Trong văn bản do Phó Tổng thư ký Đậu Anh Tuấn ký và gửi Văn phòng Chính phủ, VCCI cho rằng, phương thức điều hành giá xăng dầu hiện nay cần được sửa đổi do có nhiều bất cập. Tình trạng đứt gãy chuỗi cung ứng xăng dầu lan rộng trên cả nước trong thời gian qua xuất phát chủ yếu từ phương thức quản lý giá của Nhà nước đặt trong bối cảnh biến động trên thế giới.
Theo đó, việc ngăn chặn tình trạng thiếu xăng bán lẻ bằng cách xử phạt cây xăng đóng cửa chỉ là giải pháp tình thế và chỉ có tác dụng trong ngắn hạn. "Nếu tình trạng giá bán thấp hơn chi phí kéo dài thì các doanh nghiệp sẽ không chỉ bán hàng nhỏ giọt trước mắt mà sẽ không đầu tư mới, thậm chí rời bỏ thị trường trong dài hạn”, VCCI nhận định.
Về 2 phương án điều hành giá được Bộ Công Thương đưa ra lấy ý kiến, VCCI cho biết ủng hộ phương án để doanh nghiệp tự xác định và công bố giá bán lẻ, thực hiện kê khai giá khi thay đổi giá và báo cáo về Bộ Công Thương, Bộ Tài chính để giám sát. Khi giá bán do cung cầu quyết định sẽ phụ thuộc vào mức độ cạnh tranh của thị trường. Việc này sẽ tuân theo quy định của Luật Giá và hạn chế sự can thiệp của Nhà nước nếu không cần thiết.
 |
VCCI đề xuất giao quyền định giá bán cho doanh nghiệp để tránh các đứt gãy có thể xảy ra do việc điều hành chậm. |
Lý do được VCCI đưa ra xuất phát từ việc nếu thị trường có mức độ cạnh tranh cao thì giá bán sẽ rất sát với chi phí. Ngược lại, nếu thị trường có ít nhà cung cấp hoặc các nhà cung cấp bắt tay với nhau để nâng giá và giá bán sẽ cao hơn chi phí. Để khắc phục tình trạng này, cần thúc đẩy tính cạnh tranh của thị trường bằng nhiều biện pháp như cho phép mở các cây xăng gần nhau, cho phép các cây xăng nhập hàng từ nhiều nguồn, hạ rào cản gia nhập thị trường xăng dầu và điều tra hành vi thoả thuận hạn chế cạnh tranh khi có dấu hiệu.
Một vấn đề quan trọng khác được VCCI nêu rõ chính là cần có chiết khấu tối thiểu trong bán lẻ xăng dầu. Đơn vị này cho rằng, thời gian vừa qua, nhiều doanh nghiệp bán lẻ phản ánh tình trạng chiết khấu bán lẻ bằng 0 hoặc thậm chí âm. Điều này khiến các cửa hàng bán lẻ không muốn bán hàng, nhưng buộc phải bán vì nếu không sẽ bị cơ quan chức năng xử phạt.
Với cách thiết kế quy định như hiện nay, khi giá bán lẻ điều hành thấp hơn chi phí thì khoản âm này chủ yếu sẽ đổ vào doanh nghiệp bán lẻ bởi doanh nghiệp bán buôn có quyền chủ động giá bán buôn và không bị xử phạt khi ngừng bán hàng. Do đó, mấu chốt vấn đề vẫn là xử lý cơ chế giá bán lẻ xăng dầu.
VCCI đề nghị cơ quan soạn thảo điều chỉnh quy định theo hướng: Trường hợp Nhà nước không can thiệp vào giá, để cung cầu thị trường quyết định giá, thì không quy định mức chiết khấu bán lẻ tối thiểu. Trường hợp Nhà nước tiếp tục can thiệp vào giá bán lẻ thì cần đồng thời điều hành chiết khấu tối thiểu (hoặc giá bán buôn tối đa) để bảo đảm đồng bộ cơ chế quản lý.
Về đề xuất cho phép các đại lý bán lẻ xăng dầu được lấy từ nhiều nguồn và Bộ Công Thương đưa ra hai phương án, VCCI đề nghị lựa chọn phương án 2 là cho phép cửa hàng bán lẻ được lấy xăng từ nhiều nguồn.
Cụ thể, cần cho phép cửa hàng bán lẻ được lựa chọn hình thức kinh doanh, có thể làm đại lý hoặc nhận nhượng quyền cho một thương nhân phân phối, hoặc có thể lựa chọn hình thức mua đứt bán đoạn. Trường hợp cửa hàng bán lẻ làm đại lý hoặc nhận nhượng quyền thì chỉ được nhập hàng của một thương nhân phân phối. Thương nhân phân phối sẽ chịu trách nhiệm về chất lượng và giá cả hàng hoá theo quy định pháp luật.
“Trường hợp cửa hàng bán lẻ lựa chọn hình thức mua đứt bán đoạn thì cho phép nhập hàng của nhiều đơn vị bán buôn. Lúc này, cửa hàng bán lẻ sẽ chịu trách nhiệm về chất lượng và giá cả của hàng hoá theo quy định của pháp luật”, VCCI nêu ý kiến.
Góp ý về quyền và nghĩa vụ của thương nhân phân phối và tổng đại lý cũng như quyền và nghĩa vụ của thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu, VCCI cho rằng, việc Bộ Công Thương đưa ra phương án Nhà nước sẽ hỗ trợ tài chính đối với các thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu khi các doanh nghiệp này thua lỗ, nhằm bảo đảm nguồn cung xăng dầu cho nền kinh tế là việc không nên làm.
Việc hỗ trợ tài chính này về bản chất là việc Nhà nước dùng tiền ngân sách để khiến chi phí kinh doanh của doanh nghiệp giảm xuống trong khi Nhà nước vẫn duy trì giá bán xăng dầu ở mức thấp và thu các loại thuế đối với xăng dầu.
“Có một giải pháp khác tốt hơn rất nhiều là Nhà nước tăng giá bán lẻ xăng dầu sao cho phản ánh đúng chi phí của doanh nghiệp hoặc cho doanh nghiệp tự quyền quyết định giá. Khi đó, doanh nghiệp sẽ có động lực để kinh doanh mà không cần bất kỳ một sự hỗ trợ nào”, VCCI nhấn mạnh.
Về Quỹ bình ổn giá xăng dầu, dẫn các nghiên cứu cho thấy, việc điều hành Quỹ thời gian qua cho thấy sự biến động giá của xăng dầu sau khi sử dụng Quỹ không có sự khác biệt lớn khi với việc không sử dụng Quỹ, VCCI đề nghị bỏ Quỹ bình ổn giá xăng dầu. Theo VCCI, về cả lý thuyết và thực tiễn đều cho thấy Quỹ bình ổn đã không đạt được mục tiêu giúp bình ổn giá như mong muốn của Nhà nước.
Đơn vị này cũng đề xuất giảm nhẹ gánh nặng về dự trữ lưu thông cho các doanh nghiệp. Cùng đó, trường hợp Nhà nước vẫn điều hành giá thì cần tính chi phí dự trữ lưu thông vào giá bán lẻ để bảo đảm nguyên tắc tính đúng tính đủ chi phí.
Với trường hợp giá được vận hành theo cung cầu thị trường thì Nhà nước cần chi trả chi phí dự trữ xăng dầu này, có thể theo hình thức đặt hàng giao nhiệm vụ hoặc đấu thầu từ nguồn ngân sách.
