Tự nguyện hay bắt buộc?
Theo tìm hiểu của PV Tiền Phong, ngày 13/10/2016 Tổng Giám đốc NXBGDVN Vũ Văn Hùng gửi công văn cho các Sở GD&ĐT cho biết, dự kiến sẽ phát hành bộ sách Trắc nghiệm lớp 12 (ngày 15/11) và Hướng dẫn ôn tập kỳ thi THPT quốc gia năm 2016-2017 và đề nghị các sở “hướng dẫn các trường THPT tại địa phương sử dụng”. Cũng trong công văn này, NXBGDVN còn cho biết để giúp học sinh tiếp cận với cách thi mới, NXBGDVN xuất bản bộ sách Trắc nghiệm lớp 12 gồm các môn Toán, Lịch sử, Địa lý, Giáo dục công dân. Sách dự kiến phát hành ngày 15/11/2016.
Ngay sau khi nhận được công văn của NXBGDVN, một số sở đã có văn bản gửi các trường phổ thông. Ngày 3/11, Phó giám đốc Sở GD&ĐT Lai Châu Hoàng Đức Minh đã ký văn bản gửi các đơn vị trực thuộc sở về việc phát hành tài liệu “Ôn tập thi THPT và tuyển sinh vào các trường ĐH-CĐ năm học 2016-2017”. Trong văn bản này, Sở GD&ĐT Lai Châu có thông báo thực hiện Công văn số 141/CV-HTEC ngày 18/10/2016 của Công ty cổ phần sách và thiết bị trường học Hà Tây (thành viên NXBGDVN) về việc phát hành tài liệu Ôn tập thi THPT và tuyển sinh vào các trường Đại học - Cao đẳng năm học 2016-2017.
"Sở Giáo dục và Đào tạo đề nghị các đơn vị thực hiện một số nội dung sau: Giới thiệu tới toàn thể giáo viên, học sinh lớp 12 trong đơn vị đăng ký đặt mua tài liệu để phục vụ công tác giảng dạy và học tập. Tài liệu gồm 2 tập: Tập 1: Đề thi minh họa kỳ thi THPT quốc gia năm 2017 (của Bộ GD&ĐT), một số đề tham khảo các môn: Ngữ văn, Toán, Ngoại ngữ, Khoa học tự nhiên (Vật lý, Hóa học, Sinh học) Tập 2: Đề thi minh họa kỳ thi THPT quốc gia năm 2017 (của Bộ GD&ĐT), một số đề tham khảo các môn: Ngữ văn, Toán, Ngoại ngữ, Khoa học xã hội (Lịch sử, Địa lý, GDCD). Giá: 38.000 đồng/cuốn. Tổng hợp số lượng tài liệu đặt mua (theo mẫu phiếu đính kèm công văn) và gửi về Phòng KT&QLCLGD-Sở GD&ĐT trước ngày 30/11/2016.Nhận được công văn, Sở Giáo dục và Đào tạo yêu cầu các đơn vị triển khai thực hiện” – văn bản của Sở GD&ĐT Lai Châu ghi rõ.
Sở GD&ĐT Điện Biên cũng có công văn tương tự giới thiệu tới các trường trên địa bàn. Sở này cũng yêu cầu nhận được văn bản, các đơn vị nghiên cứu triển khai thực hiện.
Sách chỉ phát hành qua kênh của các Sở?
Năm 2010, dư luận đã từng xôn xao khi một lãnh đạo cấp vụ của Bộ GD&ĐT đứng chủ biên 8 đầu sách tham khảo cho 8 môn thi. Thời điểm đó, Bộ GD&ĐT khẳng định vị lãnh đạo vụ này không vi phạm Luật Xuất bản, chuyện viết sách là chuyện của mỗi cá nhân, Bộ không can thiệp.
Chính vì Bộ không can thiệp được nên tình trạng đó cứ kéo dài qua mỗi mùa thi. Lên kệ sách của NXBGDVN, điều có thể nhận thấy, cán bộ của Bộ GD&ĐT tham gia viết rất nhiều sách tham khảo. Những cuốn sách này đều gắn với mục tiêu “sát sườn” của thí sinh là thi THPT quốc gia thời gian qua và sắp tới.
Trong bộ sách Hướng dẫn ôn tập thi kỳ thi THPT quốc gia 2015-2016 gồm các môn Toán, Ngữ văn, Lịch sử, Địa lý, Sinh học, Vật lý, tiếng Anh thì cuốn ôn thi môn Ngữ văn do Nguyễn Duy Kha là chủ biên và môn Toán có tác giả Nguyễn Khắc Minh đều là cán bộ của Cục Khảo thí và Kiểm định chất lượng, Bộ GD&ĐT. Ông Nguyễn Duy Kha là trưởng phòng Khảo thí, còn ông Nguyễn Khắc Minh cũng ở phòng Khảo thí của Cục Khảo thí và Kiểm định chất lượng. Không những thế, tác giả Nguyễn Khắc Minh còn tiếp tục xuất hiện trong cuốn Thi trắc nghiệm môn Toán lớp 12 (trong bộ sách Trắc nghiệm lớp 12) xuất bản tháng 11/2016 mà Giám đốc NXBGDVN nhắc tới.
 |
Nở rộ sách tham khảo, tài liệu ôn thi
Trong vai một người đi mua sách, chúng tôi gọi điện đến một trong những số điện thoại trong công văn của NXB GDVN giới thiệu, đó là đơn vị phát hành khu vực phía Bắc - Công ty cổ phần đầu tư và phát triển Hà Nội, thì được nhân viên ở đây khẳng định: Bộ sách Trắc nghiệm lớp 12 đã có, đăng ký mua tại sở GD&ĐT và không bán ra ngoài. “Mà cũng không phát hành ra ngoài đâu. Bọn chị phát hành theo kênh các Sở thôi. Em liên hệ với sở GD&ĐT để đăng ký. Khi đăng ký phải nói rõ là Bộ sách của NXBGD và Công ty cổ phần đầu tư phát hành, không lại lẫn với bộ khác. Em xem sách sẽ hiểu, bộ khác không được như thế đâu” – nhân viên này tiếp thị.
Trong khi đó, theo quy chế thi, Cục Khảo thí và Kiểm định chất lượng của Bộ GD&ĐT có nhiệm vụ là đơn vị tổ chức, điều hành việc ra đề đối với kỳ thi THPT quốc gia. Chính vì vậy, dư luận băn khoăn đặt câu hỏi có hay không việc lợi dụng “chức năng nhiệm vụ” làm việc tại Cục Khảo thí để trục lợi cá nhân?
Trao đổi vấn đề này với Tiền Phong, một chuyên gia giáo dục cho rằng, tuy Bộ GD&ĐT không chỉ đạo chuyên viên hay lãnh đạo của mình viết sách nhưng với danh nghĩa là người của Bộ thì khi xuống các cơ sở, từ tự nguyện cũng rất dễ trở thành “bắt buộc”!
Sự trùng hợp lạ lùng trong sách tham khảo
Trước kỳ thi THPT quốc gia năm 2016, thí sinh xôn xao về cuốn sách “Tuyển chọn các dạng toán hay lạ khó môn Vật lý” của tác giả Chu Văn Biên rất sát với đề thi. Theo các thông tin được in trên cuốn sách này thì đây là sách do Nhà Xuất bản Đại học Quốc gia Hà Nội xuất bản có số xuất bản 147/ĐHQGHN ngày 27/5/2016. Cuốn sách dày hơn 1.000 trang, có hàng chục câu hỏi trong đề thi chính thức môn Vật lý của kỳ thi THPT quốc gia diễn ra vào tháng 7/2016 giống về dạng thức với các bài tập trong cuốn sách nêu trên; thậm chí có những câu hỏi giống từ lời dẫn đến đáp án đúng.
Điển hình trong số sáu mã đề thi chính thức thì các câu hỏi số: 45 (mã đề 648), 48 (mã đề 759), 49 (mã đề 169), 40 (mã đề 536), 34 (mã đề 381) và câu 49 (mã đề 293) của đề thi THPT quốc gia chính thức năm 2016 trùng với câu 4, trang 1.342 và thí dụ 3, trang 1.272 của cuốn sách nêu trên; câu hỏi số 43 (mã đề 648), 41 (mã đề 759), 43 (mã đề 169), 42 (mã đề 536), 48 (mã đề 381), 42 (mã đề 293) giống cả lời dẫn và đáp án đúng với thí dụ 2, trang 1.376 của cuốn sách nêu trên; các câu hỏi số 39 (mã đề 648), 32 (mã đề 759), 31 (mã đề 536, 381, 293, 169) giống từ lời dẫn đến đáp án đúng của thí dụ 4, trang 1.394 trong cuốn sách nêu trên.
Cho đến thời điểm này, Bộ GD&ĐT chưa ban hành dự thảo quy chế thi THPT quốc gia, xét tốt nghiệp THPT và xét tuyển sinh ĐH năm 2017. Trước kỳ thi THPT quốc gia 2016, Bộ GD&ĐT cũng đã khẳng định Bộ không phát hành bộ tài liệu hướng dẫn ôn tập. Như vậy về mặt pháp lý, tất các các tài liệu hướng dẫn ôn tập thi THPT quốc gia 2016-2017 do NXBGDVN phát hành chỉ là tài liệu tham khảo. Điều khó hiểu là không hiểu sao, Giám đốc NXB GDVN lại có công văn đến các sở GD&ĐT, và các sở GD&ĐT lại “nhiệt tình” có ngay văn bản xuống các cơ sở của mình để “hướng dẫn thực hiện”.
Năm 2010, khi nói về sự việc một Phó vụ trưởng của một vụ chức năng của Bộ đứng chủ biên 8 đầu sách tham khảo cho 8 môn thi, Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Thị Nghĩa đã phát biểu trước báo chí tại cuộc họp báo định kỳ của Bộ GD&ĐT ngày đó:
“Có thể Luật Xuất bản không cấm việc một người biên soạn sách của nhiều môn khác nhau. Nhưng cá nhân tôi cho rằng, để đảm bảo chất lượng sách thì một người làm chủ biên nhiều cuốn như vậy là không nên. Hơn nữa đã là cán bộ quản lý một Vụ thì việc biên soạn sách nên chừng mực để tập trung vào công tác quản lý, tránh hiểu lầm cho xã hội”.
