Loại bỏ “chiếc áo đã chật” thuế khoán
Trong nhiều năm qua, thuế khoán được áp dụng rộng rãi đối với các hộ kinh doanh nhỏ lẻ. Cách làm này giúp đơn giản thủ tục, giảm gánh nặng kê khai, phù hợp với điều kiện quản lý còn hạn chế. Tuy nhiên, khi nền kinh tế phát triển nhanh, thương mại điện tử bùng nổ, mô hình thuế khoán dần bộc lộ những bất cập.
Thực tế cho thấy, cùng một mặt bằng kinh doanh, cùng quy mô doanh thu, nhưng mức thuế khoán giữa các hộ có thể chênh lệch đáng kể. Không ít trường hợp doanh thu thực tế cao gấp nhiều lần mức khoán, gây thất thu ngân sách và tạo cảm giác thiếu công bằng cho những hộ chấp hành nghiêm túc. Thuế khoán, vì thế, được ví như “chiếc áo đã chật”, không còn phù hợp với yêu cầu quản lý hiện đại.
Số liệu của ngành Thuế cho thấy, mức thuế khoán trung bình mỗi hộ chỉ khoảng 670.000 đồng/tháng. Trong khi đó, các hộ tự kê khai, dù cùng quy mô lại nộp trung bình tới 4,6 triệu đồng/tháng. Khoảng cách quá lớn này là chỉ dấu rõ ràng cho thấy thuế khoán không còn phản ánh đúng năng lực tài chính và quy mô thực tế của người nộp thuế.
Bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam thẳng thắn nhận định, vẫn còn tình trạng nhiều cửa hàng bán thuốc, phòng khám tư nhân, spa... có doanh thu khá lớn, thậm chí một cá nhân kinh doanh dịch vụ có thể thu về hàng trăm triệu đồng mỗi ngày nhưng chỉ đóng thuế vài triệu đồng.
“Điều này cho thấy việc xác định doanh thu tính thuế vẫn chưa phản ánh đúng thực tế, dẫn đến sự thiếu công bằng và thất thu ngân sách nhà nước, tạo ra sự thiếu minh bạch và bất công với các hộ kinh doanh tuân thủ nghiêm túc”, bà Cúc nói.
Trước yêu cầu đổi mới, ngành Thuế đã phát động chiến dịch 60 ngày chuyển đổi thuế khoán sang hình thức hộ kinh doanh kê khai. Chiến dịch tập trung vào việc rà soát, phân loại các hộ đang nộp thuế khoán, nhất là những hộ có doanh thu lớn, hoạt động ổn định, đủ điều kiện thực hiện chế độ sổ sách, hóa đơn.
Điểm đáng chú ý là chiến dịch không đơn thuần mang tính “siết chặt”, mà được triển khai theo hướng đồng hành, hỗ trợ. Các chi cục thuế được giao nhiệm vụ tổ chức tuyên truyền, đối thoại trực tiếp với người nộp thuế, hướng dẫn cách lập sổ sách đơn giản, sử dụng hóa đơn điện tử, từng bước làm quen với phương thức quản lý mới.
Bước đi quyết liệt, đồng hành thực chất
Ông Mai Sơn - Phó cục trưởng Cục Thuế (Bộ Tài chính) cho biết, việc bỏ thuế khoán để chuyển sang thuế kê khai sẽ giúp hộ kinh doanh minh bạch hơn trong hoạt động và nộp thuế sát với thực tế doanh thu.
"Thực tế ai kinh doanh cũng đều có ghi chép sổ sách - nhập hàng, bán ra, hàng tồn… Cơ quan thuế sẽ hỗ trợ bà con chuyển việc ghi chép thủ công sang phần mềm trên điện thoại thông minh, giúp kê khai dễ dàng và thuận lợi hơn", ông Sơn nói.
Dấu mốc 60 ngày không chỉ là thời hạn hành chính, mà là “khoảng đệm” để hộ kinh doanh thích nghi, chuyển đổi tư duy từ nộp thuế khoán sang tự kê khai, tự chịu trách nhiệm.
Với không ít hộ kinh doanh, thông tin về chiến dịch ban đầu gây tâm lý lo lắng. Nhiều người e ngại thủ tục phức tạp, chi phí tăng, thậm chí sợ bị “soi” doanh thu. Tuy nhiên, qua các buổi tập huấn và tiếp xúc thực tế, không ít hộ đã nhìn thấy những lợi ích dài hạn.
Khi chuyển sang hộ kinh doanh kê khai, người kinh doanh có cơ hội ghi nhận đầy đủ chi phí, khấu trừ hợp lý, từ đó mức thuế thực nộp có thể sát với thực tế hơn, thậm chí thấp hơn so với thuế khoán trước đây. Việc sử dụng hóa đơn cũng giúp hộ kinh doanh mở rộng tệp khách hàng, đặc biệt là các doanh nghiệp, tổ chức cần hóa đơn đầu vào.
Quan trọng hơn, chuyển đổi còn giúp hộ kinh doanh từng bước tiếp cận chuẩn mực quản trị hiện đại, tạo nền tảng để phát triển lên doanh nghiệp khi đủ điều kiện. Với nhiều hộ trẻ, kinh doanh trên nền tảng số, đây được xem là “bước đệm cần thiết” để đi xa hơn.
Ở góc độ vĩ mô, chiến dịch 60 ngày mang ý nghĩa lớn trong việc nâng cao tính minh bạch của hệ thống thuế. Khi doanh thu được kê khai sát thực, cơ quan quản lý có dữ liệu chính xác hơn để hoạch định chính sách, điều tiết nền kinh tế.
Việc giảm dần thuế khoán cũng góp phần tạo lập sân chơi bình đẳng giữa các thành phần kinh tế. Doanh nghiệp lâu nay vẫn phản ánh tình trạng “bất lợi” khi phải kê khai, quyết toán đầy đủ, trong khi nhiều hộ kinh doanh lớn chỉ nộp thuế khoán ở mức thấp. Khi khoảng cách này được thu hẹp, môi trường cạnh tranh sẽ lành mạnh hơn.
Chính quyền địa phương, các hội, hiệp hội ngành nghề cũng cần vào cuộc, đóng vai trò cầu nối, giúp hộ kinh doanh hiểu đúng, hiểu đủ về chính sách. Khi người nộp thuế thấy rõ quyền lợi song hành với nghĩa vụ, sự chuyển đổi sẽ diễn ra tự nhiên và bền vững hơn.
Chiến dịch 60 ngày chuyển đổi thuế khoán sang hộ kinh doanh là bước khởi đầu cho một chặng đường dài cải cách, xây dựng hệ thống thuế hiện đại, minh bạch, tiệm cận thông lệ quốc tế.
