Ngày 15/9, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, cho ý kiến về báo cáo công tác năm 2022 của Viện Kiểm sát nhân dân (KSND) tối cao.
Trình bày báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho biết, năm 2022, số cuộc kiểm sát trực tiếp tăng 13,8%; số kiến nghị yêu cầu khắc phục vi phạm tăng so với năm 2021 và được tiếp thu, thực hiện đạt 99,2%.
Tuy nhiên, vẫn còn “17 trường hợp bị oan” trong giai đoạn điều tra, truy tố thuộc trách nhiệm của Viện Kiểm sát, đồng thời vẫn còn để xảy ra trường hợp Viện Kiểm sát truy tố nhưng tòa án tuyên không phạm tội. Số án thụ lý giảm, nhưng số vụ bị tòa án trả hồ sơ yêu cầu điều tra bổ sung tăng 30,4%.
Trong giai đoạn xét xử, còn 55 trường hợp Viện Kiểm sát phải rút một phần quyết định truy tố tại phiên tòa hoặc truy tố không đúng tội danh, không đúng khung hình phạt.
 |
Viện trưởng Viện KSND Tối cao Lê Minh Trí. Ảnh: Phạm Thắng |
Giải trình tại phiên họp, Viện trưởng Viện KSND Tối cao Lê Minh Trí cho rằng, hiệu quả của cuộc đấu tranh chống tội phạm gắn với yêu cầu bảo vệ quyền con người. Nếu chỉ nhìn vào một vài con số cụ thể so năm này với năm kia thì sẽ không thấy được bức tranh tổng thể của cuộc đấu tranh này.
Ông Trí nói: "Trước hết bảo vệ quyền con người chúng ta phải làm, nhưng bảo vệ đại đa số quần chúng nhân dân có cuộc sống bình yên, ổn định xã hội để phát triển, nó hoàn toàn khác chuyện bảo vệ tuyệt đối quyền con người của những người có hành vi vi phạm pháp luật, có dấu hiệu liên quan đến tội phạm.....
Bởi vì, trong luật tố tụng đã quy định các biện pháp để hạn chế dần quyền của những người có dấu hiệu phạm tội, người liên quan đến tội phạm. Trong quá trình thực hiện các biện pháp khởi tố, điều tra, truy tố, luật tố tụng cho phép áp dụng biện pháp này để đảm bảo chứng minh được tội phạm, đảm bảo đưa ra xử đúng người, đúng tội theo quy định của pháp luật".
Ông Trí cho rằng, áp dụng các biện pháp tố tụng không nên dùng chữ "oan", bởi vì trong một bản án có hiệu lực thi hành lúc đó mới có tội hay không có tội, mà khi "không tội mà nói có tội mới là oan".
Viện trưởng Viện KSND Tối cao nêu dẫn chứng, với vụ mua bán ma túy hay vụ cá độ đá gà 50-70 người, "anh đứng đó là anh có liên quan thì tôi phải mời anh lên. Anh có liên quan, có hành vi, dấu hiệu phạm tội thì tôi mời. Anh ở nhà thì tôi đâu có mời”, đến nay không có khiếu kiện về oan sai trong những vụ việc được đình chỉ...
Ông Trí cho rằng, một năm cả nước có trên 120.000 vụ án hình sự, chỉ có 17 vụ như vậy thì "phải cảm thấy mừng".
"So với năm trước là 15, năm nay là 17. Con số 2 này không nói lên được điều gì bởi vì còn lệ thuộc vào rất nhiều yếu tố khác nhau. Chúng ta sẽ lưu ý, nhưng đừng đánh giá sớm quá thì tạo ra một tâm lý cho anh em trong thực thi nhiệm vụ", ông bày tỏ.
Theo ông Trí, việc đấu tranh phòng chống tội phạm hiện nay yêu cầu thực hiện song song giữa chống oan sai và chống bỏ lọt tội phạm. Hai nội dung này có tầm quan trọng “một mười, một chín”. Về việc tòa trả hồ sơ yêu cầu điều tra bổ sung, theo ông Trí, đây là hoạt động được luật cho phép. Bởi có nhiều trường hợp khi ra tòa mới có phản cung, có tình tiết mới. Việc trả hồ sơ yêu cầu điều tra bổ sung đã được luật pháp lường trước, cho phép nhằm chống oan sai và bỏ lọt tội phạm.
Liên quan vấn đề này, Bộ trưởng Bộ Công an Tô Lâm cũng có quan điểm, đình chỉ không có nghĩa là oan và 2 phạm vi này khác nhau. Theo ông Tô Lâm, chỉ khi toà án phán quyết, có bản án thì mới xác định là oan sai hay không. Đình chỉ là việc rất thông thường, luật pháp cho phép.
Về vấn đề này, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho biết, Ủy ban Tư pháp chịu trách nhiệm tham mưu cho Quốc hội về các báo cáo (trong đó có báo cáo thẩm tra về hoạt động tư pháp), nên khi làm báo cáo rất thận trọng.
Về 17 trường hợp bị oan, bà Nga đặt vấn đề có dùng từ "oan" không. Theo Luật Bồi thường nhà nước "đình chỉ điều tra do không có sự việc phạm tội, hành vi không cấu thành tội phạm, hết thời hạn điều tra không chứng minh được bị can đã thực hiện hành vi phạm tội… thì xác định đó là các trường hợp bị oan phải bồi thường”. Cho nên Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp cho biết, việc nói oan hay không đều phải dựa theo luật.
Việc trả hồ sơ yêu cầu điều tra bổ sung, bà Nga cũng đồng tình cho rằng đây một quy trình bình thường trong hoạt động tố tụng, nhưng "nếu trả nhiều quá, nếu tòa trả cho Viện yêu cầu khởi tố thêm bị can mới, yêu cầu truy tố thêm hành vi phạm tội mới thì chứng tỏ quá trình kiểm sát, điều tra, quá trình truy tố chất lượng chưa đảm bảo".
