Tết Độc lập ở Mường Than

Sáng cuối tháng Tám, mặt hồ Than Uyên lấp lánh ánh bạc trong làn sương sớm. Mấy con thuyền đuôi én rẽ sóng lao vun vút, để lại những vệt nước trắng xóa. Tiếng hò reo từ bờ vọng xuống, xen lẫn tiếng trống giục giã, tạo nên âm hưởng của ngày hội lớn. Trên các triền đồi, dòng người nối nhau kéo về trung tâm xã Than Uyên, ai nấy đều trong tâm thế phấn khởi chờ đón Tết Độc lập được tổ chức tại đây.

Ðến Than Uyên cùng nắm tay kết vòng xòe đoàn kết

Vùng Tây Bắc có câu “nhất Thanh, nhì Lò, tam Than, tứ Tấc” chỉ 4 mường lớn nhất trong vùng. Từ “mường” xuất phát từ tiếng Thái và tồn tại trong ngôn ngữ của nhiều đồng bào dân tộc khác tại Tây Bắc. Nghĩa cụ thể là cánh đồng/thung lũng, hiểu rộng ra là vùng đất trù phú, canh tác tốt và đông dân cư.

Mường Thanh là Thành phố Điện Biên Phủ trước đây (nay đã chia thành nhiều xã phường); Mường Lò là thị xã Nghĩa Lộ, Yên Bái trước đây (nay cũng chia thành các xã phường của tỉnh Lào Cai mới); Mường Tấc ở khu vực Phù Yên, Sơn La trước đây. Còn Mường Than - nơi mà chúng tôi được thưởng lãm, ghi lại để hầu bạn đọc ở bài này thuộc huyện Than Uyên (cũ), tỉnh Lai Châu.

Sau khi sắp xếp địa giới hành chính, cánh đồng Mường Than, hay mở rộng ra là thung lũng, lòng chảo Mường Than gồm các xã Than Uyên (khu vực trung tâm) và các xã ven cánh đồng như Mường Kim, Khoen On, Mường Than…

Tết Độc lập ở đây đã được nâng tầm thành sự kiện lớn, quy mô toàn tỉnh Lai Châu. Bốn ngày từ 30/8 đến 2/9, các xã trên cánh đồng Mường Than trở thành không gian hội tụ đa sắc màu, nơi nhân dân, du khách, vận động viên trong và ngoài nước cùng hòa chung không khí lễ hội.

Đêm khai hội, giữa quảng trường trung tâm xã Than Uyên, ngọn lửa hội rực sáng. Trong ánh sáng bập bùng, tiếng chiêng, tiếng trống vang lên dồn dập, từng đoàn người nối tay nhau thành vòng tròn khổng lồ. Điệu xòe Thái, từ lâu là biểu tượng của sự gắn kết cộng đồng, nay càng thêm ý nghĩa khi cả nghìn bàn tay cùng siết chặt, bất kể tuổi tác, dân tộc, bất kể là người dân địa phương hay du khách bốn phương.

Trong ánh mắt sáng rỡ, nụ cười hồn hậu, vòng xòe đoàn kết đã xóa nhòa mọi khoảng cách. Ai cũng thấy mình được hòa nhập trong một cộng đồng rộng lớn, nơi tình đoàn kết là sợi dây bền chặt kết nối non sông.

Vòng xòe đoàn kết là một điểm nhấn có sự tham gia của gần 3.000 diễn viên, nghệ nhân và du khách. Màn biểu diễn không chỉ thể hiện tinh thần đoàn kết giữa các dân tộc mà còn là thương hiệu văn hóa gắn với Tết Độc lập ở địa phương, góp phần nâng cao nhận thức về giá trị văn hóa, truyền thống mà Lai Châu muốn gửi đến bạn bè trong và ngoài nước.

Sáng hôm sau, khi sương còn chưa tan trên cánh đồng, tiếng còi xuất phát của Giải chạy quốc tế KOMOMO Than Uyên 2025 vang lên. Hàng trăm vận động viên chuyên nghiệp và không chuyên từ nhiều quốc gia cùng nhau chinh phục những cung đường uốn lượn quanh hồ, len qua bản làng, vượt dốc đồi.

Người dân địa phương đứng hai bên đường, tay cầm cờ, cầm trống, reo hò cổ vũ. Không khí sôi động khiến cả những con đường nhỏ cũng trở thành “đường đua” rộn rã, nơi từng bước chạy vừa là trải nghiệm thể thao, vừa là cách quảng bá cảnh quan thiên nhiên, văn hóa đặc trưng của Than Uyên.

“Chúng tôi chọn Lai Châu vì ở đây vừa có giải chạy hấp dẫn, vừa có phong cảnh tuyệt đẹp. Chạy trong thung lũng, bên hồ nước xanh, thật sự là trải nghiệm không thể nào quên”, một vận động viên từ Hà Nội chia sẻ.

Nếu những bước chạy mang đến hơi thở hiện đại, thì giải đua thuyền đuôi én lại đậm chất truyền thống. Những mái chèo vun vút, những nhịp hò kéo bến sông trở thành khúc ca rộn ràng. Đua thuyền không chỉ là môn thể thao mà còn là di sản, là niềm tự hào của người dân Than Uyên gắn bó với hồ nước bao đời.

Tiếng trống thúc, tiếng hò dậy sóng, hàng trăm khán giả chen chúc bên bờ. Ai cũng hứng khởi, như đang sống lại ký ức xa xưa của hội làng, khi thuyền và sông hòa thành một phần máu thịt của đời sống.

Sớm trở thành ngôi sao du lịch mới ở Tây Bắc

Không chỉ có thể thao, không gian lễ hội còn ngập tràn sắc màu văn hóa. Ngày hội “Hương sắc Mường Than”, chợ phiên Nậm Pắt, những gian hàng OCOP rực rỡ với nếp thơm, mật ong, thổ cẩm… níu chân du khách. Người dân trong trang phục truyền thống, vừa bán hàng vừa giới thiệu sản phẩm, khiến gian chợ trở thành nơi giao thoa văn hóa, thương mại, du lịch.

Ở sân khấu nhỏ, các câu lạc bộ bảo tồn văn hóa Thái biểu diễn múa xòe, đàn tính; nghệ nhân Mông, Dao biểu diễn khèn, sáo. Không gian văn hóa của Khơ Mú được tái hiện với nhà sàn, bếp lửa, tiếng trống chiêng vang vọng. Những giá trị tưởng chỉ còn trong trí nhớ người già, nay sống động trong lễ hội, vừa để gìn giữ, vừa để giới thiệu với bạn bè xa gần.

Du khách cũng được tham gia trò chơi dân gian: tung còn, bắn nỏ, kéo co. Có người từ miền xuôi ngượng ngùng cầm cung tên, rồi reo ầm lên khi bắn trúng hồng tâm. Cái vui ấy làm nên nét dân dã, gần gũi của Tết Độc lập ở vùng cao Tây Bắc.

Không chỉ vui chơi, Tết Độc lập còn là dịp tri ân lịch sử. Sáng 2/9, lễ viếng nghĩa trang liệt sĩ, lễ dâng hương tại Nhà truyền thống khu di tích Bản Lướt diễn ra trang nghiêm. Các đoàn đại biểu, du khách cùng thắp nén nhang tưởng nhớ anh hùng liệt sĩ. Ngay sau đó, lễ Thượng cờ được tổ chức long trọng. Giữa núi rừng, lá cờ đỏ sao vàng tung bay trong tiếng Quốc ca ngân vang. Khoảnh khắc ấy khiến nhiều người rưng rưng xúc động, tự hào.

Điều đáng nói là Tết Độc lập không chỉ dừng lại ở giá trị văn hóa, mà còn mang sứ mệnh phát triển kinh tế - xã hội. Lai Châu xác định biến sự kiện này thành sản phẩm du lịch thường niên.

Từ lễ hội, nhiều tua tuyến được kết nối: tham quan đồi thông, vịnh Pá Khôm, làng cá Thẳm Phé, cọn nước bản Sang Ngà - Nà Phát. Các hộ dân làm homestay, dịch vụ lưu trú, ăn uống cũng tranh thủ dịp này để đón khách, quảng bá dịch vụ. Sản phẩm OCOP và nông sản địa phương được đưa ra trưng bày, trở thành “cầu nối” giữa người dân và thị trường.

“Chúng tôi mong muốn bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa truyền thống các dân tộc, đồng thời tạo sản phẩm văn hoá - du lịch mang màu sắc đặc trưng riêng của Lai Châu.

Thông qua lễ hội, hình ảnh mảnh đất và con người Lai Châu được quảng bá sâu rộng, gắn kết với các điểm đến trong và ngoài tỉnh, qua đó thu hút khách du lịch, tạo việc làm, tăng thu nhập cho cộng đồng và đóng góp vào ngân sách địa phương”, ông Trần Mạnh Hùng, Giám đốc Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch tỉnh Lai Châu cho biết.

Khi đêm hội khép lại, bên bếp lửa vẫn còn đỏ than, tiếng hát Thái, tiếng khèn Mông vẫn ngân nga. Du khách chưa vội về, còn bà con thì gương mặt bừng sáng niềm vui. Than Uyên với hồ nước, thung lũng, bản làng và hồn cốt văn hóa sẽ trở thành “ngôi sao mới” trên bản đồ du lịch Tây Bắc.

Từ một ngày hội truyền thống của đồng bào, nay Tết độc lập ở Than Uyên đã vươn tầm sự kiện cấp tỉnh, là “ngày hội non sông” nơi biên viễn, đồng thời là cú hích mạnh mẽ để du lịch Lai Châu bứt phá.