Dịch giả, vì ông bà ấy đã bê nguyên xi các giới từ liên từ của một ngôn ngữ coi trọng tính chính xác của sở hữu, của đối tượng, của phương hướng…
Nhà phê bình, vì hầu như các nhà phê bình nghiên cứu đều chỉ lưu ý nhiều đến tính thông tin của ngôn ngữ mà lơ là cá tính của ngôn ngữ. Cho nên ta hiếm thấy một nhà nghiên cứu phê bình có văn (nói thêm cho công bằng: nhà văn mà có văn cũng hiếm).
Nói đi thì cũng phải nói lại: nhiều dịch giả chắc phải bó tay, nếu gặp phải những nhà văn nước ngoài có hệ thống ngôn ngữ riêng. Không nói đến những tác giả kinh điển, chỉ một nhà văn đương đại Mỹ Cormac McCarthy chẳng hạn.
Trong No Country for Old Men (Không chốn nương thân cho người già), ông đã tự tạo ra một thứ văn giản lược các hư từ, các giới từ, liên từ. Biết thưởng thức thì thứ văn ấy thật khỏe khoắn, cứng cáp. Không thì sẽ coi là khó hiểu. Với dịch giả nước ngoài thì có thể là một cuộc vật lộn chữ nghĩa, sau đó bản dịch là một văn bản rơi rụng hết cả văn. Tất nhiên khó ai dịch được văn, nhưng bản dịch những thứ như văn của McCarthy là một sự hao hụt đến bảy tám phần.
Người viết văn chủ ý tự chứng tỏ sự trưởng thành thì thường lược bỏ những giới từ không cần thiết. Nói cho chính xác, những giới từ liên từ vẫn ở đấy, trong câu văn, nhưng đã hóa thành vô hình, nó đã ẩn đi. Người viết và người đọc, như đã hiểu nhau, như đã có quy ước riêng, khi vào đến trang văn, vẫn biết nó đang ẩn trong ấy dù không hiện diện.
Thử xét một câu văn: chàng nhìn mọi đồ vật với vẻ mặt ngạc nhiên.
Chỉ thêm giới từ Với, mà cả câu trở thành tập làm văn, thật là học trò.
Ẩn giới từ đi, có thể viết: chàng nhìn mọi đồ vật, vẻ mặt ngạc nhiên. Coi như hai câu được nối lại nhờ một dấu phẩy.
Cũng có thể viết giản dị hơn: chàng ngạc nhiên nhìn mọi đồ vật.
Một câu khác, cũng giới từ Với: với những ảnh hưởng từ cả tôn giáo và triết học, ông đã viết nên một cuốn sách hay. Câu này dễ chữa hơn: chỉ việc ẩn giới từ Với: ảnh hưởng từ cả tôn giáo và triết học, ông đã viết nên một cuốn sách hay.
Người viết nào có chủ ý tạo lập ngôn ngữ riêng, chủ ý tránh lối mòn nhà trường, tránh ngôn ngữ phủ bụi kinh viện cũ kỹ, sẽ tránh những câu kiểu này:
Bằng một ánh mắt long lanh vui sướng, đứa bé sà vào lòng mẹ.
Bởi vì trời mưa to cho nên anh quyết định không đi nữa.
Cô ấy làm việc này theo một cách mà ông đã hướng dẫn.
Có thể ẩn bớt hư từ, mà viết:
Mắt long lanh vui sướng, đứa bé sà vào lòng mẹ.
Trời mưa to, anh quyết định không đi nữa.
Cô ấy làm như ông đã hướng dẫn.
Và còn rất nhiều cách khác có thể ẩn bớt hư từ, rồi xoay chuyển cấu trúc câu văn cho hợp lý.
Cũng cần nói thêm, gần đây có một cấu trúc văn đã trở thành quen miệng nói, quen tay viết:
Anh nói về một vấn đề cần phải giải quyết đó là mua một chiếc xe mới.
Đúng ra đấy là hai câu:
Anh nói về một vấn đề cần phải giải quyết. Đó là mua một chiếc xe mới.
Còn nếu muốn nối hai câu thành một, thì hãy bỏ chữ đó:
Anh nói về một vấn đề cần phải giải quyết là mua một chiếc xe mới.
Rồi nó sẽ được ngữ pháp tiếng Việt chấp nhận như một sự đã rồi, một thói quen đã thành nếp. Nhưng người viết văn có ý thức sẽ từ chối sử dụng cái mẫu câu đó là đó là này. Cũng như sẽ từ chối dùng những ngôn từ thời thượng mà đầy nhầm lẫn đã nêu.
