liệt sỹ Nguyễn Như Trang theo học tại trường tư thục Thăng Long. Vào thời điểm đó, thầy Võ Nguyên Giáp đang giảng dạy tại đây. Đại tướng Võ Nguyên Giáp chính là người thầy trực tiếp giác ngộ lý tưởng cách mạng cho học trò Nguyễn Như Trang.
 |
Con cháu dòng họ Nguyễn và đại biểu mặc niệm tưởng nhớ Anh hùng Nguyễn Như Trang
Sau cách mạng Tháng Tám, Nguyễn Như Trang xung phong vào vệ quốc quân. 60 ngày đêm chiến đấu trong lòng Hà Nội cuối năm 1946, với cương vị một Đại đội trưởng của Trung đoàn Thủ đô, Nguyễn Như Trang đã chỉ huy đơn vị lập nhiều chiến công xuất sắc, trực tiếp bắn cháy hai xe thiết giáp của địch và được kết nạp Đảng ngay trên chiến lũy Hà thành.
Năm 1947, Nguyễn Như Trang được điều về đoàn quân Tây Tiến, là Tiểu đoàn phó tiểu đoàn 150, dũng cảm cùng đoàn quân chiến đấu, tiêu diệt nhiều cứ điểm của địch, bảo vệ an ninh biên giới vùng Tây Bắc của Tổ quốc.
Năng khiếu văn chương và tình cảm thiêng liêng với dân tộc, Tổ quốc, Tiểu đoàn phó Nguyễn Như Trang đã viết nhiều bài báo, sáng tác nhiều ca khúc động viên, khích lệ cán bộ chiến sỹ của mình vượt qua gian khổ, chiến đấu vì Tổ quốc. Tác phẩm nổi tiếng “Trấn biên cương” ra đời từ đây, cũng được coi là nhạc phẩm đầu tiên từ thời kỳ cách mạng nói về những người lính anh dũng ngã xuống vì biên cương Tổ quốc.
Ngày 19/11/1948, giữa vòng vây kẻ thù, người chỉ huy Nguyễn Như Trang đã chiến đấu đến viên đạn cuối cùng, và anh dũng hy sinh sau khi trực tiếp tiêu diệt 10 tên lính lê dương tại làng Mu, thôn Ngọc Lâu, châu Lạc Sơn, tỉnh Hòa Bình. Khi đó Liệt sỹ Nguyễn Như Trang mới hơn 21 tuổi.
Tháng 10/2014, Đảng và Nhà nước đã truy tặng danh hiệu Anh hùng LLVTND cho liệt sỹ Nguyễn Như Trang. “Trấn biên cương” cũng đã được coi là bài hát truyền thống của Bộ đội biên phòng ngày nay.
Buổi lễ vinh danh Anh hùng Nguyễn Như Trang được tổ chức đúng ngày giỗ cụ Thủy tổ Nguyễn Như Thức.
