Ngày mai (12/4), TAND TP Hà Nội sẽ xét xử công khai vụ án thất thoát hơn 830 tỷ đồng tại Dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 Cty CP Gang thép Thái Nguyên (TISCO).
Trong vụ, có 14 người bị truy tố về tội “Vi phạm quy định của Nhà nước về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí”.
Số này gồm Trần Trọng Mừng – nguyên Tổng GĐ TISCO, Mai Văn Tinh – nguyên Chủ tịch Tổng Cty thép Việt Nam, Trần Văn Khâm – nguyên Chủ tịch kiêm GĐ TISCO, Đậu Văn Hùng – nguyên Tổng GĐ Tổng Cty thép Việt Nam, Ngô Sĩ Hán – nguyên Trưởng ban Dự án mở rộng giai đoạn 2 TISCO, Đặng Văn Tập – nguyên Phó GĐ thường trực BQLDA, Đồng Quang Dương – nguyên Phó GĐ BQLDA, Đỗ Xuân Hòa – nguyên Kế toán trưởng TISCO, Lê Thị Tuyết Lan – nguyên Phó phòng kế toán TISCO, Uông Sĩ Bính – nguyên Phó phòng Kế toán Tổng Cty thép Việt Nam, Nguyễn Văn Tráng – nguyên Ủy viên kiểm soát Tổng Cty thép Việt Nam, Nguyễn Trọng Khôi – nguyên Phó tổng GĐ Tổng Cty thép Việt Nam, Đặng Thúc Kháng – nguyên Trưởng ban Kiểm tra Tổng Cty thép Việt Nam, Trịnh Khôi Nguyên – nguyên Trưởng phòng Đầu tư phát triển Tổng Cty thép Việt Nam.
Các bị cáo còn lại gồm Lê Phú Hưng, Nguyễn Minh Xuân – cùng nguyên thành viên HĐQT Tổng Cty thép Việt Nam; Nguyễn Chí Dũng, Đoàn Thu Trang và Hoàng Ngọc Diệp – cùng nguyên thành viên HĐQT TISCO bị truy tố về tội “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng”.
Theo tòa án, phiên xử diễn ra trong 10 ngày kể cả thứ 7, chủ nhật dưới sự điều hành của thẩm phán Phan Huy Cương. Ngoài ra, tòa án còn bố trí 8 thẩm phán, 2 thư ký dự khuyết. Có hơn 30 luật sư tham gia bào chữa cho các bị cáo.
Chưa làm đã tạm ứng
Trước đó, cáo trạng của Viện KSND tối cao xác định, dự án mở rộng giai đoạn 2 của TISCO được triển khai năm 2007 và do Tổng Cty Thép Việt Nam (VNS) chỉ đạo, kiểm soát. Đơn vị trúng thầu là Tập đoàn Khoa học công nghệ và Thương mại luyện kim Trung Quốc (MCC).
Để triển khai, TISCO đã ký với MCC hợp đồng trọn gói EPC trị giá hơn 160 triệu USD trong đó phần E (thiết kế) trị giá hơn 3,1 triệu, P (cung cấp thiết bị) giá gần 115 triệu và phần C (xây lắp) trị giá hơn 42 triệu USD.
Nội dung EPC thể hiện, giá trị 160 triệu USD là không đổi và MCC phải thi công, chạy thử, chuyển giao công nghệ và sửa chữa lỗi nếu có của dây chuyền luyện kim công suất 500.000 tấn phôi thép/năm... trong vòng 30 tháng.
Ngoài ra, nhà thầu MCC phải nhận trách nhiệm toàn bộ về việc lường trước tất cả khó khăn và chi phí để hoàn thành công trình… Thời điểm tháng 8/2007, hợp đồng EPC chưa có hiệu lực nhưng TISCO đã cho phía MCC ứng hơn 35 triệu USD.
Đến cuối năm 2008, tức 11 tháng sau khi hợp đồng có hiệu lực, tập đoàn luyện kim Trung Quốc vẫn chưa lựa chọn nhà thầu phụ cũng như hoàn thiện thiết kế; không đặt hàng máy móc… và ngược lại, MCC rút hết người về nước đồng thời yêu cầu tăng giá trị hợp đồng EPC lên thêm 138 triệu USD.
Lý do MCC đưa ra là thay đổi tỷ giá, thị trường thế giới biến động… Theo truy tố, các bị cáo biết doanh nghiệp Trung Quốc vi phạm hợp đồng và có thể chấm dứt hợp tác, thu tiền tạm ứng, áp dụng điều khoản phạt. Tuy nhiên, nhóm này lại xin ý kiến để có thể chấp thuận yêu cầu tăng giá của MCC.
Nghìn tỷ đổi sắt vụn
Khi được hỏi ý kiến, Bộ Kế hoạch và Đầu tư có văn bản chỉ rõ, tăng giá theo đề xuất tạm tính là không có căn cứ; TISCO cần chấm dứt hợp đồng, xem xét hủy đấu thầu và tổ chức đấu thầu lại nhằm đảm bảo tiến độ dự án.
TISCO còn thuê một hãng luật của Singapore và được tư vấn, MCC không thể đơn phương tăng giá hợp đồng do giá hợp đồng là trọn gói cố định; hợp đồng EPC cũng không có điều khoản về việc điều chỉnh giá do biến động tỷ giá hoặc tăng giá nguyên vật liệu... Nếu MCC bỏ dở công trình sẽ vi phạm hợp đồng và TISCO có thể yêu cầu bồi thường.
Nhóm bị can trong vụ án đã bỏ qua tư vấn trên để đàm phán với tập đoàn Trung Quốc về việc tăng giá hợp đồng EPC vào tháng 4/2009. Tại đàm phán, phía MCC đề xuất phần C (xây lắp) phải tăng giá thêm gần 43 triệu USD, chi phí này do TISCO chịu.
Để có cơ sở giải quyết, TISCO tiếp tục nhờ hãng luật của Singapore tư vấn và được trả lời: “MCC không thể đơn phương điều chỉnh và tăng giá hợp đồng. Họ cũng không thể chấm dứt hợp đồng với lý do giá nguyên vật liệu tăng cao hay tỷ giá biến động bất lợi cho họ. Nếu họ làm vậy sẽ vi phạm hợp đồng và sẽ phải có nghĩa vụ bồi thường cho TISCO”.
Bất chấp tư vấn, phía TISCO và VNS đã chấp thuận tăng giá phần C (xây lắp) và chuyển hình thức từ hợp đồng trọn gói sang hợp đồng theo đơn giá dù ở đó, TISCO phải chịu các chi phí vượt quá nếu có. Cáo trạng xác định, việc này đã dẫn tới tăng giá thi công dự án.
Ngoài phần C, tập đoàn luyện kim Trung Quốc chỉ hoàn thành phần E (thiết kế) và được thanh toán gần 3 triệu USD (hơn 92%). Tại phần P (cung cấp), MCC còn thiếu 526 tấn thiết bị trị giá 16 triệu USD nhưng vẫn được TISCO thanh toán hơn 107 triệu USD (93,86%).
Cùng với việc tăng giá hợp đồng, dự án bị kéo dài nên đã đội vốn từ tổng mức đầu tư ban đầu 3.834 tỷ đồng lên tới 8.104 tỷ đồng. Đến năm 2018, dự án chưa hoàn thành, nhiều thiết bị đã hư hỏng nhưng TISCO đã đổ vào đây hơn 4.423 tỷ đồng và dẫn tới thiệt hại hơn 830 tỷ đồng là số tiền lãi phải trả cho các ngân hàng.
