Theo ông Hiền, học tập kinh nghiệm của Hàn Quốc, Nhật Bản, sắp tới sẽ có 4 giải pháp lớn được triển khai. Thứ nhất, thay vì thu phí xử lý rác cào bằng theo hộ hoặc theo đầu người, các địa phương sẽ phải thu phí rác theo khối lượng hoặc thể tích với nguyên tắc càng thải nhiều rác càng phải trả nhiều tiền thông qua việc bán bao bì đựng rác chuyên dụng. Khi đó, nếu người dân phân loại tại nguồn, phần rác tái chế sẽ không bị tính phí mà chỉ tính phần phí rác không tái chế, tạo động lực cho họ phân loại rác tại nguồn. Đây là giải pháp về kinh tế.
Thứ hai, để tránh tình trạng phân loại xong lại đổ chung một xe, vận chuyển về cùng một bãi, các địa phương phải đầu tư đồng bộ hạ tầng từ phương tiện vận chuyển, hoạch địch tuyến thu gom, các điểm lưu giữ cũng như công nghệ xử lý tương ứng. Thứ ba, có nhiều giải pháp giám sát như lắp đặt hệ thống camera ở nhiều nơi. Người vứt rác bừa bãi có thể bị bêu tên trên loa phường hay cuộc họp dân phố.
Luật cũng quy định rõ trách nhiệm của Mặt trận Tổ quốc, Hội Phụ nữ, tổ dân phố cùng nhau giám sát việc thực hiện phân loại rác tại nguồn. Thứ tư là nâng chế tài xử lý các hành vi vứt rác không đúng nơi quy định, không phân loại rác nguồn, thay đổi cách xử phạt, đối tượng có thể xử phạt để quy định có thể đi vào thực tiễn.
Cởi nút thắt cơ chế để đầu tư công nghệ cao
Theo GS Đặng Kim Chi, chuyên gia về chất thải rắn, phân loại rác là bước một trong vấn đề xử lý rác thải sinh hoạt, tạo điều kiện thuận lợi cho lựa chọn công nghệ. Tuy nhiên, bên cạnh đó, phải thu hút được các nhà đầu tư tham gia vào lĩnh vực xử lý rác thải sinh hoạt, đầu tư dây chuyền, công nghệ hiện đại phù hợp với từng loại rác đã được phân loại, như vậy mới có thể đồng bộ từ khâu thu gom, vận chuyển đến xử lý rác.
Theo báo cáo của UBND thành phố Hà Nội, nhiều dự án xử lý rác thải của thành phố bị chậm trễ trong những năm qua chủ yếu liên quan cơ chế thu hút đầu tư trong lĩnh vực này. Ông Nguyễn Thượng Hiền cho biết, Luật lần này tạo một cơ chế đột phá, cách tính đơn giá dịch vụ xử lý rác sẽ theo công nghệ. Khi đầu tư công nghệ hiện đại thì suất đầu tư lớn, giá xử lý phải cao mới lựa chọn được nhà đầu tư, không thể đơn giá công nghệ đốt rác phát điện lại giống như đơn giá chôn lấp.
Luật cũng quy định 3 hình thức chọn nhà đầu tư thay vì 2 như trước kia. Cụ thể là cơ chế đấu thầu, đặt hàng và chỉ định giao nhiệm vụ cho đơn vị công ích.
Năm 2021, Bộ trưởng Bộ TN&MT sẽ ban hành tiêu chí về công nghệ xử lý rác thải sinh hoạt, làm cơ sở cho các địa phương lựa chọn công nghệ và tính đơn giá phù hợp, ông cho biết.
Chậm nhất 1/1/2024, phải phân loại rác tại nguồn
Năm 2021, Tổng cục Môi trường sẽ xây dựng hướng dẫn kỹ thuật phân loại rác tại nguồn, hướng dẫn phương pháp tính định giá xử lý chất thải theo công nghệ, cho ý kiến các địa phương về vấn đề quy hoạch tỉnh trong đó có nội dung về hạ tầng kỹ thuật môi trường, các điểm thu gom, tập kết chất thải rắn, xây dựng các quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật còn thiếu… Các tỉnh, thành phố căn cứ tình hình phát triển kinh tế - xã hội địa phương để có kế hoạch triển khai phân loại rác tại nguồn phù hợp với điều kiện thực tế. Tuy nhiên, chậm nhất 1/1/2024, các địa phương bắt buộc phải phân loại rác tại nguồn.
