Căn cứ không quân Incirlik được xây dựng từ những năm 1950 ở phía đông nam Thổ Nhĩ Kỳ. Hiện nay nó có vai trò quan trọng trong cuộc chiến chống Nhà nước Hồi giáo (IS), bởi đây là nơi chiến đấu cơ Mỹ xuất kích để tiêu diệt phiến quân.
Các chuyên gia quân sự cho hay quân đội Mỹ đang bố trí tại căn cứ Incirlik khoảng 50 vũ khí hạt nhân, chủ yếu là bom B-61 có từ thời Chiến tranh Lạnh, theo CNN.
Việc những quả bom đó được cất trữ tại Incirlik là "một bí mật mở", Joshua Walker, nhà nghiên cứu về quan hệ Mỹ - Thổ Nhĩ Kỳ từ Quỹ German Marshall, cho hay.
"Những quả bom ấy đã ở Thổ Nhĩ Kỳ từ thời Chiến tranh Lạnh", Tom Collina, giám đốc chính sách tại Quỹ Ploughshares, nói. Ông cũng thêm rằng Washington còn đặt những vũ khí hạt nhân tương tự ở Đức, Italy và Hà Lan.
Theo Washington Post, các quả bom B-61 tại căn cứ không quân Incirlik có thể trang bị cho những loại chiến đấu cơ tốc độ cao như F-15E Strike Eagle hay F-16 Fighting Falcon. Mỗi quả bom dài khoảng ba mét, nặng hơn 300 kg. Chúng được cất ở những căn hầm dưới lòng đất, bên trong các nhà chứa máy bay. Muốn kích hoạt những quả bom này cần đến một thiết bị đặc biệt.
Trong cuộc đảo chính nổ ra hồi cuối tuần trước, chỉ huy trưởng căn cứ không quân Incirlik bị cáo buộc ủng hộ phe tạo phản. Lực lượng an ninh Thổ Nhĩ Kỳ đã bao vây căn cứ, cắt nguồn cung cấp điện và đóng tạm thời không phận xung quanh Incirlik.
Dù máy bay, vũ khí và binh sĩ Mỹ tại Incirlik nằm ở một khu vực tách biệt, cách xa nơi các lực lượng Thổ Nhĩ Kỳ hoạt động, Mỹ vẫn nâng mức phòng vệ lên cao nhất vào thời điểm cuộc đảo chính nổ ra.
Hiện không có dấu hiệu nào cho thấy những quan chức quân sự hay chuyên gia kỹ thuật từ Bộ Năng lượng Mỹ đến Thổ Nhĩ Kỳ để giám sát kho vũ khí này hay di chuyển chúng ra khỏi đất nước trước những mối quan ngại về an ninh. Nhưng nếu điều đó xảy ra, đây sẽ là một chiến dịch tuyệt mật và chỉ tổng thống Mỹ cùng một số quan chức hàng đầu mới biết về nó, một nguồn tin am hiểu vấn đề nhận xét.
Các quan chức hàng đầu Lầu Năm Góc đều nói rằng tất cả vũ khí Mỹ ở Thổ Nhĩ Kỳ đều nằm trong tầm kiểm soát. "Chúng tôi đã thực hiện các bước cần thiết để đảm bảo rằng mọi thứ chúng ta nắm giữ ở Thổ Nhĩ Kỳ vẫn an toàn và được bảo vệ", phát ngôn viên Bộ Quốc phòng Mỹ Peter Cook hôm 18/7 nói.
Tuy nhiên, giới quan sát vẫn tỏ ra lo lắng về sự an toàn của kho vũ khí hạt nhân Mỹ đặt tại Thổ Nhĩ Kỳ, trong bối cảnh tình hình ở quốc gia này ngày càng bất ổn, đặc biệt là sau đảo chính.
Theo cây bút Jeffrey Lewis từ tạp chí Foreign Policy, những vũ khí tại căn cứ không quân Incirlik được cất trong những kho hàng được bảo vệ nghiêm ngặt. Mỹ cùng các đồng minh NATO mới đây còn đầu tư 160 triệu USD để nâng cấp hệ thống an ninh cho vũ khí hạt nhân. Nổi bật nhất trong số này là mạng lưới cung cấp hình ảnh vệ tinh các khu vực trong và xung quanh căn cứ Incirlik.
Trong trường hợp những kẻ âm mưu đảo chính tiếp cận được số vũ khí quan trọng nói trên, việc sử dụng chúng cũng không hề dễ dàng, Lewis nhấn mạnh.
 |
Một quả bom B-61. Ảnh: US Air Force.
Nhưng nếu như chính quyền một quốc gia nắm giữ vũ khí hạt nhân Mỹ, giống như Thổ Nhĩ Kỳ, bị lật đổ bằng bạo lực, tình thế có thể trở nên vô cùng nguy hiểm, Lewis đánh giá.
"Tôi nghĩ bài học mấu chốt ở đây là lợi ích từ việc cất trữ vũ khí hạt nhân Mỹ ở Thổ Nhĩ Kỳ là rất nhỏ nhưng nguy cơ thì đang không ngừng gia tăng suốt 5 năm qua", Hans Kristensen, chuyên gia về vũ khí hạt nhân thuộc Liên đoàn các Nhà khoa học Mỹ, nhận xét. "Theo tôi, an ninh ở Thổ Nhĩ Kỳ cũng như tại căn cứ Incirlik đã không còn đáp ứng được những yêu cầu an toàn của Mỹ. Bạn sẽ nhận về rất nhiều lời cảnh báo trước khi mọi chuyện trở nên vô cùng tồi tệ. Đã đến lúc rút vũ khí về rồi".
Tình hình an ninh ở Thổ Nhĩ Kỳ thời gian qua liên tục xấu đi. Hồi đầu năm, Bộ Quốc phòng Mỹ phải sơ tán binh sĩ và dân thường khỏi Incirlik với lý do lo ngại về các mối đe dọa khủng bố. Hồi tháng 4, một nhóm cánh hữu địa phương đã cố gắng "tấn công" một phi công Mỹ tại căn cứ. Sự việc xảy ra cách khu vực cất trữ vũ khí hạt nhân chỉ một km. Và nay, một quan chức chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ còn nói bóng gió rằng Washington nhiều khả năng có một vai trò nào đó trong vụ đảo chính, dựa trên việc giáo sĩ Hồi giáo Fethullah Gulen đang tị nạn tại Mỹ. Ông Gulen bị Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan cáo buộc đứng sau âm mưu lật đổ chính quyền.
"Nếu giới tình báo cho rằng nơi cất số vũ khí ấy là một mục tiêu của khủng bố và bất ổn thì chẳng có lý do gì phải giữ chúng ở đó nữa", Ian Kearns, giám đốc viện chính sách Mạng lưới Lãnh đạo châu Âu, bình luận.
