Lạc giữa vương quốc bách xanh

Quần thể bách xanh Phong Nha - Kẻ Bàng trải rộng ngút tầm mắt.
Quần thể bách xanh Phong Nha - Kẻ Bàng trải rộng ngút tầm mắt.
TP - Ðược phát hiện từ năm 2004, nhưng vì tính đặc hữu và giá trị toàn cầu, nên cho đến nay, quần thể bách xanh nằm trong lòng di sản Phong Nha - Kẻ Bàng vẫn còn là bí mật đối với những người “ngoại đạo”. Ngay cả “nội bộ” của vườn Quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng cũng không được mấy người biết tường tận về vị trí, hình dáng và cách thức phân bố của loài cây quý hiếm này.

Báu vật còn sót lại của nhân loại

Ðể có được chuyến đi vào quần thể bách xanh còn lại duy nhất trên thế giới, chúng tôi đã phải mất 5 ngày nằm chờ đợi cái gật đầu của lãnh đạo VQG Phong Nha - Kẻ Bàng. Không phải lãnh đạo vườn này làm khó báo chí, cũng không phải do chuyến đi vất vả hay mạo hiểm, lí do duy nhất, vì bảo mật cho quần thể bách xanh vô giá này.

Quần thể bách xanh này được phát hiện tình cờ năm 2004, trong một chuyến khảo sát của Giáo sư Leonid Averyanov (Viện thực vật Khamarop, Nga), Giáo sư Phan Kế Lộc (Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh học Việt Nam) và cán bộ của Trung tâm Nghiên cứu khoa học và Cứu hộ động vật hoang dã của VQG Phong Nha - Kẻ Bàng.

Những công bố sau chuyến khảo sát về quần thể bách xanh trên núi đá vôi Phong Nha - Kẻ Bàng của nhóm các nhà khoa học đã làm chấn động giới thực vật học thế giới. Bởi tại thời điểm đó họ chỉ biết đến bách xanh núi đất, hoặc một vài cá thể bách xanh núi đá, chứ chưa hề ghi nhận cả một quần thể bách xanh núi đá lên đến hàng nghìn ha như ở Phong Nha - Kẻ Bàng.

Những ghi nhận ban đầu của các nhà khoa học cho thấy, quần thể bách xanh núi đá (có tên khoa học Calocedrus rupestris) ở Phonng Nha - Kẻ Bàng phân bố trên diện tích hơn 5.000 ha, trong đó có hơn 2.000 ha đông đặc, khoảng 600 cây/ha. Chúng sinh sống trên đỉnh những khối núi đá vôi cao từ 700m đến 1.000m. Ðiều đặc biệt, quần thể bách xanh này có tuổi đời trên 500 năm, chiều cao đạt trên 30m, đường kính nhiều cây lên đến 2m. 

Lạc giữa vương quốc bách xanh ảnh 1

Trên những thân cây già cỗi, sần sùi chi chít các loài phong lan đeo bám.

Bách xanh núi đá tại Phong Nha - Kẻ Bàng không chỉ có giá trị về mặt nghiên cứu khoa học mà thân gỗ của nó rất có giá trị, được dân chơi gỗ săn lùng ráo riết. Giới chơi gỗ cho rằng: Bách xanh núi đá được xếp đứng đầu trong “linh mộc” vì sự tinh khiết và thanh cao của nó. Ở trên đỉnh những khối núi đá vôi khô cằn không cây gì sống được thì lại là nơi đắc địa của bách xanh. Chúng hấp thu linh khí của trời đất để sinh trưởng và phát triển. Hương thơm của bách xanh tỏa ra làm cho tinh thần con người sảng khoái, trong khi ruồi nhặng, dán muỗi thì không dám bén mảng. Còn đối với tộc người bản địa, trong tâm thức của họ, bách xanh là “vật thiêng”, biểu tượng của sự vững chãi và trường tồn.

Giáo sư Leonid Averyanov từng khuyến cáo: Quần thể bách xanh núi đá lớn chưa từng thấy này, là tài sản vô giá không chỉ của VQG Phong Nha - Kẻ Bàng. Việc bảo tồn cấp thiết, có hiệu quả phải được xem là mục tiêu có tính ưu tiên hàng đầu trong chiến lược bảo tồn của Việt Nam. Bởi đây là loài có nguy cơ tuyệt chủng trên phạm vi toàn cầu.

Vườn địa đàng nơi trần thế

Mặc dù được các kiểm lâm của vườn dẫn đi trên con đường nghe nói là dễ nhất, nhưng hành trình mà chúng tôi đi qua để đến “vương quốc” bách xanh không hề đơn giản chút nào. Những bức tường đá dựng đứng, những mỏm đá tai mèo sắc lẹm, trơn trượt chắn hết lối đi, khiến chúng tôi phải nghỉ mất 5 chặng, trước khi tận mắt nhìn thấy bách xanh.

Quần thể bách xanh này đang được bảo vệ nghiêm ngặt và tuyệt mật. Ngay cả cành nhánh khô mục, cũng bắt buộc phải đánh số trước khi mang về làm mẫu vật nghiên cứu, tuyệt đối không được mang về dùng. 

Kiểm lâm viên dẫn đường cho biết

Kiểm lâm viên dẫn đường cho biết, ở đây chỉ có duy nhất bách xanh, không trộn lẫn một loài cây nào khác. “Cũng lạ, loài cây này chỉ thích sống trên đỉnh núi một mình, không sống chung với các loài cây khác. Chúng tôi đi tuần rừng thường xuyên, nhưng chưa bao giờ thấy cây bách xanh nào sống ở lưng chừng núi. Duy nhất có một loài được bách xanh cho cư ngụ cùng là phong lan, một số loài lan hài bị cho là tuyệt chủng trên thế giới đã được tìm thấy ở đây” - Người dẫn đường giới thiệu.

Kiểm lâm viên dẫn đường tâm sự: Nghề kiểm lâm vất vả nhất là tuần rừng, nhưng mỗi lần lên quần thể bách xanh thì ai cũng háo hức, như được sang một thế giới khác. Ðến mùa hoa lan nở, cả quần thể bách xanh như một khu vườn địa đàng ngập tràn sắc màu. Trên những thân cây bách xanh già cỗi, sần sùi... như được ai đó thay cho chiếc áo mới muôn màu kết từ hoa phong lan, bướm bay rợp trời, chim chóc, muông thú kéo về hót râm ran cả khu rừng.

Lạc giữa vương quốc bách xanh ảnh 2

Dưới gốc bách xanh ngàn tuổi.

Ở độ cao khoảng 700m so với mặt nước biển, trên những đỉnh đá vôi khô cằn là quần thể bách xanh ngút ngàn tầm mắt. Ðúng như lời người dẫn đường nói, mọi mệt mỏi sau chặng đường hiểm trở bỗng chốc tan biến khi được mắt thấy, tay sờ cá thể bách xanh đầu tiên. Thật khó có thể tưởng tượng, trên đỉnh núi chỉ toàn đá lại có thể tồn tại một loài cây khổng lồ và dày đặc đến vậy. Nhiều cá thể bách xanh lớn đến mức cả chục người ôm không xuể, sừng sững vươn lên trời cao, tán lá trải rộng che kín ánh mặt trời. Trên thân và cành của chúng chi chít phong lan đeo bám với vô số chủng loại.

Cũng chính tại quần thể bách xanh này, các nhà khoa học đã tìm thấy 3 loài hoa lan hài quý hiếm, gồm: lan hài xanh, lan hài đốm và lan hài xoắn. Nhị của chúng giống như những chiếc hài công chúa ngày xưa nên gọi là lan hài. Giá trị thương mại của loài lan đặc hữu rất cao, được xếp trong Sách đỏ thế giới, có nguy cơ tuyệt chủng trên toàn cầu. Riêng ở Việt Nam, loài lan này được phát hiện từ những năm 1922, nhưng sau đó mất tích cho đến năm 1995 thì xuất hiện ở Khánh Hòa và Cao Bằng. Sau 2 tháng xuất hiện, loài lan hài trên đã bị tuyệt diệt vì giới săn lan lùng dữ dội.  

Kiểm lâm viên dẫn đường cho biết: Quần thể bách xanh này đang được bảo vệ nghiêm ngặt và tuyệt mật. Ngay cả cành nhánh khô mục, cũng bắt buộc phải đánh số trước khi mang về làm mẫu vật nghiên cứu, tuyệt đối không được mang về dùng. Ðội ngũ kiểm lâm đang chốt giữ ở đây phải qua sàng lọc kỹ càng, tên của từng người được giữ kín vì sợ lâm tặc tìm cách mua chuộc.

Vị doanh nhân có tiếng trong ngành du lịch đi cùng đoàn xuýt xoa: “Nếu như người dân chúng ta có ý thức cao trong bảo vệ di sản, thì ở đây sẽ là một tour du lịch sinh thái mạo hiểm có một không hai trên thế giới. Du khách sẽ được thưởng ngoạn quần thể bách xanh duy nhất của thế giới với muôn điều kỳ thú. Và lúc đó, giá trị của di sản ngày càng được phát huy”.

Rong ruổi giữa “vương quốc” bách xanh như lạc vào thế giới cổ tích, nguyên sơ, huyễn hoặc. Hương thơm từ nhựa cây tỏa khắp khu rừng, đến cành nhánh khô mục lăn lóc dưới nền đất hàng chục năm, khi động vào cũng tỏa mùi thơm rất đặc biệt. Trên những thân cây già cỗi, vô số giò phong lan treo lủng lẳng như được ai đó tỉ mẩn sắp đặt. Trong bụi rậm, tiếng muông thú gọi bầy, chim chóc líu lo chuyền cành...

MỚI - NÓNG
Kiểm toán Nhà nước cảnh báo dấu hiệu mất an toàn tài chính tại một số doanh nghiệp
Kiểm toán Nhà nước cảnh báo dấu hiệu mất an toàn tài chính tại một số doanh nghiệp
TPO - Kiểm toán Nhà nước (KTNN) chỉ ra những thiếu sót, bất cập, đồng thời đưa ra khuyến nghị giúp các tập đoàn, tổng công ty nhà nước hoàn thiện, nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công, tài sản công. Đáng chú ý, KTNN cũng cảnh báo một số doanh nghiệp có dấu hiệu mất an toàn về tài chính.
Năm học 2023-2024, Hà Nội được bổ sung 2.648 biên chế giáo dục.
Hà Nội thiếu hơn 16.000 biên chế giáo dục
TPO - Số biên chế sự nghiệp giáo dục của thành phố Hà Nội thiếu so với định mức do Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định là 16.004 người. Năm học 2023- 2024, thành phố đề nghị được giao thêm 8.939 biên chế khối giáo dục nhưng chỉ được bổ sung 2.648 biên chế.