Đột phá tư duy làm nông nghiệp

DN cùng HTX cam kết đồng hành

Thành công bước đầu

Trên cánh đồng 50ha lúa chất lượng cao phát thải thấp ở xã Thạnh An, huyện Vĩnh Thạnh, TP Cần Thơ, bà con thành viên HTX Tiến Thuận phấn khởi khi lúa trúng mùa sau hơn 3 tháng chăm sóc. Đây là mô hình thí điểm đầu tiên thực hiện quy trình canh tác nghiêm ngặt của Đề án 1 triệu ha, xuống giống tháng 4/2024. Cần Thơ là 1 trong 5 địa phương (cùng với Đồng Tháp, Trà Vinh, Sóc Trăng, Kiên Giang) được chọn làm mô hình thí điểm đề án, mỗi mô hình 50ha.

Mô hình sử dụng giống xác nhận từ Viện Lúa ĐBSCL, sạ lúa bằng máy kết hợp vùi phân; quản lý nước ướt khô xen kẽ; bón phân theo vùng chuyên biệt; quản lý dịch hại tổng hợp; thu hoạch bằng máy gặt đập liên hợp và thu gom rơm rạ... Ông Nguyễn Cao Khải - Giám đốc HTX Tiến Thuận cho biết, lúa thu hoạch nằm ngoài mong đợi của các thành viên HTX khi lúa không bị đổ ngã kể cả trong mùa mưa, năng suất tốt, chất lượng tăng.

Theo bà Phạm Thị Minh Hiếu- Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật Cần Thơ, mô hình tuân thủ đúng quy trình canh tác do Cục Trồng trọt ban hành, giảm lúa giống từ 140kg/ha xuống còn 60kg/ha, giảm số lần bón phân từ 3-4 lần/vụ xuống còn 2 lần/vụ, giảm đáng kể lượng nước tưới, giảm cây lúa bị đổ ngã. Năng suất đạt 6,5 tấn/ha, trong khi canh tác truyền thống đạt từ 5,8-6,1 tấn/ha. Với hiệu quả bước đầu ở vụ Hè Thu, địa phương tiếp tục thực hiện trong vụ Thu Đông và Đông Xuân để đánh giá hiệu quả toàn diện.

Chủ tịch Hiệp hội Ngành hàng lúa gạo Việt Nam Bùi Bá Bổng trao chứng nhận liên kết giữa DN với HTX tham gia đề án

Giảm phát thải khí nhà kính

Ông Nguyễn Văn Hùng, chuyên gia cao cấp Viện Nghiên cứu Lúa gạo Quốc tế (IRRI) phân tích: Ngoài lợi ích từ việc giảm chi phí về giống 1,2 triệu đồng/ha, phân bón giảm 0,7 triệu đồng/ha, giảm công lao động, thuốc bảo vệ thực vật..., việc tăng năng suất và thu gom rơm ra khỏi đồng đã đem lại lợi nhuận tăng lên khoảng 1,3-6 triệu/ha. “Hiệu quả rõ rệt khi thấy lúa khỏe hơn, đẹp hơn, không bị đổ ngã… Quan trọng hơn nữa là đã chứng minh giảm phát thải khí nhà kính từ 2-6 tấn CO2/ha, đây là con số tương đối đáng kể” - ông Hùng nói.

Theo ông Lê Thanh Tùng - Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt, Bộ NN&PTNT, bên cạnh hiệu quả bước đầu là giảm chi phí, tăng năng suất, tăng giá trị và giảm ô nhiễm môi trường, giảm phát thải khí nhà kính thì điều quan trọng là sự liên kết rất chặt chẽ giữa các DN đầu vào và DN thu mua lúa gạo. Việc liên kết có trách nhiệm, thực hiện đúng cam kết giữa các bên là yếu tố quan trọng quyết định thành công và lan tỏa cho các địa phương khác cùng triển khai.

“Điều quan trọng bây giờ là việc củng cố và xây dựng các HTX cho đồng bộ, phù hợp với mô hình và phải được tốt hơn. Vấn đề nữa là cần thêm rất nhiều các DN tham gia trong từng cánh đồng, từ vài chục ha đến vài trăm, vài ngàn ha. Nhiều DN như thế chúng ta sẽ tạo thành một thị trường cho việc mua bán các-bon, để đề án được thực hiện bền hơn, chặt chẽ hơn” - ông Tùng nói.

Nhiều địa phương tại ĐBSCL đã thực hiện thí điểm đề án

Cam kết đồng hành

Bên cạnh HTX, DN là chủ thể rất quan trọng và không thể thiếu trong chuỗi giá trị lúa gạo cũng như thành công của đề án. Ông Lê Hải Triều (Công ty CP Hoàng Minh Nhật) cho biết, đơn vị muốn đồng hành, hỗ trợ người dân trong quá trình thực hiện đề án, đây cũng là mục tiêu mà công ty hướng đến là sản xuất lúa an toàn, thân thiện với môi trường, gạo đạt chất lượng, đáp ứng các tiêu chuẩn.

Theo đại diện DN, khi các thị trường như Mỹ, châu Âu, Nhật Bản và nhiều quốc gia khác yêu cầu khắt khe về chất lượng, việc sản xuất lúa theo quy trình canh tác bền vững, giảm phát thải sẽ giúp ngành hàng lúa gạo minh bạch và trách nhiệm hơn với cộng đồng. Khi đó, thương hiệu lúa gạo Việt Nam sẽ khẳng định trên thị trường thế giới, đem lại giá trị về kinh tế và thu nhập cho người nông dân.

Thu hoạch lúa tại cánh đồng thực hiện Đề án 1 triệu ha

Đề án 1 triệu ha được WB, IRRI phối hợp với Bộ NN&PTNT trong việc cung cấp nguồn vốn, kỹ thuật để thực hiện. Đánh giá cao kết quả tích cực từ mô hình bước đầu, ông Li Guo, chuyên gia cao cấp WB cho rằng, đề án có 3 mục tiêu chính là giúp cho người dân tăng thu nhập từ trồng lúa; tăng cường tính cạnh tranh của chuỗi giá trị ngành lúa gạo Việt Nam và đóng góp cho việc giải quyết các thách thức của biến đổi khí hậu ở Việt Nam và thế giới.

WB đã cam kết khoản vay 350 triệu USD cho Việt Nam để thực hiện đề án. Ngoài khoản vay này, WB cũng cam kết huy động 40 triệu USD bằng tín chỉ các-bon hỗ trợ nông dân tham gia đề án. Để có thể thụ hưởng, đề án phải chứng minh thực hiện cam kết về giảm phát thải. Hiện WB đang làm việc với Bộ NN&PTNT và IRRI để xây dựng công cụ và phương pháp đo giảm phát thải, thu thập dữ liệu để chứng minh và chuyển đổi thành tín chỉ các-bon.

Quyết tâm thực hiện thành công đề án đầu tiên trên thế giới

Tại cuộc họp đánh giá kết quả ban đầu của đề án, Bộ NN&PTNT cho biết, mô hình đã mang lại những kết quả tích cực, giảm chi phí đầu vào, tăng năng suất, tăng lợi nhuận, giảm phát thải. Đặc biệt, nhiều DN đã cam kết thu mua toàn bộ sản phẩm lúa gạo được sản xuất tại các mô hình thí điểm.

Tuy nhiên, việc triển khai còn gặp những khó khăn nhất định như: Đây là đề án giảm phát thải với cây lúa đầu tiên trên thế giới, quy mô lớn, mới mẻ, chưa có tiền lệ. Hiểu biết của nông dân về đề án còn hạn chế. Diện tích tham gia tối thiểu phải liền mảnh từ 50ha trở lên, trong khi ở nhiều địa phương còn manh mún, nhỏ lẻ. Kết cấu hạ tầng phục vụ sản xuất lúa chất lượng cao phát thải thấp chưa đồng bộ, cần tiếp tục đầu tư. Số nông dân, HTX, DN tham gia liên kết còn hạn chế…

Kết luận cuộc họp, Phó Thủ tướng Trần Lưu Quang cho biết, đề án sẽ tạo bước chuyển mang tính đột phá về tư duy làm nông nghiệp tại ĐBSCL, vốn đang đối mặt với ảnh hưởng của biến đổi khí hậu diễn biến nhanh và khó lường. Đề án cũng sẽ góp phần nâng cao thu nhập và đời sống của người trồng lúa và DN. Đặc biệt, giúp Việt Nam hiện thực hóa mục tiêu đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.